Ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης : Στην υπηρεσία των καπιταλιστών και των επιτελείων τους

Επιμέλεια: Συντακτική Επιτροπή του \"Οδηγητή\" 

Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια για τις λεγόμενες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κλπ) και το ρόλο τους. Συχνά οι χρήστες τους ομαδοποιούνται και χαρακτηρίζονται από τα αστικά ΜΜΕ και τους οπορτουνιστές σαν το “νέο επαναστατικό υποκείμενο”, ανεξάρτητα από την ταξική τους θέση. Ταυτόχρονα αποδίδεται καθοριστική σημασία στη χρήση αυτών των σελίδων και των λεγόμενων blogs για την οργάνωση της πάλης, σε αντιπαράθεση πάντα με τις “ξεπερασμένες” μορφές οργάνωσης του εργατικού λαϊκού κινήματος, δηλαδή τα συνδικάτα στους χώρους δουλειάς, τις επιτροπές στις γειτονιές κλπ. Δεν είναι τυχαίος και ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι χώροι αξιοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων σε Τυνησία και Αίγυπτο, αλλά και για την καθοδήγηση του λεγόμενου κινήματος των “αγανακτισμένων” τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες.

Τι είναι οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης;

Πρόκειται για ιστοσελίδες στις οποίες ο χρήστης δημιουργεί ένα “προφίλ” με προσωπικά του στοιχεία και φωτογραφίες και αλληλεπιδρά με άλλους χρήστες, τους εικονικούς του “φίλους” συνήθως στη βάση κοινών ενδιαφερόντων. Πρωτοεμφανίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και σήμερα υπάρχουν πάνω από 200 τέτοιοι χώροι. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί το facebook που ξεκίνησε το 2004 και σήμερα έχει την πρωτοκαθεδρία μεπάνω από 800 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως εκ των οποίων 3,5 εκατομμύρια είναι Έλληνες. Πρόκειται για καπιταλιστικές επιχειρήσεις-μονοπώλια που, αν και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν, έχουν τεράστια κέρδη (πάνω από 4 δισ. δολάρια μόνο για το facebook το 2011) από διαφημίσεις, αλλά και από το εμπόριο πληροφοριώνσχετικά με τις προτιμήσεις και τις συνήθειες των χρηστών προς όλες τις κατευθύνσεις.

Είναι κοινή διαπίστωση ότι κανένα προσωπικό δεδομένο δεν μπορεί να μείνει κρυφό όταν συμμετέχει κανείς σε τέτοιες ιστοσελίδες. Άλλωστε ο χρήστης χάνει τον έλεγχο των προσωπικών του δεδομένων που δημοσιεύονται, καθώς αυτό δεν εξαρτάται μόνο από τον ίδιο αλλά και από τους “φίλους του”. Στη συνέχεια τα δεδομένα αυτά περνάνε στη δικαιοδοσία της εταιρείας-παρόχου που τα διατηρεί στο διηνεκές και τα αξιοποιεί όπως θέλει. Κατά συνέπεια είναι αυτονόητο ότι αξιοποιούνται τόσο από μυστικές υπηρεσίες όσο και από την εργοδοσία για παρακολούθηση των χρηστών. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι οι G8 αποφάσισαν να προσκαλέσουν το δημιουργό και ιδιοκτήτη του facebook, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, στη συνεδρίασή τους τον περασμένο Μάη. Ουσιαστικά οι κάθε λογής υπηρεσίες και επιτελεία βγαίνουν από τον κόπο να σχηματίσουν το κοινωνικό και πολιτικό προφίλ όποιων βάζουν στο μάτι για πολιτικούς ή άλλους λόγους. Τους το παρέχουν τα ίδια τα θύματα “στο πιάτο”. Η CIA, για παράδειγμα, σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press, παρακολουθεί από ένα ανώνυμο βιομηχανικό πάρκο στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ, όλα τα κοινωνικά δίκτυα. Τα στοιχεία που συλλέγονται μάλιστα, συμπεριλαμβάνονται στην καθημερινή ενημέρωση του προέδρου των ΗΠΑ! Δεν είναι λίγες μάλιστα οι περιπτώσεις που εργαζόμενοι έχουν απολυθεί για κάτι που δημοσίευσαν στο facebook. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μιας εργαζόμενης απ’ τον Κανάδα, που έχασε την δουλειά της ενώ ήταν σε αναρρωτική άδεια επειδή έπασχε από κατάθλιψη. Συγκεκριμένα, η ασφαλιστική εταιρεία του εργοδότη της, έπαψε να της καταβάλει το μισθό όταν “ανακάλυψε” φωτογραφίες της που είχαν “ανέβει” στο facebook και την απεικόνιζαν χαρούμενη να διασκεδάζει σ’ ένα μπαρ με τους φίλους της. Η εργαζόμενη, πράγματι – με την συμβουλή του γιατρού της – προσπαθούσε να διασκεδάζει. Σημαντική λεπτομέρεια, στην υπόθεση: το “προφίλ” της Καναδέζας ήταν “κλειδωμένο”, αυτό όμως δεν εμπόδισε την ασφαλιστική εταιρεία να βρει τις φωτογραφίες…

Επίσης η φύση και το στήσιμο των χώρων αυτών ωθεί το χρήστη να αφιερώνει πολλές ώρες την ημέρα για να “ενημερώνει το προφίλ του” και να συμμετέχει σε εικονικές συζητήσεις, κάτι που τον κρατά όλο και πιο μακριά από την πραγματική ζωή,  τον οδηγεί σε αποξένωση.

Πέρα από τα παραπάνω όμως που λίγο- πολύ είναι γνωστά, τα τελευταία δύο χρόνια διάφορα αστικά ΜΜΕ και οι πάντα πρόθυμοι οπορτουνιστές ανακάλυψαν στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης τη νέα μορφή οργάνωσης. Και όντως μπορούν να παίξουν τέτοιο ρόλο, με τη διαφορά πως ως καπιταλιστικές επιχειρήσεις, που είναι και μάλιστα πλήρως ελεγχόμενες και καθοδηγούμενες από ενιαίο κέντρο, μπορούν να αξιοποιηθούν για την οργάνωση των μαζών και τον προσανατολισμό της δράσης τους αποκλειστικά στην κατεύθυνση που συμφέρει την αστική τάξη. Ας δούμε παρακάτω ορισμένα παραδείγματα για να καταλάβουμε καλύτερα το ρόλο αυτών των ιστοσελίδων.

Το παράδειγμα της Βόρειας Αφρικής

Οι πολύ μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις, που ξέσπασαν φέτος στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, είχαν την αιτία τους στα οξυμένα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο λαός σε συνδυασμό με την καταπίεση των αυταρχικών καθεστώτων αυτών των χωρών. Χαρακτηρίστηκαν όμως από τους προαναφερθέντες σαν την “επανάσταση του facebook”. Σύμφωνα με αυτές τις απόψεις, το facebook ήταν που έβγαλε το λαό στους δρόμους καθώς από εκεί ο κόσμος οργάνωνε τις κινητοποιήσεις. Ούτε λόγος φυσικά για τις απεργίες που οργάνωναν τα συνδικάτα, τις επιτροπές περιφρούρησης του αγώνα που γεννήθηκαν μέσα από την πάλη του λαού. Να τι έγραφε η “Ελευθεροτυπία” στις 8 Μάρτη 2011 σε άρθρο με τίτλο “Face to Facebook με την επανάσταση”: «Κανείς, μα κανείς, δεν το πρόβλεψε. Για φαντάσου! Η πρώτη on line ηλεκτρονική επανάσταση, που έρχεται ταχύτατα προς τα ‘δω, ξεκίνησε από χώρες επικοινωνιακά καθυστερημένες και ηλεκτρονικά αναλφάβητες. (…)Σε ευχαριστούμε ω Facebook που μας εκπαίδευσες στις κοινωνικές συναναστροφές». Την ίδια περίοδο ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Daniel Bennett Smith,σημείωνε σε άρθρο του στην “Καθημερινή”: «Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα που εκτυλίσσονται (…) το Διαδίκτυο λειτουργεί ως καταλύτης. (…) Η δημιουργία και η ενίσχυση ενός ανεξάρτητου, πλουραλιστικού και ελεύθερου Τύπου είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατίας».

Και όντως, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έπαιξαν σημαντικό ρόλο στα γεγονότα εκείνης της περιόδου. Αξιοποιήθηκαν από τους αστούς με σκοπό να μην πάνε οι κινητοποιήσεις ένα βήμα παραπέρα από αιτήματα τα οποία αφορούσαν αστικούς εκσυγχρονισμούς στο πολιτικό σύστημα, που οι ίδιοι είχαν ανάγκη για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Να μη θίξουν τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και την εξουσία των μονοπωλίων. Και δε θα μπορούσε να ισχύει κάτι διαφορετικό, καθώς όπως αναφέραμε δεν πρόκειται για «ανεξάρτητο, πλουραλιστικό και ελεύθερο Τύπο», όπως λέει ο πρέσβης, αλλά για ένα χρήσιμο όργανο στα χέρια των καπιταλιστών. Άλλωστε, ο ιδρυτής του περίφημου group στο facebook το οποίο “οργάνωνε” τις κινητοποιήσεις στην Αίγυπτο, δεν είναι άλλος από τον Wael Ghonim, επικεφαλής του τμήματος μάρκετινγκ της Google στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή!

Αποκαλυπτικό επίσης είναι πως η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει δημιουργήσει ένα ταμείο 25 εκατομμυρίων δολαρίων τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή “εργαλείων” που θα επιτρέψουν στους “ακτιβιστές” να επικοινωνούν απρόσκοπτα μέσω διαδικτύου.

Το “κίνημα των αγανακτισμένων”

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, και κυρίως το facebook, έπαιξαν το βασικό ρόλο στην οργάνωση και την καθοδήγηση του κινήματος των “αγανακτισμένων” σε πολλές χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα πριν το καλοκαίρι. Ο στόχος ήταν η αντικειμενική αγανάκτηση πλατιών λαϊκών μαζών, αποτέλεσμα των αλλεπάλληλων αντιλαϊκών μέτρων κυβέρνησης-τρόικας, να παραμείνει μακριά από το οργανωμένο ταξικό εργατικό κίνημα και την πολιτική πρόταση του ΚΚΕ. Να εκτονωθεί με τη μούντζα, το σιχτίρισμα ενάντια σε όλους τους πολιτικούς, με βασικό σύνθημα “έξω τα κόμματα, έξω τα συνδικάτα” και με το εκμεταλλευτικό σύστημα στο απυρόβλητο. Οι ανώνυμοι καθοδηγητές του εν λόγω κινήματος, οι οποίοι έδρασαν μέσα από τα groups που δημιουργήθηκαν, όριζαν το εκάστοτε ραντεβού και έδιναν την πολιτική κατεύθυνση. Παράλληλα προσπάθησαν να δημιουργήσουν στους συμμετέχοντες την ψευδαίσθηση του αυθόρμητου, της συμμετοχής στη διαμόρφωση του περιεχομένου της κινητοποίησης. Πόσο “αυθόρμητες” και πόσο αρεστές στην πλουτοκρατία ήταν οι συγκεκριμένες κινητοποιήσεις, φάνηκε ξεκάθαρα απ’ την έντονη προβολή τους απ’ τα ΜΜΕ του κεφαλαίου. Τα ίδια ΜΜΕ που εξαφανίζουν απ’ τα δελτία τους τις εργατικές κινητοποιήσεις.

Οι σελίδες αυτές, όντας σύγχρονες και θελκτικές στις νέες ηλικίες, προβλήθηκαν κατά κόρον ως “νέα μορφή κινήματος που ξεπερνά τις απαρχαιωμένες” δομές του εργατικού-λαϊκού κινήματος. Η χρήση τους συνδέθηκε σκόπιμα, και από τα αστικά ΜΜΕ που πήραν τη σκυτάλη, με τη δυνατότητα εφαρμογής μιας “άμεσης” και “αδιαμεσολάβητης” δημοκρατίας, βάλλοντας ενάντια στην ύπαρξη κομμάτων ανεξάρτητα από τον ταξικό τους χαρακτήρα, την ιδεολογία και την πολιτική τους, τσουβαλιάζοντας έτσι το ΚΚΕ με τα αστικά και οπορτουνιστικά κόμματα. Τέτοιες απόψεις επί της ουσίας εξυπηρετούν τις ανάγκες αναδιάταξης και εκσυγχρονισμού του φθαρμένου αστικού πολιτικού συστήματος για να συνεχίσει να ενσωματώνει τις λαϊκές μάζες.

Ο χαρακτήρας αυτού του κινήματος επιβεβαιώθηκε στην πράξη από το γεγονός ότι δεν άντεξε πάνω από δύο μήνες και εκφυλίστηκε χωρίς να προσφέρει τίποτα στη λαϊκή πάλη. Τώρα που η δυναμική του οργανωμένου λαϊκού κινήματος ξέβρασε αυτούς τους ανώνυμους καθοδηγητές στη μπάντα, αναγκάζονται να παρουσιάζουν σαν αποφάσεις της “γενικής συνέλευσης της πλατείας Συντάγματος” τα κείμενα που συμφωνούν μεταξύ τους μια χούφτα γκρουπούσκουλα, με την κουκούλα της “άμεσης δημοκρατίας”. Δεν μπορεί να υπάρχει πια καμία αυταπάτη. Η δικαιολογημένη οργή και αγανάκτηση είναι σήμερα ώριμο να βρει τη διέξοδό της στην οργάνωση στα ταξικά σωματεία και τις λαϊκές επιτροπές, στη συμπόρευση με το ΚΚΕ και την πάλη για το Σοσιαλισμό.

Η δολοφονική επίθεση στα μπλοκ του ΠΑΜΕ στις 20 Οκτώβρη

Τρανή απόδειξη του πώς αξιοποιούν τα επιτελεία των αστών το διαδίκτυο και τους χώρους κοινωνικής δικτύωσης για να εξυπηρετήσουν τους σχεδιασμούς τους, αποτελούν τα όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της 48ωρης απεργίας στις 19-20/10. Η δεύτερη μέρα της απεργίας σημαδεύτηκε από τη δολοφονική επίθεση στα μπλοκ του ΠΑΜΕ από ομάδες αναρχοφασιστών που εκπαιδεύονται και καθοδηγούνται από κέντρα μέσα και στο πλάι του αστικού κράτους. Το καθήκον της δημιουργίας κλίματος, μέρες πριν, εκτός από τις αστικές εφημερίδες, είχαν χρεωθεί και τα εν λόγω επιτελεία με αναρτήσεις σε τέτοιους χώρους, ενώ αξιοποιήθηκαν και για το συντονισμό τους την ώρα της επίθεσης. Χαρακτηριστικές της “ελευθερίας και του πλουραλισμού των blogs” είναι οι καταγγελίες ότι τα μηνύματα, που αναρτούσαν μέλη και φίλοι του ΠΑΜΕ σε διάφορους χώρους για να καταγγείλουν την οργανωμένη δολοφονική επίθεση, κατέβαιναν αμέσως. Το γεγονός αυτό αποτελεί άλλη μια απόδειξη ότι αυτοί οι χώροι δεν μπορούν να αποτελέσουν πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης και πειθούς, είναι πλήρως ελεγχόμενοι και καθοδηγούμενοι, δεν αποτελούν χώρο ελευθερίας πέρα και έξω από τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής.

Καθήκον των κομμουνιστών η ακούραστη πολιτική δουλειά στην πραγματική ζωή

Το διαδίκτυο θα πρέπει να κατανοείται ως ΜΜΕ υποταγμένο, όπως άλλωστε όλα τα ΜΜΕ, στις εκάστοτε σχέσεις παραγωγής και την αντίστοιχη εξουσία. Εν προκειμένω την αστική. Δεν μπορεί οι λειτουργίες και οι δυνατότητές του να ιδωθούν έξω από τις κοινωνικές σχέσεις μέσα στις οποίες αυτό υφίσταται. Οι κομμουνιστές έχουν καθήκον να αξιοποιούν κάθε δυνατότητα που δίνουν οι νέες τεχνολογίες για την προπαγάνδιση της πολιτικής του Κόμματος και τέτοιες δυνατότητες δίνει και το διαδίκτυο. Η παρέμβαση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ μέσα σε αυτό, όπως και σε όλα τα άλλα ΜΜΕ, δεν μπορεί παρά να γίνεται με οργανωμένο τρόπο, με ευθύνη και καταμερισμό. Σε κάθε περίπτωση το διαδίκτυο δεν αποτελεί μαζικό χώρο. Δεν μπορεί με τίποτα να αντικαταστήσει την καθημερινή, ακούραστη παρέμβαση στο εργοστάσιο, το γραφείο, τη γειτονιά, το σχολείο, το πανεπιστήμιο. Η πολιτική μεταστροφή ενός νέου σήμερα απαιτεί χρόνο και πολιτικούς δεσμούς που καμία σχέση δεν έχουν με τις συζητήσεις και την εικονική “φιλία” των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτές οι σελίδες συγκεκριμένα, όπως φαίνεται από τα παραπάνω παραδείγματα, βρίσκονται στο σχεδιασμό των καπιταλιστών στους οποίους ανήκουν και από τους οποίους ελέγχονται άμεσα. Θα αξιοποιηθούν πιο έντονα το επόμενο διάστημα τόσο για το “φακέλωμα” των χρηστών όσο και ως μέσο οργάνωσης σε αντιδραστική κατεύθυνση. Οι νέοι κομμουνιστές έχουν ευθύνη τόσο να προφυλαχθούν οι ίδιοι όσο και να ενημερώσουν και να προφυλάξουν τη νεολαία από τη συμμετοχή σε αυτούς τους σχεδιασμούς.

Όπως σημειώνεται και στην απόφαση του 10^ου Συνεδρίου της ΚΝΕ: «Σοβαρό ζήτημα διαπαιδαγώγησης των μελών μας είναι το θέμα της επαγρύπνησης και της περιφρούρισης. Τα μέλη της ΚΝΕ δεν υποτιμούμε τον ταξικό αντίπαλο. Προστατεύουμε με τη στάση μας την ιδιότητα του μέλους της ΚΝΕ. Προστατεύουμε το Κόμμα και την Οργάνωση. Αυτή η στάση του μέλους της ΚΝΕ ισχύει για όλες τις πλευρές της ζωής του, το χώρο δουλειάς, το σχολείο, τη σχολή, την οικογένεια, τις προσωπικές του σχέσεις.

Η στάση αυτή των νέων κομμουνιστών έχει πολύ μεγάλη σημασία, καθώς σήμερα επιβεβαιώνεται η σημασία που έχει για το λαϊκό κίνημα να αυτοπεριφρουρείται, να επαγρυπνά απέναντι σε προσπάθειες να χτυπηθεί με κάθε λογής προβοκάτσιες και προβοκατόρικους μηχανισμούς».

ΠΗΓΗ