Σελίδες

11 Ιουν 2011

Κρίση και ανάπτυξη: μια θεωρητική προσέγγιση.



"Ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη", φώναξε τις προάλλες από το Ζάππειο ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας. 
"Ρηχαίνει η ύφεση", διατυμπανίζει ο υπουργός των οικονομικών.
"Πρέπει να ληφθούν μέτρα για να μπει η ελληνική οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης", υπογραμμίζουν οι εκπρόσωποι της τρόικας. 
Αλήθεια, τι συμβαίνει πραγματικά με την καραμέλλα της ανάπτυξης;

Το 2010, ο εγχώριος καπιταλισμός γνώρισε τη μεγαλύτερη κρίση της μεταπολεμικής περιόδου, καθώς το ΑΕΠ της χώρας υποχώρησε κατά 6,6%.


 Η πρωτόγνωρη αυτή κρίση συμπαρέσυρε ανοδικά την ανεργία, οδήγησε σε κλείσιμο δεκάδες χιλιάδες μικρά καταστήματα, ενώ το μνημόνιο συμπίεσε βίαια μισθούς και συντάξεις. Για το 2011, οι επίσημες κυβερνητικές εκτιμήσεις προβλέπουν νέα υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 3,8%, στοιχείο το οποίο καταδεικνύει ότι η κρίση -παρά την αισιοδοξία του Παπακωνσταντίνου- βαθαίνει και δεν υποχωρεί. Μάλιστα, οι ίδιες οι υπηρεσίες του υπουργείου οικονομικών εκτιμούν ότι με την λήψη νέων μέτρων (στα πλαίσια του περίφημου "μεσοπρόθεσμου"), η υποχώρηση του ΑΕΠ ίσως αγγίξει και το 4%! Πού την είδε, επομένως, την αισιοδοξία ο υπουργός Οικονομικών, ακόμα και με τη χρήση της αστικής στατιστικής;

Το ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει ανάκαμψη, δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς οικονομολόγος για να το προβλέψει. Μια μικρή αναδρομή στην ιστορία των οικονομικών κρίσεων του καπιταλισμού πείθει τον καθένα ότι, μετά την κρίση, ακολουθεί ανάκαμψη. Το ερώτημα, όμως, είναι τί είδους ανάκαμψη θα είναι αυτή και πόσο θα διαρκέσει.

Επομένως, αλλού είναι το ζήτημα, το οποίο αποκρύπτεται εντέχνως. Σε σχέση με το παρελθόν, ο χαρακτήρας των οικονομικών κρίσεων έχει αλλάξει, καθώς έχουν επέλθει σημαντικές αλλαγές στις φάσεις του οικονομικού κύκλου, οι οποίες ακολουθούσαν μια σταθερή κυκλική πορεία. Μια κυκλική πορεία γνωστή ακόμη και στους πρωτοετείς φοιτητές των οικονομικών σχολών: κρίση-στασιμότητα-αναζωογόνηση-άνοδος-ωρίμανση. Αυτή ήταν η πορεία του οικονομικού κύκλου το 19ο αιώνα (στην περίοδο του προ-μονοπωλιακού καπιταλισμού) αλλά και στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα.

Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν με τις ποιοτικές και ποσοτικές επιπτώσεις που έφεραν στην καπιταλιστική οικονομία τόσο η εμφάνιση και εδραίωση του μονοπωλίου ως κυρίαρχης μορφής των οικονομικών σχέσεων, όσο και η ενεργός παρέμβαση και δράση του καπιταλιστικού κράτους στη διαδικασία αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου. Λογικό είναι οι δύο αυτοί παράγοντες να επηρεάζονται από την είσοδο του οικονομικού κύκλου στη φάση της κρίσης και να προσδίδουν σε αυτή νέα χαρακτηριστικά.

Η πρώτη μεγάλη οικονομική κρίση που εκδηλώθηκε στο ιμπεριαλιστικό στάδιο του καπιταλισμού (1929) συνοδεύεται από το μεγάλο της βάθος και τη μεγάλη της διάρκεια, με αποτέλεσμα να ταρακουνηθεί συθέμελα ο καπιταλιστικός κόσμος. Αλλά πώς ξεπεράστηκε η κρίση του 1929; Οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις κατέφυγαν τότε σε όλα τα γνωστά εργαλεία που είχαν στα χέρια τους για την αντιμετώπισή της, με πιο πρόσφορο αυτό της ενεργοποίησης της "αντικυκλικής δράσης" του καπιταλιστικού κράτους. Προχώρησαν, δηλαδή, στην υλοποίηση μεγάλων δημόσιων έργων (κάτι το οποίο έκανε εκτεταμένα ειδικά η χιτλερική Γερμανία) με την προσδοκία ότι μέσω των κρατικών παρεμβάσεων θα αφυπνισθεί και θα ενεργοποιηθεί και ο βαριά τραυματισμένος από την κρίση ιδιωτικός τομέας της οικονομίας.

Ηταν τελικά αποτελεσματικά τα μέτρα αυτά; Οι απόψεις που έχουν διατυπωθεί από τους ερευνητές της κρίσης του 1929 ποικίλλουν. Όμως, ό,τι κι αν υποστηρίζουν οι διάφοροι αναλυτές, γεγονός είναι ότι η κρίση δεν ξεπεράστηκε ποτέ με τα κλασσικά χρηματοοικονομικά εργαλεία. Χρειάστηκε πρώτα ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και η καταστροφή μεγάλου τμήματος του κεφαλαίου για να σημειωθεί κατόπιν ανάπτυξη. Όσοι πιστεύουν ότι ο μόνος υπαίτιος του αιματοκυλίσματος της περιόδου 1939-1945 είναι η παραφροσύνη του Αδόλφου, ας το ξανασκεφτούν καλύτερα.

Αλλά ας έλθουμε στο σήμερα. 

Καίριο ερώτημα: ξεπεράστηκε η κρίση της παγκόσμιας αγοράς που ξεκίνησε το 2007 στις ΗΠΑ; 
Η αυθόρμητη απάντηση είναι πως οι χώρες της Ευρώπης (με εξαίρεση την Ελλάδα), οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία κλπ, έχουν εισέλθει σε θετικούς -αν και αναιμικούς- ρυθμούς ανάπτυξης. Αλλά είναι οι ίδιοι οι διεθνείς οργανισμοί που στις εκθέσεις τους κάνουν λόγο για τη διατήρηση αβεβαιοτήτων, οι οποίες απειλούν να επαναφέρουν σε ύφεση την παγκόσμια οικονομία. Είναι οι αστοί οικονομολόγοι που διατυπώνουν απόψεις περί "διπλής ύφεσης", την οποία περιγράφουν με το γράμμα U. Και το -φαινομενικά- παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι ακόμη κι όταν η οικονομία κινείται σε θετικούς ρυθμούς, η ανεργία αυξάνεται.

Αλλά δεν είναι η κρίση η μόνη αιτία της ανεργίας. 

Η ανεργία μπορεί να αυξάνεται και σε περιόδους ανάπτυξης, λόγω αλλαγής της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας. 
Οι πρόσφατες αποφάσεις των Συνόδων Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 11 και 25 Μαρτίου, με τις οποίες φορτώνουν με νέα δυσβάστακτα βάρη τους λαούς της Ευρώπης, επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η οικονομία δεν έχει ξεμπερδέψει με την κρίση.
 Άραγε, υπάρχει κανείς στην Ελλάδα ή στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού να δώσει πειστική απάντηση στο ερώτημα αν και πότε η διεθνής οικονομία θα βγει από την κρίση;

Βεβαίως, η ζωή για τον απλό λαό δεν πρόκειται να καλυτερέψει, είτε με ανάπτυξη είτε με κρίση. Το παράδειγμα της Γερμανίας, όπου η οικονομία δεν έχει προβλήματα αλλά το βιοτικό επίπεδο του λαού χειροτερεύει, είναι κραυγαλέο. 

Το έχουμε ξαναπεί από τούτη τη γωνιά: το σύστημα είναι τόσο σαθρό, ώστε κάθε προσπάθεια για βελτίωσή του είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. 
Η μόνη λύση είναι η ανατροπή του.
Cogito ergo sum

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου