101η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΚΙΛΕΛΕΡ: Ο ξεσηκωμός και η θυσία των κολίγων.

Tην ερχόμενη Κυριακή, 27 Μάρτη, στις 12 το μεσημέρι, στο χώρο της θυσίας των Θεσσαλών κολίγων, θα γιορταστεί, αγωνιστικά, η101η επέτειος του Κιλελέρ, με πανελλαδικό συλλαλητήριο που οργανώνει η «Παναγροτική Αγωνιστική Συσπείρωση».

Μαζί με τους μικρομεσαίους αγρότες στο συλλαλητήριο καλούνται να πάρουν μέρος εργαζόμενοι, επαγγελματοβιοτέχνες και έμποροι, νέοι των σπουδών, γυναίκες της λαϊκής οικογένειας, για να σταλεί το μήνυμα ότι ο αγώνας όλων των λαϊκών στρωμάτων είναι κοινός κι ότι βρίσκεται σε «καλό δρόμο» η προσπάθεια για τη συγκρότηση ενός κοινού, λαϊκού, αγωνιστικού μετώπου, που προωθούν από κοινού οι αγωνιστικές συσπειρώσεις ΠΑΜΕ, ΠΑΣΥ, ΠΑΣΕΒΕ, ΜΑΣ, ΟΓΕ.

Η μικρομεσαία αγροτιά συνεχίζει σήμερα τον αγώνα, με στόχο την ανατροπή της ΚΑΠ της ΕΕ και τη δημιουργία των προϋποθέσεων εφαρμογής μιας άλλης πολιτικής, που θα προωθεί μια διαφορετική αγροτική ανάπτυξη, υπέρ των συμφερόντων των μικρομεσαίων αγροτών και προς όφελος του ελληνικού λαού.

Το «γιατί» της εξέγερσης

Ο αγώνας των κολίγων κατά των τσιφλικάδων, στα χέρια των οποίων πέρασαν τα τσιφλίκια των Οθωμανών, ξεκίνησε, σχεδόν, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, το 1881.

Κι αυτό γιατί οι τσιφλικάδες, που ήταν, κυρίως, από τους Ελληνες της διασποράς (Ρωσία, Ρουμανία, Τουρκία κλπ.) και πολλοί -Ζαρίφης, Ζάππας, Ζωγράφος, Σκυλίτσης, Στεφάνοβικ, Καραπάνος, Μπαλτατζής κ.ά - ήταν άνθρωποι του κεφαλαίου που ασχολούνταν με χρηματικές και τραπεζικές δραστηριότητες, είχαν διαμορφώσει απάνθρωπες συνθήκες ζωής για τους κολίγους. Τους υποχρέωναν να εργάζονται από ήλιο σε ήλιο, δεν τους επέτρεπαν να φιλοξενούν ανθρώπους στα σπίτια τους, να κυκλοφορούν στους δρόμους μετά τη δύση του ηλίου, ακόμα και να παντρεύονται. Επιπλέον το αφεντικό είχε το δικαίωμα να ξεπαρθενεύει αυτό τα ανύπαντρα κορίτσια, να κοιμάται την πρώτη νύχτα του γάμου με τη νύφη - το λεγόμενο «δικαίωμα της πρώτης νύχτας» - να έχει τις παντρεμένες γυναίκες να συγυρίζουνε το κονάκι του και να του κάνουν το κέφι...

Κολίγοι στο τσιφλίκι της οικογένειας Ζωγράφου, στη Λαζαρίνα

Στο πλευρό των τσιφλικάδων ήταν οι τότε κυβερνήσεις, αρνούμενες να ικανοποιήσουν το αίτημα που άρχισαν να θέτουν οι κολίγοι γιαψήφιση γενικού νόμου περί απαλλοτριώσεων των τσιφλικιών.

Η άγρια και βάναυση εκμετάλλευση από τους τσιφλικάδες και η άρνηση των κυβερνήσεων να ικανοποιήσουν αυτό το αίτημα, οδήγησαν τους κολίγους στον αγώνα. «Πρόδρομοι» του ξεσηκωμού του Κιλελέρ είναι πάμπολλες αγωνιστικές αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν σε χωριά των νομών της Θεσσαλίας, από το 1881 μέχρι το 1910.

Να επισημάνουμε ότι ιδιαίτερο ρόλο σ' αυτόν τον αγροτικό ξεσηκωμό έπαιξε ο Μαρίνος Αντύπας. Το 1906 έρχεται από την Κεφαλονιά στον Πυργετό της Λάρισας, για να αναλάβει επικεφαλής στα κτήματα του θείου του, του τσιφλικά Σκιαδαρέση, κι αμέσως αρχίζει δράση, γυρνώντας τα χωριά της Θεσσαλίας και καλώντας τους κολίγους να ξεσηκωθούν κατά των τσιφλικάδων και να τους πάρουν τα κτήματα, ενώ παράλληλα οργανώνει τους πρώτους «αγροτικούς συνδέσμους». Οι τσιφλικάδες αντιδρούν και στις 9 Μάρτη του 1907 ο Ιωάν. Κυριακός, επιστάτης του τσιφλικά Αρ. Μεταξά, δολοφονεί τον Αντύπα. Οι κολίγοι τον μεταφέρουν νεκρό στα χέρια τους σε μια μεγάλη απόσταση, από τον Πυργετό στα Τέμπη. Η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα και ενταφιάστηκε στο Ομόλιο.

Η ημέρα της Θυσίας

«Κιλελέρ 1910», έργο του Α. Τάσσου

Ηταν Σάββατο, 6 (19) του Μάρτη, του 1910. Για εκείνη τη μέρα είχε προγραμματιστεί αγροτικό συλλαλητήριο στη Λάρισα με αίτημα την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών. Από τα ξημερώματα κολίγοι ξεκινούσαν από χωριά της περιοχής για την πόλη, κρατώντας μαύρες και κόκκινες σημαίες. Στις εισόδους της πόλης αναπτύσσονταν και οι δυνάμεις καταστολής, με τους καβαλάρηδες του Ιππικού και τους χωροφύλακες.

Σ' ένα χωριουδάκι έξω από τη Λάρισα, στο Κιλελέρ (Κυψέλη), κολίγοι συγκεντρώθηκαν για να επιβιβαστούν στο τρένο και να πάνε στο συλλαλητήριο. Οταν ήρθε το τρένο από το Βόλο, θέλησαν ν' ανέβουν. Δεν έβγαλαν, όμως, εισιτήριο, θεωρώντας ότι, για μια φορά και γι' αυτή την ειδική περίπτωση, είχαν το δικαίωμα να ταξιδέψουν δωρεάν.

Στο τρένο επέβαινε και ο διευθυντής των Θεσσαλικών Σιδηροδρομικών Γραμμών, Πολίτης,συνοδεύοντας τον Γερμανό δημοσιογράφο Φίσερ. Ακούγοντας ότι οι κολίγοι δε θέλουν να πληρώσουν εισιτήριο, διέταξε τους σιδηροδρομικούς να τους κατεβάσουν από το τρένο. Οι κολίγοι, βλέποντας πως υπήρχε στρατός, κατέβηκαν. Οργισμένοι, όμως, από τις βρισιές του Πολίτη εναντίον τους, άρχισαν να διαμαρτύρονται και να πετροβολούν την αμαξοστοιχία.

Το τρένο έφυγε, αλλά σε μικρή απόσταση παραπέρα άλλη ομάδα κολίγων, γύρω στα 800 άτομα, με κόκκινες σημαίες, προσπάθησαν να το σταματήσουν ζητώντας να τους μεταφέρει χωρίς εισιτήριο. Βρίζοντας, πάλι, χυδαία ο Πολίτης ζήτησε από τον αξιωματικό που ήταν επικεφαλής των στρατιωτών από το Βόλο, να «προστατεύση την έννομον τάξιν»... Κι αυτός διέταξε τους ευζώνους και τους φαντάρους να πυροβολήσουν εναντίον των κολίγων...

Τρεις αγρότες - ο Στέφανος Ακριβούσ(λ)ης ή Ευαγγέλου, ο Αντώνης Δημητρίου και ο Μπόκας - πέφτουν νεκροί από τα βόλια των τσολιάδων και τραυματίζονται πολλοί. Το τρένο συνεχίζει την πορεία του και φτάνει στο σταθμό του Τσουλάρ (Μελία), όπου είναι μαζεμένοι πολλοί κολίγοι. Σταματάει εκεί κι αρχίζει ο πετροβολισμός του. Οι τσολιάδες ξαναρίχνουν στο ψαχνό και η γη ξαναβάφεται στο αίμα. Ο Αθανάσιος Νταφούλης ή Σαρτζελαριώτης μένει στον τόπο και τραυματίζονται άλλοι 15, ανάμεσά τους οι Θ. Νικουρδάς, Β. Βασιλόπουλος, Δ. Δημόπουλος, Ι. Συριγιάννης, Ν. Μπάκος, Β. Θεοχαρόπουλος και ο 15χρονος Σπύρος Τριτάρης.

Οι δολοφονικές επιθέσεις του στρατού κατά των κολίγων γίνονται γνωστές στ' αδέλφια τους που είναι συγκεντρωμένοι στη Λάρισα κι αρχίζουν να διαμαρτύρονται. Οι δυνάμεις καταστολής ζητούν τη διάλυσή τους, αλλά αυτοί δεν υποχωρούν. Φωνάζοντας «κάτω οι τσιφλικάδες» κινούνται κατά κύματα προς την πλατεία της πόλης.

Στην οδό Φαρσάλων, στην είσοδο της πόλης, ο υπίλαρχος Χρύσης και ο ανθυπίλαρχος Σκανδάλης διατάζουν πυρ. ΟΑποστόλης Μπατάλας, από τη Νίκαια, τραυματίζεται βαριά και πεθαίνει λίγο αργότερα. Τραυματίζονται κι άλλοι πολλοί, κι ανάμεσά τους οι Απ. Μπάνταρης, Θ. Γκουλέμας, Ζ. Καραμπέρης. Τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα αν κάποιοι υπαξιωματικοί από το Βόλο και τον Πειραιά, που είχαν φιλοαγροτικά αισθήματα και προοδευτικές ιδέες, δε ζητούσαν από τους φαντάρους να μη «χτυπάνε στο ψαχνό».

Παρά τις άγριες επιθέσεις οι αγρότες καταφέρνουν να φτάσουν στην πλατεία, μπροστά στο ξενοδοχείο «Πανελλήνιον», όπου πραγματοποιείται η μεγάλη συγκέντρωση. Εκεί, κάποιοι πολιτικάντηδες - δήμαρχοι και άλλοι - πήγαν να πάρουν το λόγο, αλλά οι κολίγοι δεν τους άφησαν.

Στο ψήφισμα που εγκρίθηκε και στάλθηκε τηλεγραφικώς στην κυβέρνηση και στη Βουλή αναφέρεται: «Απας ο γεωργικός λαός Λαρίσης συνελθών πανοικεί σήμερον Λάρισαν ίνα εκφράση βαθύν πόνον και πικρόν παράπονον διά την υποβολήν και επιψήφισιν του νόμου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων και προικοδοτήσεως γενναιοτέρας του Γεωργικού Ταμείου.

Απαιτεί:

α) Την άμεσον επιψήφισιν του νομοσχεδίου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων και διανομήν των Ζαππείων κτημάτων.

β) Την γενναιοτέραν προικοδότησιν του Γεωργικού Ταμείου διά της διαθέσεως του όλου φόρου των αροτριώντων κτηνών και παντός ό,τι νομίζει η κυβέρνησις καλύτερον.

γ) Εκφράζει την βαθείαν λύπην και οδύνην του διά την εκ μέρους των αρχών της πολιτείας άδικον επίθεσιν κατά του φιλησύχου και νομοταγούς λαού, ου θύματα υπήρξαν άοπλοι και λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας».

Παύλος ΡΙΖΑΡΓΙΩΤΗΣ