«Αξίζει να σκοτώνεσαι για κάτι που μόλις σηκωθείς και φύγεις οι άλλοι θα σου το αλλάξουν με το πρόσχημα "δικό μου είναι, το κάνω ό,τι θέλω". Βέβαια είναι δικό σου, δε λέω, αλλά δεν μπορείς να το κάνεις ό,τι θέλεις».
Αρης Κωνσταντινίδης (σημ.).
Τον περασμένο Ιούνη, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού γνωμοδότησαν, σε κοινή τους συνεδρίαση, υπέρ της κήρυξης του κελύφους του «Ξενία Σπάρτης», ως μνημείου.
Η κήρυξη αυτή επαναφέρει στο προσκήνιο το μεγάλο ζήτημα των «Ξενία», αυτών των μικρών ξενοδοχείων, πλήρως ενταγμένων στο φυσικό περιβάλλον, που χτίστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος του ΕΟΤ την περίοδο 1957 - 1967 υπό την επίβλεψη του σπουδαίου αρχιτέκτονα, Αρη Κωνσταντινίδη, ο οποίος «υπέγραψε» και ορισμένα από αυτά. Σύμφωνα με τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων, «το εγχείρημα έδωσε μία από τις σημαντικότερες ενότητες δημοσίων κτιρίων μεταπολεμικά, σχεδιασμένων υπό μια συνολική αρχιτεκτονική θεώρηση. Τα "Ξενία" αποτελούν σήμερα σημείο αναφοράς για τους Ελληνες και ξένους αρχιτέκτονες ως μία σύγχρονη, καθαρή και ειλικρινής αρχιτεκτονική έκφραση, που με συνέπεια ερμήνευσε τις αρχές του μοντέρνου κινήματος μέσα από έναν κώδικα πολιτισμικής ενότητας».
Κατά κοινή ομολογία τα «Ξενία» ανήκουν στην αρχιτεκτονική κληρονομιά του ελληνικού λαού, με τον επιστημονικό κόσμο να απαιτεί τη μαζική και ολόκληρη κήρυξή τους, ενώ θυμίζουμε πως το ΚΚΕ έχει αγωνιστεί μέσα κι έξω από τη Βουλή για τη σωτηρία τους και τη λειτουργία τους προς όφελος του λαού, μακριά και έξω από κάθε επιχειρηματικό συμφέρον. Αυτή η καθολική αποδοχή της σημασίας των «Ξενία» δεν εμπόδισε τις κυβερνήσεις να τα απαξιώσει, εγκαταλείψει, ξεπουλήσει, γκρεμίσει ανάλογα με τις εποχές και τα συμφέροντα. Σήμερα, ό,τι απόμεινε και σε όποια κατάσταση, ανήκει στην «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα ΑΕ», η οποία εφαρμόζει και σε αυτό το κομμάτι της ακίνητης δημόσιας περιουσίας την πολιτική της καπιταλιστικής «αξιοποίησης». Θυμίζουμε ότι ακριβώς ένα χρόνο πριν, τον Ιούνη του 2010, λίγες βδομάδες μετά την υπογραφή του βάρβαρου μνημονίου, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τον πρώτο κατάλογο ξεπουλήματος (σ.σ. υπό τον πομπώδη τίτλο «Αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας για την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής»!), στον οποίο, ανάμεσα στα λιμάνια, στην ενέργεια, στις επικοινωνίες και ό,τι έχτισε ο ελληνικός λαός με αίμα και θυσίες, περιλαμβάνονται και τα «Ξενία» ως εξής: «Πώληση μεμονωμένων ή δημιουργία επενδυτικού σχήματος στο οποίο θα εισφερθούν τα δικαιώματα εκμετάλλευσης όλων των "Ξενία", αξιοποίηση με συμβάσεις παραχώρησης, ενδεχόμενη εισαγωγή της εταιρείας στο ΧΑΑ, με διακράτηση του 51% ή 34%».
Από το «όλον»... στο κέλυφος
Τίποτα από τα παραπάνω δεν εμποδίζει το χαρακτηρισμό των «Ξενία» ως μνημείων. Αντίθετα, το καθεστώς αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως πλεονέκτημα στην «αγορά». Αλλωστε, στο γενικότερο στρατηγικό στόχο για πλήρη εμπορευματοποίηση του πολιτισμού προωθείται ανάλογη «αξιοποίηση» για το κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς που μπορεί να αποφέρει κέρδη στο κεφάλαιο με κάθε τρόπο ή μορφή (τουρισμός, «πολιτιστική βιομηχανία» κ.λπ). Από την άλλη, το αστικό κράτος δεν προχωρά σε μαζική κήρυξη των «Ξενία», αφού θέλει να είναι «ευέλικτο» προς τις ανάγκες της «αγοράς». Πρώτη και τελευταία φορά που έγινε ομαδική κήρυξη ήταν τον Ιούνη του 2008 με πέντε «Ξενία» (Ηγουμενίτσας, Βυτίνας, Καλαμπάκας, Πλαταμώνα, Παλιουρίου Χαλκιδικής).
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι κηρύξεις των «Ξενία» γίνονται κατά περίπτωση, αλλά και ο λόγος για τον οποίο η ΕΤΑ ΑΕ δείχνει το τελευταίο διάστημα μια «ανοχή» έναντι των κηρύξεων. Εξάλλου, το κράτος είναι πάντα πρόθυμο να «σαλαμοποιεί» ακόμη και αυτές τις κηρύξεις, όπως στην περίπτωση του «Ξενία Σπάρτης». Ετσι, η παλιά «μέθοδος» περί κήρυξης του κελύφους του κτιρίου και «γαία πυρί μειχθήτω» στο εσωτερικό του - ώστε να «απελευθερώνει» τον χρήστη - που επιλέχθηκε για το συγκεκριμένο κτίριο, αποτελεί ένα ακόμη αντικείμενο σκληρής ιδεολογική διαπάλης στον επιστημονικό κύκλο σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα, η ΕΤΑ ΑΕ επιχείρησε κάτι ανάλογο και για τα πέντε παραπάνω «Ξενία» χωρίς επιτυχία τουλάχιστον εκείνη τη χρονική στιγμή. Πολύ καθαρά το έθεσε και η εκπρόσωπος της εταιρείας στη συνεδρίαση του περασμένου Ιούνη λέγοντας, ανάμεσα στα άλλα, ότι η ΕΤΑ ΑΕ θέλει την κήρυξη του κελύφους «ώστε να μη δεσμευτούμε για τη χρήση και διαρρύθμιση»...
Για την ιστορία να θυμίσουμε ότι στη συνεδρίαση του 2008 κατά την οποία έγινε η κήρυξη των πέντε «Ξενία», ο αντίλογος στην ΕΤΑ ΑΕ προήλθε όχι μόνο από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων αλλά και από μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, με την τότε σύνθεση. Και οι δύο πλευρές τεκμηρίωσαν την ανάγκη για ολική κήρυξη των κτιρίων σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, ότι ειδικά με τον τρόπο που είναι χτισμένα τα «Ξενία» ουσιαστικά δεν υπάρχει «κέλυφος» με τη στενή έννοια του όρου. Αρα, οποιαδήποτε αλλαγή στο εσωτερικό τους θα σήμαινε και αλλοίωση όλου του κτιρίου.
Να θυμίσουμε επίσης ότι η Διεθνής Χάρτα του ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων) για την «Ανάλυση, Συντήρηση και Δομική Αποκατάσταση της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς και του Κειμένου των Οδηγιών», που επικύρωσε η Γενική Συνέλευση του ICOMOS στη Ζιμπάμπουε το 2003 σημειώνει σχετικά με το θέμα της διατήρησης της πρόσοψης και της κατεδάφισης του εσωτερικού: «Η αξία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς δεν καθορίζεται μόνο από την εξωτερική της εμφάνιση, αλλά και από την ακεραιότητα όλων των στοιχείων της, ως μοναδικό προϊόν της εξειδικευμένης οικοδομικής τεχνολογίας της εποχής της. Ειδικότερα, η αφαίρεση της εσωτερικής δομής ενός κτιρίου και η διατήρηση μόνο των όψεων δεν ανταποκρίνεται στα κριτήρια της δομικής συντήρησης. Οταν προτείνεται οποιαδήποτε αλλαγή στη χρήση ή λειτουργία ενός μνημείου, πρέπει να λαμβάνονται προσεκτικά υπόψη όλες οι απαιτήσεις τόσο της θεωρίας της συντήρησης όσο και των συνθηκών ασφαλείας. Η δομική αποκατάσταση ενός μνημείου της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο προς τον τελικό σκοπό, που είναι η προστασία του κτιρίου ως συνόλου».
Δεδομένου ότι η χωροθέτηση των «Ξενία» έγινε σε πανέμορφες τοποθεσίες και σε συνδυασμό με την... «μονοκαλλιέργεια» της κυβέρνησης στον τουρισμό, με βασικό κριτήριο φυσικά την αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου του χώρου και όχι την ανάγκη του λαού και ποιοτικές και φθηνές διακοπές, καθώς και με την προώθηση του ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας, των βασικών υποδομών της χώρας, το μέλλον αυτών των μνημείων είναι ζοφερό. Θα διασωθούν μόνο στο βαθμό που αναλάβει την υπεράσπισή τους το λαϊκό κίνημα.
Σημ: «Ο Λόγος του Αρχιμάστορα», Κωνσταντίνος Αν. Θέμελης, «ΙΝΔΙΚΤΟΣ, ΑΘΗΝΑ 2000»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου