Η Ευρωπαϊκή Ενωση και ο ενεργειακός πόλεμος της Μεσογείου...

   Μια απλή ανάγνωση του Σχεδίου Συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ που διεξάγεται καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, αρκεί για να αντιληφθεί ο αναγνώστης ότι η όποια συζήτηση αφορά τη θωράκιση της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλιακών ομίλων με νέες θυσίες της εργατικής τάξης και του λαού. Η διαχείριση του χρέους ορισμένων υπερχρεωμένων κρατών αποτελεί απλά το εφαλτήριο για να επιταχυνθούν προαποφασισμένες στρατηγικές κατευθύνσεις, όπως η ολοκλήρωση της «απελευθέρωσης» της ενεργειακής αγοράς της ΕΕ.

Κατευθύνσεις στον τομέα της ενέργειας που θα οδηγήσουν σε νέα επιβάρυνση της λαϊκής κατανάλωσης, επιδείνωση της θέσης των εργαζόμενων του κλάδου, παράδοση ενεργειακών κοιτασμάτων σε ιδιωτικούς ομίλους, μείωση της λιγνιτικής παραγωγής σε περιοχές όπως η Δυτική Μακεδονία.

Ομως, αυτή η σχετικά πιο γνωστή πλευρά της επιτάχυνσης των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων δε θα πρέπει να επισκιάσει την πιο αθέατη αλλά εξίσου επικίνδυνη για το λαϊκό συμφέρον πλευρά, των σχεδίων που κρύβονται κάτω απ' τον ανώδυνο τίτλο της εξασφάλισης της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ.

Η εκρηκτική κατάσταση στη Μεσόγειο και ο Νότιος Διάδρομος

Πίσω απ' τις εκκλήσεις της Συνόδου για «συνοχή της εξωτερικής δράσης της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας» και «αμοιβαίες επωφελείς σχέσεις γύρω απ' τους στρατηγικούς διαδρόμους μεταφοράς ενέργειας», κρύβεται σήμερα η όξυνση της διαπάλης ιμπεριαλιστικών δυνάμεων εντός και εκτός ΕΕ για τον έλεγχο ενεργειακών κοιτασμάτων, οδών μεταφοράς και το γεωπολιτικό έλεγχο της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου.

Στην όξυνση των αντιθέσεων, εκτός απ' τη μεταβολή του συσχετισμού δύναμης την οποία επιτάχυνε η εκδήλωση της πρόσφατης διεθνούς κρίσης συνέβαλαν και άλλοι παράγοντες. Η πίεση πολλών κρατών - μελών της ΕΕ και των ΗΠΑ για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ απ' τη Ρωσία και πιο συγκεκριμένα από τις ενεργειακές συμφωνίες της Ρωσίας με τη Γερμανία και την Ιταλία. Στις συγκεκριμένες συμφωνίες στηρίζονται τα μεγάλα ρωσικά σχέδια νέων αγωγών φυσικού αερίου προς την ΕΕ (Νορντ και Σάουθ Στριμ). Η πρόσφατη στρατηγική συμφωνία BP-Rosneft σηματοδοτεί μια σχετική στροφή της Βρετανίας στην ίδια κατεύθυνση. Η Γαλλία που στηρίζει την ενεργειακή ασφάλειά της στους πυρηνικούς σταθμούς έχει διαφορετική προσέγγιση.

Η διαπάλη δεν περιορίζεται στις διαφορετικές ενεργειακές λύσεις. Διαπλέκεται και με τις αναζητήσεις της γερμανικής αστικής τάξης για το μέλλον της σημερινής Ευρωζώνης και τις εναλλακτικές δυνατότητες μιας ευρύτερης οικονομικής στρατηγικής συμφωνίας με τη Ρωσία.

Με δεδομένο ότι μια αύξηση της ενεργειακής παραγωγής της Νορβηγίας - Βόρειας Θάλασσας μπορεί να καλύψει πολύ μικρό μέρος των αναγκών της ΕΕ, τα ενεργειακά της ΕΕ σχέδια εστιάζουν σε δυο κρίσιμους τομείς: την τροφοδοσία απ' τις μεσογειακές χώρες της Β. Αφρικής και την ανάπτυξη του Νότιου Διαδρόμου μεταφοράς φυσικού αερίου απ' την Κασπία και τη Μέση Ανατολή προς την ΕΕ.

Οι αφρικανικές μεσογειακές χώρες συμβάλλουν σήμερα στην ενεργειακή τροφοδοσία της ΕΕ με τη διάθεση υγροποιημένου αερίου (LNG) και με τις υποθαλάσσιες συνδέσεις Αλγερίας - Τυνησίας - Ιταλίας, Αλγερίας - Μαρόκου - Ισπανίας και Λιβύης - Ιταλίας. Παράλληλα, τα νέα πλούσια πιθανά κοιτάσματα φυσικού αερίου, ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, δημιουργούν νέα δεδομένα. Πρόκειται κυρίως για τα κοιτάσματα Λεβιάθαν, Ταμάρ, Νταλίτ στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) του Ισραήλ, το οικόπεδο 12 της ΑΟΖ της Κύπρου και τα κοιτάσματα της Λεκάνης του Ηρόδοτου νότια της Κρήτης.

Ο ανταγωνισμός ιμπεριαλιστικών κέντρων και μονοπωλιακών ομίλων εστιάζεται λοιπόν αυτή την περίοδο στην οριοθέτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων και ΑΟΖ στη Μεσόγειο. Αυτή η διαπάλη αποτελεί κρίκο του ευρύτερου ανταγωνισμού για το γεωπολιτικό έλεγχο των θαλάσσιων οδών μεταφοράς εμπορευμάτων και των λιμανιών στρατηγικής σημασίας, όπου δεσπόζει η παρέμβαση των ΗΠΑ, της ΕΕ αλλά και της Κίνας. Μεγαλύτερος επενδυτής ξένου κεφαλαίου είναι σήμερα στην Αίγυπτο οι ΗΠΑ, ενώ στην Τυνησία οι Γαλλία - Γερμανία. Η ΕΕ προσπαθεί να αξιοποιήσει και την «Ευρωμεσογειακή Ενωση» όπου δεσπόζει η Γαλλία.

Οι ΗΠΑ έχουν αποκτήσει προβάδισμα με τη συμμετοχή του ομίλου Noble στα κοιτάσματα Ισραήλ - Κύπρου. Οι ενεργειακοί όμιλοι ΗΠΑ και ΕΕ ισχυρή παρουσία στη Β. Αφρική (π.χ. BP, Apache Oil, ExxonMobil, BG, EniRWE, Shell, Agip, Total).

Σταδιακά όμως δυναμώνει και η παρουσία της Κίνας τόσο στον ενεργειακό τομέα (π.χ. η παρουσία των CNPC, PetroAsian Holdings και Sino Chem στην Τυνησία) όσο και γενικότερα στο οικονομικό επίπεδο (π.χ. η αγορά μεριδίου του λιμανιού Πορτ Σάιντ απ' την «Κόσκο» και ο διπλασιασμός των εμπορικών συναλλαγών Κίνας-Αιγύπτου μετά το 2003).

Η διαπάλη των ισχυρών ιμπεριαλιστικών κέντρων περιπλέκεται με την αυξημένη παρέμβαση στην περιοχή τριών σημαντικών περιφερειακών δυνάμεων της περιοχής, της Τουρκίας, του Ισραήλ και του Ιράν. Αυτές οι δυνάμεις αναπτύσσουν μεταξύ τους αντιφατικές σχέσεις ανταγωνισμού (π.χ. στο θέμα οριοθέτησης των ΑΟΖ) και συνεργασίας.

Ολα τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και οι περιφερειακές δυνάμεις προσπαθούν να εδραιώσουν τη θέση τους στο λαϊκό παράγοντα και να ελέγξουν την επόμενη μέρα στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Γι' αυτό και οι εξελίξεις δεν πρέπει να αναλύονται μονοδιάστατα με βάση το γνωστό σχέδιο των ΗΠΑ για τη Μεγάλη Μέση Ανατολή.

Καθώς μεγαλώνει η αβεβαιότητα, αυξάνει και η κινητικότητα για την υλοποίηση του περιβόητου Νότιου Διαδρόμου, κάλυψης των αναγκών της ΕΕ σε φυσικό αέριο. Κοινός τόπος των εναλλακτικών δυτικών σχεδίων που έχουν κατατεθεί σ' αυτή την κατεύθυνση είναι η επιλογή ενεργειακών πηγών και οδών διέλευσης που αποκλείουν το ρωσικό έλεγχο. Στα σχετικά εναλλακτικά σχέδια δεσπόζει ο αγωγός «Ναμπούκο» που φιλοδοξεί να συνδέσει Τουρκία - Ρουμανία - Βουλγαρία - Αυστρία και απαιτεί μεγάλες ποσότητες αερίου για την τροφοδοσία του. Μικρότερης χωρητικότητας είναι τα σχέδια μεταφοράς που βασίζονται στον αγωγό Τουρκίας - Ελλάδας, με τροφοδοσία αζέρικου πετρελαίου. Πρόκειται για το σχέδιο ελληνο-ιταλικού αγωγού ITGI και το σχέδιο ΤΑΡ (Ελλάδας - Αλβανίας - Ιταλίας).

Τα πρόσφατα φαινόμενα αποσταθεροποίησης του πολιτικού σκηνικού στην Ιταλία και στην Αλβανία δεν είναι άσχετα μ' αυτούς τους ανταγωνισμούς. Η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι είναι ισχυρός υποστηρικτής του ρωσικού σχεδίου «Σάουθ Στριμ».

Η επικίνδυνη στάση της ελληνικής κυβέρνησης

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο η στάση της ελληνικής κυβέρνησης εμπλέκει τη χώρα όλο και πιο πολύ στο κουβάρι των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων.

Η προτεραιότητα που δίνει στην υλοποίηση του ελληνο-ιταλικού αγωγού φυσικού αερίου (Τουρκία - Ελλάδα - Ιταλία) και η υποβάθμιση στην πράξη της υλοποίησης του ανταγωνιστικού ρωσικού σχεδίου αγωγού «Σάουθ Στριμ» αποτελούν το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο αγωγός Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας βρίσκεται πλέον στις προτεραιότητες του ευρωατλαντικού σχεδιασμού σχετικά με το νότιο διάδρομο μεταφοράς ενέργειας της ΕΕ, μετά τις διαπιστωμένες δυσκολίες γρήγορης υλοποίησης του μεγαλεπήβολου εναλλακτικού σχεδίου «Nabuco». Δυσκολίες που αφορούν κυρίως την ανεπάρκεια του υφιστάμενου δικτύου μεταφοράς της Τουρκίας, τη μη διασφάλιση επαρκών ποσοτήτων φυσικού αερίου για την τροφοδοσία του «Nabuco», την αμφίσημη στάση της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν που έχουν υπογράψει μνημόνια συνεργασίας και με τη ρωσική «Gazprom».

Η επαρκής τροφοδοσία του αγωγού Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας μπορεί να διασφαλισθεί ευκολότερα απ' το «Nabuco», με τη δέσμευση ενός μέρους του αερίου του γιγαντιαίου αζερικού κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ ΙΙ. Η επίσημη ενεργειακή συμφωνία που υπέγραψε το Γενάρη ο πρόεδρος της ΕΕ Μπαρόζο με τον πρόεδρο Αλίεφ του Αζερμπαϊτζάν διευκολύνει αυτό το σχεδιασμό, ο οποίος πλήττει βέβαια τα ρωσικά συμφέροντα. Η διάθεση της ελληνικής κυβέρνησης να εξετάσει τη σύνδεση του ITGI και με το σχέδιο του αγωγού ΤΑΡ επιταχύνει τις εξελίξεις.

Ταυτόχρονα, η ελληνική κυβέρνηση αρνείται να κάνει στοιχειώδη βήματα ανακήρυξης της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και κατοχύρωσης της υφαλοκρηπίδας, ενισχύοντας το κλίμα παραίτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο, που έχει καλλιεργηθεί μετά τη Συμφωνία της Μαδρίτης που υπέγραψε η κυβέρνηση Σημίτη.

Η άρχουσα τάξη είναι πρόθυμη να εκχωρήσει κυριαρχικά δικαιώματα που αφορούν τα σύνορα και τον ορυκτό πλούτο της χώρας, για να προωθήσει τα συμφέροντά της. Συμφέροντα που αφορούν την αναβάθμιση της χώρας σε κόμβο μεταφοράς εμπορευμάτων και ενέργειας, τις επενδύσεις εγχώριων ομίλων στην ευρύτερη περιοχή και τη διασφάλιση κερδών απ' τη συνεκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων με την Τουρκία.

Αντεπίθεση του λαϊκού κινήματος

Απ' την υλοποίηση αυτών των ενεργειακών σχεδίων ωφελημένοι θα βγουν μόνο μια χούφτα μονοπωλιακοί όμιλοι του τραπεζικού, του εφοπλιστικού, του κατασκευαστικού και ενεργειακού τομέα, καθώς και όποια ιμπεριαλιστικά κέντρα αποκτήσουν προβάδισμα στο γεωπολιτικό έλεγχο της περιοχής.

Ο κίνδυνος για την ειρήνη στην περιοχή και τα κυριαρχικά δικαιώματα μεγαλώνει και βαδίζει χέρι χέρι με την κλιμάκωση της επίθεσης στα δικαιώματα της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων.

Μόνο η ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και η οργάνωση της λαϊκής αντεπίθεσης μπορεί να χαλάσει τα ιμπεριαλιστικά σχέδια. Οπως όμως διδάσκει και ο πρόσφατος ξεσηκωμός του λαού της Αιγύπτου, χωρίς ισχυρή καθοδηγητική δύναμη, χωρίς γραμμή ρήξης και ανατροπής της εξουσίας των μονοπωλίων, εύκολα μπορεί η λαϊκή διαμαρτυρία να ενσωματωθεί σε ανώδυνα αιτήματα αστικού εκσυγχρονισμού και κυβερνητικής εναλλαγής.

Τώρα που το καζάνι βράζει στη Μεσόγειο, πρέπει να εντείνουμε την προσπάθειά μας για την οργάνωση της αντεπίθεσης, για το βάθεμα του συντονισμού των λαϊκών κινημάτων της περιοχής σε αντιιμπεριαλιστική κατεύθυνση. Τώρα απαιτείται μεγαλύτερη επαγρύπνηση, καθώς αυξάνει η πιθανότητα απότομης όξυνσης της ταξικής πάλης.

Η υλοποίηση των ιμπεριαλιστικών σχεδίων καταλήστευσης του φυσικού ορυκτού πλούτου και βάρβαρης εκμετάλλευσης των εργαζομένων της περιοχής, δεν αποτελεί «ομαλή εξέλιξη» για τα λαϊκά συμφέροντα. Οι λαοί πρέπει και μπορούν να πουν την τελευταία λέξη.

Του Μάκη ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ