H παραχάραξη της Ιστορίας μέσα από το βιβλίο της ΣΤ' Δημοτικού

Η περίπτωση της ιστορικής περιόδου 1936 - 1949

Στην ηλικία της έκτης Δημοτικού τα παιδιά τείνουν να εδραιώσουν με πιο ώριμο τρόπο ορισμένες πολιτικές στάσεις, συμπεριφορές, ιδέες και αντιλήψεις. Ενας από τους παράγοντες που επιδρά σε αυτήν τη διαδικασία είναι το σχολείο, το περιεχόμενο του μαθήματος και ιδιαίτερα αυτό της Ιστορίας καθώς εκ των πραγμάτων δίνει τη δυνατότητα για πολιτικά συμπεράσματα, διαμορφώνει αντίληψη για το τι είναι πολιτικά «καλό και κακό», δίκαιο και άδικο, δυνατό ή μάταιο στην Ιστορία. Με λίγα λόγια, το αν ένα παιδί, μετέπειτα έφηβος/έφηβη και αργότερα εργαζόμενος, θα αποκτήσει τελικά μια ορθολογική εικόνα της Ιστορίας, για το ποιος είναι ο κινητήριος μοχλός της, ποιος ο ρόλος των λαών, κρίνεται και από το περιεχόμενο αλλά και το πώς διδάσκεται η Ιστορία στο Δημοτικό. Κρίνεται, τελικά, από αυτά που γράφουν αλλά και από αυτά που αποφεύγουν να γράψουν τα σχολικά βιβλία.

Το νέο βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού¹έρχεται να αποδείξει, για άλλη μια φορά, την προώθηση της κυρίαρχης ιδεολογίας μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια. Η όποια κοινωνικοταξική αναφορά απουσιάζει από τα κεφάλαια του βιβλίου που καλύπτουν μια περίοδο της νεότερης και σύγχρονης Ιστορίας, από τα μέσα του 15ου αιώνα έως και τον 20ό αιώνα. Η αλήθεια, βέβαια, είναι πως δεν περιμέναμε η ιστορική ύλη να αναδείξει ως κινητήριο μοχλό της Ιστορίας την πάλη των τάξεων, η οποία διεξάγεται στο πεδίο των μεταβολών της οικονομικής βάσης κάθε κοινωνίας. Αλλωστε, οι ιδεολογικοί εκφραστές του καπιταλιστικού συστήματος φροντίζουν να συσκοτίζουν κάθε γεγονός που αναδεικνύει εντονότερα τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα αυτού του συστήματος. Σκοπός είναι η καπιταλιστική πραγματικότητα να μην αμφισβητηθεί σε καμία περίπτωση από το μαθητή. Από τα πιο τρανταχτά παράδειγμα αποτελεί η δεκαετία του '40 στην Ελλάδα και η αποσιώπηση του ρόλου της ΕΣΣΔ στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και είναι απαραίτητη μια συνολική εκτίμηση του βιβλίου, το άρθρο θα εστιάσει στα κεφάλαια 6 - 9 της ενότητας Ε' που αφορά στην ιστορική περίοδο 1936 - 1949 για την Ελλάδα.

Η περίοδος του Μεσοπολέμου

Στη σελίδα 200 του βιβλίου πληροφορούμαστε πως στις 4 Αυγούστου του 1936 ο Μεταξάς, «στον οποίο είχε αναθέσει την πρωθυπουργία ο βασιλιάς Γεώργιος Β', διέλυσε τη Βουλή και επέβαλε δικτατορία». Τι κρύβει το βιβλίο; Δεν αναφέρεται πως ο βασιλιάς όρκισε τον Μεταξά πρωθυπουργό χωρίς να πάρει την έγκριση της Βουλής, ούτε πως το κόμμα των Φιλελευθέρων και το Λαϊκό Κόμμα λίγο αργότερα τού έδωσαν ψήφο ανοχής και εμπιστοσύνης αντίστοιχα. Το μοναδικό κόμμα που ψήφισε «κατά» ήταν το ΚΚΕ. Ετσι, αποσιωπάται το κρίσιμο συμπέρασμα ότι ο αστικός κοινοβουλευτισμός με τους εκπροσώπους του έστρωνε το έδαφος σε μια ανοιχτή δικτατορία του κεφαλαίου (φασισμό) και αυτό δεν αποτελούσε μόνο ελληνικό φαινόμενο. Αλλωστε, ανάλογα παραδείγματα εκείνη την περίοδο είχαμε και σε άλλες καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα η Ιταλία, η Γερμανία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία κ.ά. Αυτά είναι ...«επικίνδυνα» και «μεροληπτικά» ιστορικά συμπεράσματα που δε θα ήταν σωστό να απασχολήσουν τα μυαλά μαθητών της έκτης Δημοτικού. «Πρέπει» πάση θυσία να διαφυλαχτεί η αξιοπιστία της αστικής δημοκρατίας, παρόλο που από τα σπλάχνα της γεννήθηκαν τα φασιστικά και ναζιστικά καθεστώτα.

Η Γερμανική επίθεση και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

Η υποβάθμιση του ρόλου των κομμουνιστών στον εθνικοαπελευθερωτικό - αντιφασιστικό αγώνα φαίνεται από το γεγονός ότι ούτε ως υποσημείωση δεν αναφέρεται το «ανοιχτό γράμμα προς τον ελληνικό λαό» του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, το οποίο δημοσιεύτηκε στον Τύπο της εποχής και αποτέλεσε σάλπισμα ξεσηκωμού και αντίστασης του ελληνικού λαού.

Στην αρχή του 8ου κεφαλαίου του βιβλίου μαθαίνουμε πως «μετά την αποτυχία των Ιταλών να κατακτήσουν την Ελλάδα, τροποποιήθηκαν τα σχέδια των συμμάχων τους Γερμανών, οι οποίοι την άνοιξη του 1940 είχαν ήδη κυριεύσει τη Γαλλία και σχεδίαζαν να επιτεθούν στη Σοβιετική Ενωση».² Τι κρύβει όμως το βιβλίο;

Το πώς βέβαια πραγματοποιήθηκαν αυτές οι εξελίξεις αποσιωπάται πλήρως. Ηδη, από το 1938, Βρετανοί και Γάλλοι είχαν ανεχτεί την προσάρτηση της Αυστρίας από τους Γερμανούς, απορρίπτοντας την πρόταση της ΕΣΣΔ για διεξαγωγή συνδιάσκεψης, με σκοπό την αντιμετώπιση της γερμανικής επιθετικότητας. Την ίδια χρονιά, μάλιστα, υπέγραψαν με Χίτλερ και Μουσολίνι τη συμφωνία του Μονάχου που παραχωρούσε στους Γερμανούς την Τσεχοσλοβακία, ενισχύοντας το ρόλο τους στην Ανατολική Ευρώπη. Αποκαλύφθηκε έτσι κι η κοινή επιδίωξη των ιμπεριαλιστικών κρατών για χτύπημα της ΕΣΣΔ.

Οσον αφορά τα αίτια της ήττας, από τη γερμανική επίθεση, του ελληνικού στρατού «που υπερασπιζόταν το Ρούπελ και άλλα οχυρά στα σύνορα με τη Βουλγαρία, αντιστάθηκε αλλά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την ταυτόχρονη εισβολή από δύο διαφορετικές περιοχές. Στις 9 Απριλίου 1941 γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη και κατευθύνθηκαν προς τη Νότια Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση αποσύρθηκε στην Κρήτη και οι στρατηγοί του αλβανικού μετώπου υποχρεώθηκαν να συνθηκολογήσουν».³ Ομως, ο ελληνικός στρατός δεν «υπέκυψε» λόγω της υπεροπλίας του αντιπάλου, αλλά προδόθηκε και εγκαταλείφθηκε ύστερα από διαταγές του αρχιστράτηγου Παπάγου, που απηύθυνε στην ηγεσία των χιτλερικών στρατευμάτων παράδοση άνευ όρων, τη στιγμή που ο ελληνικός στρατός μάχονταν ακόμα στην Ηπειρο! Η παράδοση του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας άφησε τη Στρατιά Ηπείρου εγκλωβισμένη μεταξύ των ιταλικών και γερμανικών στρατευμάτων, δυσκολεύοντας την άμυνά της.⁴ Η αίσθηση της περικύκλωσης και της διάλυσης αποτυπώνεται σε όλες τις μαρτυρίες στελεχών και ανδρών του στρατεύματος της εποχής.⁵

Η δεκαετία του 1940

Το ένατο κεφάλαιο του βιβλίου έχει τον απαράδεκτο τίτλο «Μία δεκαετία αγώνων και θυσιών για την ελευθερία». Δηλαδή από το '45 και μετά ποιο ήταν το περιεχόμενο του αγώνα για την ελευθερία; Τι θέλουν να πουν οι συγγραφείς, μπερδεύοντας με αυτόν τον τίτλο τους μαθητές; Επειδή είναι προφανές ότι οι συγγραφείς δεν βλέπουν τον ένοπλο αγώνα του ΔΣΕ ως δίκαιο, τότε η διατύπωση αυτή φλερτάρει με τη μαύρη προπαγάνδα περί «συμμοριτισμού». Ας δούμε λοιπόν την ιστορική αλήθεια.

Με την έναρξη της Κατοχής, ένα κομμάτι της αστικής τάξης της Ελλάδος κατέφυγε στη Μέση Ανατολή και στην προστασία των Αγγλων και ένα άλλο συνεργάστηκε ανοιχτά με τους Γερμανούς καταχτητές. Τα μέλη και στελέχη του ΚΚΕ όμως, αφού δραπέτευσαν από τις εξορίες, ανασυγκρότησαν τις Οργανώσεις του Κόμματός τους και τις προσανατόλισαν στην οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Το βιβλίο όμως, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα, αναφέρει πως «με την ηθική και υλική υποστήριξη της Βρετανίας, δημιουργήθηκαν τρεις αντιστασιακές οργανώσεις, το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ σε όλη σχεδόν τη χώρα, ο ΕΔΕΣ που έδρασε κυρίως στην Ηπειρο και η Ε.Κ.Κ.Α».⁶Εξισώνει και συκοφαντεί το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που βασικός οργανωτής και αιμοδότης του ήταν το ΚΚΕ(κάτι τέτοιο βέβαια στο βιβλίο δεν αναφέρεται καν), με τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ, που έχει πλέον ομολογηθεί ότι χρησιμοποιήθηκαν από τους Βρετανούς ως αντίβαρο για να χτυπήσουν το ΕΑΜ. Σε έκθεση του υποστράτηγου Εριχ Σμιτ-Ρίχμπεργκ για παράδειγμα, το δίμηνο Ιουλίου - Αυγούστου 1944, αναφερόταν, μεταξύ άλλων, πως ο ΕΔΕΣ, που βρισκόταν πολιτικά στη γραμμή της εξόριστης κυβέρνησης Παπανδρέου, προσπαθούσε πάντα να διαβεβαιώνει τη δύναμη Κατοχής για τη νομιμοφροσύνη της, ώστε άθικτη να προετοιμαστεί για τον επερχόμενο στρατιωτικό και πολιτικό αγώνα για την εξουσία.⁷ Από το 1943 ακόμα, όπως αποδεικνύουν τα αρχεία του Foreign Office, o αστικός ελληνικός κόσμος και ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός προετοιμάζονταν για την «επόμενη μέρα» και τη συντριβή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Με το σχέδιο «Μάνα», ο αγγλικός ιμπεριαλισμός προέβλεπε την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Αλλωστε, δεν είναι τυχαίο πως ο Ναπολέων Ζέρβας, αρχηγός του ΕΔΕΣ, βγήκε στα βουνά της Ηπείρου με εντολή των Αγγλων τον Αύγουστο - Σεπτέμβρη του 1942, για να οργανώσει ένοπλες ομάδες, περισσότερο σαν αντίβαρο στο ΕΑΜ, παρά για τη διεξαγωγή του ένοπλου αγώνα εναντίον των Γερμανών κατακτητών.⁸

Με τη λογική των ίσων αποστάσεων και της εξίσωσης του θύτη και του θύματος, οι συγγραφείς του σχολικού εγχειριδίου, στην επόμενη παράγραφο, σχολιάζουν τη λήξη της Κατοχής και τον ελληνικό Εμφύλιο. Αναφέρουν λοιπόν χαρακτηριστικά: «Νέα δεινά περίμεναν τον ελληνικό λαό. Οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις παρέμεναν διχασμένες. Από τη μία ο βασιλιάς και η αναγνωρισμένη από τους Συμμάχους ελληνική κυβέρνηση και από την άλλη το ΕΑΜ, που από το Μάρτιο του 1944 είχε σχηματίσει δική του κυβέρνηση στην ορεινή Ελλάδα. Λάθη και παραλείψεις των δύο πλευρών καθώς και παρεμβάσεις των ξένων δυνάμεων οδήγησαν τελικά σε εμφύλιο πόλεμο. Ο Εμφύλιος ξέσπασε το 1946 και "μάτωσε" την Ελλάδα για τρία ολόκληρα χρόνια. Ο αδελφοκτόνος πόλεμος τερματίστηκε στα τέλη του καλοκαιριού του 1949, με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, πολλές χιλιάδες θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές. Μπορεί οι ένοπλες συγκρούσεις να τελείωσαν, αλλά τα τραύματα στις ψυχές των Ελλήνων παρέμειναν ανοιχτά για πολλές ακόμη δεκαετίες».⁹Το λάθος βέβαια του ΕΑΜικού κινήματος ήταν ο απαράδεκτος συμβιβασμός της Συμφωνίας της Βάρκιζας, τη στιγμή που ο αστικός κόσμος δεν είχε κατορθώσει να κερδίσει την πλειοψηφία του λαού. Οι συντάκτες βέβαια του βιβλίου δεν εστιάζουν σε αυτό το λάθος. Χωρίς να αναφέρεται συγκεκριμένα τι είδους λάθη έγιναν, βγαίνει το συμπέρασμα πως για το «αιματοκύλισμα» της Ελλάδας έφταιγαν και οι δύο πλευρές. Δεν ήταν το ΕΑΜ αλλά οι αστικές δυνάμεις, που μαζί με τους δοσιλόγους και τους πρώην συνεργάτες των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων, για να ανατρέψουν το συσχετισμό δυνάμεων και να σταθεροποιήσουν την εξουσία τους, κατέφυγαν στη δολοφονική βία και στην πιο ωμή τρομοκρατία. Δεν οδήγησαν γενικά και αόριστα οι παρεμβάσεις ξένων δυνάμεων σε εμφύλιο πόλεμο. Ηταν ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός ο οποίος, συνεχίζοντας το έργο των Αγγλων ιμπεριαλιστών, στήριξε οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά τον αστικό πολιτικό κόσμο της χώρας και τον «Εθνικό» Στρατό του. Δεν είναι τυχαίο πως στα βουνά του Γράμμου και του Βίτσι πραγματοποιήθηκαν από τους Αμερικανούς υπό την ηγεσία του στρατηγού Βαν Φλιτ, οι πρώτες ρίψεις της βόμβας Ναπάλμ που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα από τους Αμερικανούς στον πόλεμο εναντίον του Βιετνάμ. Καμία σχέση με αγώνες και θυσίες για την ελευθερία, όπως αναφέρει κι ο τίτλος του κεφαλαίου, δεν είχε η δράση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδος που υπηρέτησαν την ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα.

Να πούμε με απλά λόγια την ιστορική αλήθεια στα παιδιά!

Φαίνεται πως και η στοιχειώδης ιστορική γνώση, για τις εκμεταλλευόμενες τάξεις, δεν μπορεί να χαριστεί κι είναι ζήτημα προς κατάκτηση. Χρέος όλων των ριζοσπαστών εκπαιδευτικών είναι να την αποκαλύψουν, προασπίζοντας την ιστορική αλήθεια μέσα και έξω από τις σχολικές αίθουσες, στις γιορτές, παντού! Αυτό εκ των πραγμάτων σημαίνει δράση κόντρα και ενάντια στο περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων, δουλειά που θα γεννά ερωτήματα στα παιδιά αυτής της κρίσιμης ηλικίας, θα αποκαλύπτει την αλήθεια, θα συνδέει το στοιχείο της γνώσης με αυτό του συναισθήματος, αξιοποιώντας και άλλες μορφές όπως λογοτεχνικά βιβλία, ταινίες, φωτογραφίες, κ.τ.λ.

Τελικά, η παιδαγωγική υπόσταση του δασκάλου, του εκπαιδευτικού θα κριθεί στο βαθμό που αναδεικνύεται σε λαϊκό αγωνιστή και δάσκαλο, φωτεινό παράδειγμα και πόλο έλξης για μαθητές και γονείς. Η φετινή χρονιά, οι σχολικές γιορτές για την 28η Οκτωβρίου, να σηματοδοτήσουν μια νέα στροφή.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού, Ι. Κολιόπουλος, Ι. Μιχαηλίδης, Α. Καλλιανιώτης, Χ. Μηνάογλου «Ιστορία του Νεότερου και Σύγχρονου Κόσμου».

2. Στο ίδιο, σ. 209.

3. Στο ίδιο.

4. Βλ. Α. Γκίκα, «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος μέσα από τα σχολικά βιβλία», Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τ. 5, 2010, σ. 170.

5. Γ. Μαργαρίτης, Προαγγελία Θυελλωδών Ανέμων, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009, σ. 94.

6. Στο ίδιο, σ. 213.

7. Βλ. «Κυρ. Ριζοσπάστης» 9/9/2012

8. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α' Τόμος, 1918-1949, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2005, σ. 390.

9. Βιβλίο Ιστορίας Στ' Δημοτικού, σ. 213.

Γρηγόρης ΔΕΛΗΜΑΡΗΣ

μέλος της Πανελλαδικής Γραμματείας Εκπαιδευτικών του ΠΑΜΕ