Για την αντιδραστική και την επαναστατική βία

Ιδεολογική Επιτροπή του ΚΣ της ΚΝΕ 

Από "ΟΔΗΓΗΤΗ" Τεύχος 986  :  Σεπτεμβρίου 2011

«Όλα τα κόμματα πρέπει να τοποθετηθούν απέναντι στα φαινόμενα της πολιτικής βίας… Δεν υπάρχει προοδευτική και συντηρητική βία».

Ηλίας Μόσιαλος, κυβερνητικός εκπρόσωπος ΠΑΣΟΚ (7-7-2011)

«Καταδικάζουμε τη βία από όπου και αν προέρχεται, όποια αιτία κι αν έχει, όποια πρόφαση κι αν επικαλείται, σε όποιον και όπου κι αν εκδηλώνεται».
Γ. Μιχελάκης, εκπρόσωπος ΝΔ (7-7-2011)

«Αν η πολιτεία δεν εγκαταλείψει την ψευτοδημοκρατική στάση της ανοχής στη βία και αν η κοινωνία δεν απαιτήσει την εφαρμογή των νόμων, η ζούγκλα είναι κοντά».
Πάσχος Μανδραβέλης, “Καθημερινή” (23-01-2011)

Όσο βαθαίνει η καπιταλιστική κρίση, όσο πιο έντονα και πιο ορατά γίνονται τα αδιέξοδα του καπιταλιστικού συστήματος, τόσο πιο πολύ φουντώνει από τη μεριά της αστικής τάξης, των αστικών κομμάτων και μέσων ενημέρωσης, η φιλολογία γύρω από το θέμα της βίας.

 Ιδιαίτερα μετά τη 48ωρη απεργία του Ιούνη, τη μαζική συμμετοχή, αλλά και την εκτεταμένη προβοκάτσια που επιχειρήθηκε σε βάρος του λαού και της νεολαίας, η κυβέρνηση, με τη συμφωνία της ΝΔ και του ΛΑΟΣ, έσπευσε να φέρει το θέμα της “πολιτικής βίας” στη Βουλή, με αντικείμενο της συζήτησης «την προστασία των θεσμών, τη διασφάλιση της ευνομίας, την καλύτερη οργάνωση των δημόσιων συναθροίσεων, τη λειτουργία της Αστυνομίας».

Στην πραγματικότητα, όταν οι αστοί μιλούν για “καταδίκη της βίας”, στο στόχαστρό τους βάζουν το μαζικό, οργανωμένο εργατικό-λαϊκό κίνημα, την επαναστατική βία, την επαναστατική πάλη που στοχεύει στην ανατροπή της αστικής εξουσίας. Επιδιώκουν να θωρακίσουν το καπιταλιστικό σύστημα, να ενεργοποιήσουν αντανακλαστικά ενάντια στο λαϊκό κίνημα, τσουβαλιάζοντάς το με τις προβοκάτσιες που οι ίδιοι ενορχηστρώνουν, στηρίζουν και αξιοποιούν.

Αυτοί που τάχα «καταδικάζουν τη βία από όπου κι αν προέρχεται», την ίδια ώρα αθωώνουν και ευλογούν τη βία που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της αστικής τάξης, τη βία που ασκούν οι αστοί είτε στη σφαίρα της παραγωγής, είτε και με τη δύναμη των όπλων, όπως είδαμε και με την πρόσφατη ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Λιβύη.

Τι  είναι αυτό που γεννά τη βία; Ποια είναι η σχέση της με την ταξική πάλη;

Η βία δεν είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο, ή ένα φαινόμενο που με κάποιο τρόπο είχε “λυθεί” και ξαφνικά “κλιμακώνεται ανησυχητικά”. Η δημιουργία των τάξεων είναι αυτή που γέννησε το κράτος ως μηχανισμό βίας, μηχανισμό κυριαρχίας και επιβολής των εκμεταλλευτών στους εκμεταλλευομένους. Η εκμετάλλευση της εργασίας γέννησε τη βία ως μέθοδο επιβολής της θέλησης της άρχουσας τάξης.

Τέτοιο όργανο ταξικής κυριαρχίας είναι και το καπιταλιστικό κράτος σε όλες του τις μορφές: ακόμα και η αστική δημοκρατία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η δικτατορία της αστικής τάξης, που με τη βία, πότε καλυμμένη και πότε ανοιχτή, επιβάλλει την κυριαρχία του συστήματος της.

Όπως σημείωνε ο Λένιν: «Δεν υπάρχει κανένα κράτος, έστω και το πιο δημοκρατικό, που να μην έχει στο σύνταγμά του παραθυράκια και επιφυλάξεις, που εξασφαλίζουν στην αστική τάξη τη δυνατότητα να κινητοποιεί στρατεύματα ενάντια στους εργάτες, να κηρύσσει το στρατιωτικό νόμο κτλ “σε περίπτωση διατάραξης της τάξης”, στην πραγματικότητα, σε περίπτωση που η εκμεταλλευόμενη τάξη “παραβιάζει” το καθεστώς της σκλαβιάς της και κάνει προσπάθειες να φέρεται όχι δουλικά»¹.

Η κυρίαρχη τάξη κρατά την εξουσία της με την κρατική βία: με τα όπλα (αστυνομία, στρατός κλπ), αλλά και ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό. Διαφορετικά δε θα μπορούσε να κυριαρχεί. Αυτή η αντικειμενική πραγματικότητα δε μπορεί να αντιμετωπιστεί διαφορετικά από τους καταπιεζομένους παρά με την επαναστατική βία της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.

Επομένως στην ταξική πάλη δεν υπάρχει βία γενικώς και αορίστως. Υπάρχει η αντιδραστική βία, η βία που ασκεί η κυρίαρχη τάξη για να διατηρήσει την εξουσία της και υπάρχει και η επαναστατική βία, η βία που ασκεί η εκμεταλλευόμενη τάξη στην πάλη της για να αποτινάξει τα δεσμά της.

Τι βία άσκησε και ασκεί η αστική τάξη;

Η γέννηση και η ανάπτυξη του καπιταλισμού είναι συνδεδεμένη με την εκμετάλλευση και την κοινωνική αδικία, με τεράστιες καταστροφές που συνόδευσαν τη γέννηση του κεφαλαίου, όπως η καταστροφή των αυτόχθονων πληθυσμών στην αμερικανική ήπειρο και την Αυστραλία, με το μαζικό δουλεμπόριο στις HΠA των προηγούμενων αιώνων, με την αποικιοκρατική εκμετάλλευση, με την αναρχία στην παραγωγή και τις καταστροφές των μεγάλων οικονομικών κρίσεων, τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, την παιδική εργασία και τόσα άλλα.

Ο καπιταλισμός επικράτησε ως σύστημα σε βάρος της φεουδαρχίας όχι “ειρηνικά”, αλλά ως αποτέλεσμα άσκησης πολύμορφης βίας σε βάρος την παλιάς τάξης πραγμάτων. Οι φεουδάρχες εξάντλησαν τα περιθώρια βίας για να κρατηθούν και η ανερχόμενη τότε αστική τάξη χρησιμοποίησε τη βία για να επικρατήσει, για να κατακτήσει την πολιτική εξουσία.

Οι αστικές επαναστάσεις, όπως η Γαλλική Επανάσταση, η διαδικασία συγκρότησης των εθνών-κρατών, οι εθνικό-απελευθερωτικές αστικές επαναστάσεις, όπως ήταν και η Ελληνική Επανάσταση, αποτελούν βασικά κομμάτια αυτής της πάλης ανάμεσα στο τότε παλιό και το τότε καινούργιο, της βίαιης ταξικής πάλης που οδήγησε στην επικράτηση του καπιταλισμού.

«Η σύγχρονη αστική κοινωνία που πρόβαλε από την καταστροφή της φεουδαρχικής κοινωνίας», σημειώνουν ο Μαρξ και ο Ένγκελς, «δεν κατάργησε τις ταξικές αντιθέσεις, έβαλε μονάχα στη θέση των παλιών νέες τάξεις, νέους όρους καταπίεσης, νέες μορφές πάλης»².

Η αστική τάξη είναι πλέον η κυρίαρχη τάξη, χρησιμοποιεί τη βία για να διατηρήσει την εξουσία της, για να διαιωνίσει την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης. Σε συνθήκες μονοπωλιακού καπιταλισμού, όταν πλέον η αστική τάξη γίνεται αντιδραστική σε όλη τη γραμμή, είναι φυσικό να βάζει στο στόχαστρό της την επαναστατική βία, την επαναστατική πάλη, να φτάνει ακόμα και σε αποκήρυξη ή δαιμονοποίηση ακόμα και των δικών της, των αστικών επαναστάσεων.

«Τότε ήτανε άλλες εποχές, σήμερα έχουμε ελευθερία και δημοκρατία» μας λένε οι αστοί αναλυτές, ωστόσο το πραγματικό περιεχόμενο της ελευθερίας και της δημοκρατίας στον καπιταλισμό είναι ο οικονομικός καταναγκασμός της μισθωτής σκλαβιάς, είναι η βία απέναντι στην εργατική τάξη, που μπορεί “ελεύθερα” ή να πουλήσει την εργατική της δύναμη ή να πεθάνει της πείνας.

Η βία της αστικής τάξης είναι βαθιά ριζωμένη στο σύστημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, εκφράζεται παντού: στις σχέσεις παραγωγής, στην καταστολή των εργατικών αγώνων, ειδικά όταν αυτοί στρέφονται ενάντια στην ίδια την εκμετάλλευση, στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους.

Γιατί είναι αναγκαία η επαναστατική βία;

Το κομμουνιστικό κίνημα, από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του, διακήρυξε τους στόχους του αντιμετωπίζοντας την πρωτοφανή καταδίωξη από μέρους της άρχουσας τάξης: «Οι κομμουνιστές θεωρούν ανάξιό τους να κρύβουν τις απόψεις και τις προθέσεις τους. Δηλώνουν ανοιχτά ότι οι σκοποί τους μπορούν να πραγματοποιηθούν μονάχα με τη βίαιη ανατροπή όλου του σημερινού κοινωνικού καθεστώτος»³.

Γιατί όμως η ανατροπή αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί μονάχα βίαια;

Η ιστορία των κοινωνιών είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων. Τη στιγμή της κορύφωσης της πάλης, όταν εκδηλώνεται ο επαναστατικός μετασχηματισμός της κοινωνίας, το κράτος των εκμεταλλευτών, με τη βία στρέφει όλη τη δύναμή του για να τσακίσει τις επαναστατικές δυνάμεις.

Απέναντι σε αυτή την τεράστια δύναμη καταστολής, το επαναστατικό κίνημα αντιτάσσει τη δική του δύναμη, τη δύναμη της επαναστατικής βίας.

Με αυτή την έννοια, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Μαρξ, «η βία είναι η μαμή κάθε παλιάς κοινωνίας που κυοφορεί μια καινούργια»⁴.

Η ιστορία έχει δείξει ότι καμία εκμεταλλεύτρια τάξη δεν παραχώρησε θεληματικά τα προνόμιά της και φυσικά το ίδιο ισχύει και για την αστική τάξη. Όπως ήδη σημειώσαμε, το αστικό κράτος, ανεξάρτητα από τη μορφή που παίρνει, ακόμα και την πιο δημοκρατική, δεν παύει να παραμένει δικτατορία της αστικής τάξης, κράτος που εξασφαλίζει με τη βία τη διαιώνιση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης από τους αστούς.

Για τη σοσιαλιστική επανάσταση η βία είναι το μοναδικό μέσο εξουδετέρωσης της αστικής βίας, όπως στο παρελθόν η αστική βία ήταν το μέσο εξουδετέρωσης της φεουδαρχικής βίας. Το εύρος και οι μορφές της επαναστατικής βίας εξαρτώνται από το συσχετισμό δυνάμεων και κυρίως την αντίδραση της αστικής τάξης κατά τη σύγκρουση, τα μέσα που θα είναι σε θέση να αντιπαραθέσει, καθώς και το διεθνή συσχετισμό.

Σε κάθε περίπτωση όμως η πείρα του επαναστατικού εργατικού κινήματος διδάσκει ότι χωρίς την επαναστατική βία είναι αδύνατο να τσακιστεί η αντίσταση των εκμεταλλευτών. Όσες φορές το εργατικό κίνημα έπεσε στο λάθος ότι μπορεί η εργατική τάξη να πάρει την εξουσία μέσω των αστικών θεσμών, εξασφαλίζοντας την κοινοβουλευτική πλειοψηφία ή σε συμβιβασμό με αυτούς τους θεσμούς, το αποτέλεσμα ήταν είτε να ενσωματωθεί στη στήριξη της κυριαρχίας των μονοπωλίων είτε να ηττηθεί θρηνώντας εκατόμβες θυμάτων.

Η επαναστατική βία περιορίζεται στη στιγμή της εξέγερσης;

Η κοινωνική επανάσταση δεν περιορίζεται στην κατάληψη της εξουσίας και στη διαμόρφωση της οικονομικής βάσης για τη σοσιαλιστική ανάπτυξη, αλλά επεκτείνεται σε όλη τη σοσιαλιστική πορεία. Κύρια λειτουργία της επαναστατικής εργατικής εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου, είναι η δημιουργική, η ανάπτυξη δηλαδή των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής. Ταυτόχρονα, ως κρατική εξουσία, εμπεριέχει την καταστολή, τη βία του νέου πάνω στο παλιό.Όμως εδώ πρόκειται για βία που εκφράζει τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας των εκμεταλλευομένων σε βάρος της κοινωνικής μειοψηφίας των εκμεταλλευτών. Σκοπός αυτής της βίας είναι η κατάργηση της εκμετάλλευσης και όχι η διαιώνισή της.

Η επαναστατική βία είναι αναγκαία από μέρους της εργατικής τάξης, αλλά ταυτόχρονα έχει ιστορικά προσωρινό χαρακτήρα, μιας και η πάλη των κομμουνιστών στοχεύει στον κομμουνισμό, στην αταξική κοινωνία όπου δε θα υπάρχουν και οι αντικειμενικές αιτίες ύπαρξης της επαναστατικής βίας.

Η αστική τάξη, όπως και κάθε εκμεταλλεύτρια τάξη πριν από αυτήν, προσπαθεί να θωρακίσει την εξουσία της. Βάζει πολύμορφα στο στόχαστρό της την επαναστατική βία: πότε με το να τη συκοφαντεί, τσουβαλιάζοντάς την με τις αντιλαϊκές προβοκάτσιες που οργανώνουν και αξιοποιούν οι μηχανισμοί της αστικής τάξης, πότε με το να διαστρεβλώνει το περιεχόμενό της, να αποπροσανατολίζει, πχ με το να καταμερίζει σε μέρος του αστικού τύπου να αποθεώνει μορφές πάλης που φαίνονται “συγκρουσιακές” στη μορφή, αλλά στην πραγματικότητα είναι ακίνδυνες για τους αστούς στο περιεχόμενό τους.

Πολύτιμη βοήθεια σε αυτήν την προσπάθεια παίρνουν αντικειμενικά οι αστοί από διάφορες δυνάμεις του οπορτουνισμού που αρνούνται την αναγκαιότητα της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού και ρίχνουν νερό στο μύλο του αποπροσανατολισμού της λαϊκής πάλης.

Κανένα μέτρο των αστών ωστόσο δε μπορεί τελικά να ανατρέψει την κίνηση της κοινωνικής εξέλιξης, πολύ περισσότερο όταν το εργατικό-λαϊκό κίνημα αξιοποιεί την πείρα της ταξικής πάλης, όταν βάζει στο επίκεντρό του την ανατροπή της αστικής εξουσίας, αξιοποιεί οργανωμένα όλες τις μορφές πάλης για να συγκεντρώνει δυνάμεις γύρω από αυτό το στόχο και προετοιμάζεται για τις σκληρές και αποφασιστικές ταξικές συγκρούσεις.

Παραπομπές

1. Β.Ι. Λένιν, Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι, Άπαντα, εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”, τ. 37, σελ. 253

2. Κ. Μαρξ – Φρ. Ένγκελς, Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”, Αθήνα 1994, σελ. 26

3. Κ. Μαρξ – Φρ. Ένγκελς, όπως παραπάνω, σελ. 69

4. Κ. Μαρξ, Το Κεφάλαιο, εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”, Αθήνα 1978, τόμος πρώτος, σελ. 776

5. Β.Ι. Λένιν, Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι, Άπαντα, εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”, Αθήνα 1982, τ. 37, σελ. 296

Αυτοί που τάχα «καταδικάζουν τη βία από όπου κι αν προέρχεται», την ίδια ώρα αθωώνουν και ευλογούν τη βία που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της αστικής τάξης, τη βία που ασκούν οι αστοί είτε στη σφαίρα της παραγωγής, είτε και με τη δύναμη των όπλων, όπως είδαμε και με την πρόσφατη ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Λιβύη. (στιγμιότυπο από ότι αφήνει πίσω ο ιμπεριαλιστικό πόλεμος στη Λιβύη).