ΤΟΥΡΚΙΑ: Συσσωρευμένη λαϊκή οργή εκφράζουν οι μαζικές διαδηλώσεις

Παρά την κρατική καταστολή από την κυβέρνηση Ερντογάν συνεχίζονται μαχητικά οι κινητοποιήσεις

Με σύνθημα «Δε σκύβουμε το κεφάλι», οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από την πλατεία Ταξίμ απλώθηκαν σε όλη την Τουρκία και συνεχίζονται από την Παρασκευή 31 Μάη. Μερικές μέρες πριν διαδηλωτές που ήταν αντίθετοι στα σχέδια της κυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) για τη λεγόμενη «ανάπλαση» της πλατείας Ταξίμ, που προέβλεπε καταστροφή του πάρκου Γκεζί - ενός από τους τελευταίους πνεύμονες της πόλης των 17 εκατομμυρίων κατοίκων - για την ανέγερση εμπορικού κέντρου και οθωμανικού μνημείου, είχαν κατασκηνώσει στην περιοχή, εμποδίζοντας τις μπουλντόζες να προχωρήσουν. Την Παρασκευή, στις 5 το πρωί, οι δυνάμεις καταστολής επενέβησαν για να διαλύσουν τους διαδηλωτές, με εξαιρετική αγριότητα. Η βίαιη επέμβαση κατά των διαδηλωτών άναψε τη «σπίθα» μίας γενικευμένης αντίδρασης απέναντι στην πολιτική του Τούρκου πρωθυπουργού, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η οποία συνεχίζεται επί σειρά ημερών, με μαζικές κινητοποιήσεις σε όλη τη χώρα. Κινητοποιήσεις που εκφράζουν τη συσσωρευμένη λαϊκή οργή απέναντι στον αυταρχισμό, στην κρατική βία, στην προσπάθεια ισλαμοποίησης της κοινωνικής ζωής με στόχο τη χειραγώγηση του λαού, μέσω της θρησκείας, και στην ακόμα μεγαλύτερη περιστολή δικαιωμάτων και ελευθεριών και ταυτόχρονα στα οξυμένα λαϊκά προβλήματα που συνοδεύουν την καπιταλιστική ανάπτυξη.

«Μωσαϊκό» διαδηλωτών

Εκατομμύρια άνθρωποι, νέοι, εργαζόμενοι, δυσαρεστημένοι από την κυβέρνηση Ερντογάν, βρέθηκαν στους δρόμους 67 τουρκικών πόλεων για να καταγγείλουν την κυβερνητική πολιτική, παρά την αγριότητα της κρατικής καταστολής. Καταστολή η οποία είχε ως αποτέλεσμα τρεις άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και περισσότεροι από4.000 να τραυματιστούν, εκ των οποίων αρκετοί σοβαρά, με τραύματα στο κεφάλι, φέροντας σοβαρά κατάγματα από δακρυγόνα, ρόπαλα, αντλίες νερού, πλαστικές σφαίρες και χειροβομβίδες κρότου - λάμψης, ενώ 10 άνθρωποι έχουν τυφλωθεί. Δυνάμεις καταστολής, ένστολοι και μη, αλλά και, σύμφωνα με καταγγελίες, αντικαθεστωτικοί που δρουν στη Συρία και έχουν περάσει τα σύνορα, κινήθηκαν εναντίον των διαδηλωτών με κάθε μέσο, ακόμα και με αληθινά πυρά.

Η μαζικότητα και η διάρκεια των διαδηλώσεων - ανεξάρτητα το πού θα οδηγήσουν τελικά - άλλαξαν το τοπίο στην Τουρκία, δίνοντας ένα «χτύπημα» στο φόβο που κυριαρχούσε.

Ο Ερντογάν, οι ΗΠΑ και η ΕΕ

Ο Ρ. Ερντογάν από την πρώτη μέρα μίλησε για «εξτρεμιστικά στοιχεία», ακόμα και «τρομοκράτες από το εξωτερικό» που υποκινούν τις κινητοποιήσεις, λέγοντας ότι η κυβέρνησή του πασχίζει για την «ανάπτυξη» και την «ενίσχυση της δύναμης και του ρόλου της Τουρκίας», δηλώνοντας ανυποχώρητος στα σχέδιά του για την πλατεία Ταξίμ, ενώ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να κατεδαφίσει το πολιτιστικό κέντρο «Κεμάλ Ατατούρκ» στην περιοχή, για την οικοδόμηση μιας «μοντέρνας όπερας». Ο Τούρκος πρωθυπουργός επέμεινε στις θέσεις του και μετά την περιοδεία του στη Βόρεια Αφρική, λέγοντας ότι οι διαδηλώσεις «πρέπει να σταματήσουν», ενώ μιλώντας στη Διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης, την Παρασκευή, επέπληξε την ΕΕ και τις ΗΠΑ γιατί δεν είχαν την ίδια αντίδραση στις κινητοποιήσεις για το «Καταλάβατε τη Γουόλ Στριτ», όπου έχασαν τη ζωή τους 17 άνθρωποι, ή αντίστοιχα περιστατικά στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Παράλληλα «είδε» στις κινητοποιήσεις προσπάθεια υπονόμευσης και της ειρηνευτικής διαδικασίας στο Κουρδικό, ενώ έστρεψε τα πυρά του ενάντια σε όσους δε θέλουν την «ισχυροποίηση» της Τουρκίας.

Πιο συγκαταβατικοί εμφανίστηκαν στις δηλώσεις τους ο Τούρκος Πρόεδρος, Αμπντουλάχ Γκιουλ, και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Μπουλέντ Αρίντς, με προσπάθεια να διαχωρίσουν τους «εξτρεμιστές» από τους «ειρηνικούς διαδηλωτές», εκφράζοντας και τις αντιθέσεις στο εσωτερικό του ΑΚΡ.

Η αστική τάξη της Τουρκίας επιδιώκει να διαδραματίσει αναβαθμισμένο ρόλο στον τομέα της Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο και στους δρόμους μεταφοράς με τα δίκτυα αγωγών, που ξεκινάνε από την Ασία και φτάνουν στην ΕΕ, και στα ιμπεριαλιστικά σχέδια στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπου συμμετέχει ενεργά στη στήριξη των αντικαθεστωτικών στη Συρία. Παράλληλα επιχειρεί παρέμβαση στο Παλαιστινιακό.

Δεδομένων των ανταγωνισμών και των ισορροπιών των ιμπεριαλιστικών κέντρων όπου συμμετέχει και η Τουρκία, οι διαδηλώσεις στην Τουρκία προκάλεσαν την αντίδραση τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από την ΕΕ, που καταδίκασαν υποκριτικά την «υπέρμετρη αστυνομική βία», εκφράζοντας στην πραγματικότητα την ανησυχία τους για ενδεχόμενη αμφισβήτηση των σχεδίων, με το λαό να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Γι' αυτό και διαφαίνεται η τάση να θέλουν να περιορίσουν τον Ερντογάν. Αλλωστε, πάντα αξιοποιούν τις ενδοαστικές κόντρες που είναι φανερές στις εξελίξεις στην Τουρκία. Αυτές εκφράστηκαν με την αντίθεση «ισλαμιστές - κεμαλιστές», που είναι έντονη στις αναλύσεις που γίνονται από διάφορα κέντρα για το λαϊκό ξέσπασμα στην Τουρκία. Αλλωστε, όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης συμμετέχουν στις διαδηλώσεις. Επομένως, υπάρχει έντονη κόντρα στο αστικό πολιτικό σύστημα της Τουρκίας.

Πολλά ανοιχτά μέτωπα στο εσωτερικό

Στο εσωτερικό τα ανοιχτά μέτωπα του Ρ. Ερντογάν είναι πολλά. Το αστικό πολιτικό σύστημα στην Τουρκία διαχειρίζεται την καπιταλιστική οικονομία με την οποία ο τουρκικός στρατός έχει άμεση σχέση αφού μεγάλο κομμάτι καπιταλιστικής ιδιοκτησίας ανήκει σ' αυτόν. Αυτό επηρεάζει αντικειμενικά τις εξελίξεις στην οικονομία, αλλά και τις επιλογές για την ανάπτυξή της, τις συμμαχίες της, τον προσανατολισμό της κ.λπ. Τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση Ερντογάν είχε αρκετές παρεμβάσεις στο στρατό, που ταυτίζεται ιστορικά με τον «κεμαλισμό». Ηρθε σε αντίθεση με τμήματα του στρατού με την υπόθεση «Εργκένεγκον», που εμφανίστηκε ως «σύσταση παραστρατιωτικής οργάνωσης με στόχο τη δημιουργία εντάσεων και την πραξικοπηματική ανατροπή του ΑΚΡ». Η ηγεσία του στρατού αντικαταστάθηκε πλήρως. Παράλληλα, το ρήγμα στην τουρκική αστική τάξη ενισχύεται και από την προσπάθεια δίωξης των αστών του λεγόμενου «κεμαλικού καθεστώτος». Υπήρξαν αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις με πολιτικούς αντιπάλους του Τούρκου πρωθυπουργού, από το Δικαστικό Σώμα, την πανεπιστημιακή κοινότητα, με κάποια ΜΜΕ και όποιον ασκούσε κριτική στην κυβερνητική πολιτική.

Η αντίδραση της μερίδας της αστικής τάξης που βρέθηκε να χάνει από τους ευνοούμενους επιχειρηματίες που στηρίζουν τον Ερντογάν ήταν αναμενόμενη και φαίνεται ότι εκφράζεται σε ένα βαθμό και με την προσπάθεια χειραγώγησης των κινητοποιήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο εκδηλώνεται η προσπάθεια του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), που εκπροσωπεί τους παραδοσιακούς «κεμαλιστές», κόμμα σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης, και άλλων αστικών πολιτικών δυνάμεων να «κεφαλαιοποιήσουν» τη λαϊκή οργή απέναντι στην κυβερνητική πολιτική προς όφελός τους. Σε αυτό το πλαίσιο είναι αξιοσημείωτη η είδηση ότι «υποστηρικτές» των διαδηλώσεων της πλατείας Ταξίμ συγκέντρωσαν 100.000 δολάρια, μέσα σε πέντε μέρες, μέσω διαδικτύου, προκειμένου να πληρώσουν καταχώριση στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» στην οποία επιχειρούν να «εξηγήσουν» τι συμβαίνει στην Τουρκία, υπογράφοντας ως «Δημοκρατικό Κίνημα του Γκεζί».

Οι διαδηλώσεις, παρότι η διάρκεια και η μαζικότητά τους αιφνιδίασαν, δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Ο δανεισμός λαϊκών νοικοκυριών και η δυσκολία αποπληρωμής δανείων, η επίθεση σε εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, οι εξελίξεις στη Συρία και οι επιθέσεις στο Ρέιχανλι, που είχαν ως αποτέλεσμα περισσότερους από 100 νεκρούς, αλλά και ζητήματα δημοκρατικών ελευθεριών, ζητήματα σημαντικά, αλλά που αξιοποιούνται ως αιχμή της πάλης μικροαστικών στρωμάτων, τμημάτων της σπουδάζουσας νεολαίας, κ.λπ., φαίνεται πως κυριάρχησαν στην αντιπαράθεση με την πολιτική της κυβέρνησης Ερντογάν. Επίσης αντιδράσεις προκαλούν τα σχέδια για τα «μεγάλα έργα», της τρίτης γέφυρας του Βοσπόρου, του τρίτου αεροδρομίου, αλλά και του καναλιού, που είχε ανακοινώσει ο Ερντογάν, που θα ενώσει το Βόσπορο με τη Μαύρη Θάλασσα με τραγικές συνέπειες στο περιβάλλον, δίνοντας πακτωλό χρημάτων στο κεφάλαιο.

Πρέπει να συνυπολογίσουμε επίσης το ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, στα πλαίσια της συμμετοχής της στο ΝΑΤΟ και στο σχέδιο Μεγάλη Μέση Ανατολή που έχει άμεση σχέση με τη Συρία και βεβαίως τις αντιδράσεις των ισχυρών συμμάχων της. Η Τουρκία είναι μεγάλη καπιταλιστική δύναμη. Με γεωστρατηγική σημασία. Που συνυπολογίζει στις συμμαχίες της αυτή της τη δύναμη. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν άφησε το πέρασμα των Αμερικανών από την Αλεξανδρέττα κατά την επέμβασή τους στο Ιράκ, αναγκάζοντάς τους να κάνουν τον περίπλου από το Σουέζ. Επίσης, οι σχέσεις της με το Ισραήλ είναι σχέσεις ανταγωνισμών - συμβιβασμών, που ενίοτε δυσκολεύουν και τα σχέδια των ΗΠΑ και άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Αλλωστε, τέτοιες διαφορές, π.χ., με τις ΗΠΑ, εκφράστηκαν δημόσια και στο πρόσφατο ταξίδι του Ερντογάν στις ΗΠΑ, σχετικά με το ταξίδι του στη Γάζα, ή με τους ιμπεριαλιστικούς χειρισμούς στη Συρία. Αλλά και οι δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων των ΗΠΑ για τις εξελίξεις στην Τουρκία δεν ήταν καθόλου κολακευτικές για την κυβέρνηση Ερντογάν, το αντίθετο ήταν επικριτικές.

Τη δική της σημασία έχει και η απόφαση του ΡΚΚ και του κουρδικού στοιχείου να ανακοινώσει τελικά τη στήριξή του στις διαδηλώσεις, παρά την αρχική στάση «ουδετερότητας» που κρατούσε.

Με αυτά τα δεδομένα η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ρευστή για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Το ΚΚ Τουρκίας, που συμμετέχει ενεργά στις κινητοποιήσεις, καλεί σε κλιμάκωση της πάλης και σημειώνει ότι προετοιμάζεται για πεισματικό και μακρόχρονο αγώνα που απαιτεί οργάνωση, πειθαρχία, αποφυγή των παγίδων που θα στηθούν, ενώ σημειώνει ότι θα συμβάλει στην αποκάλυψη της προσπάθειας να εξαπατηθούν οι εργαζόμενες μάζες με δήθεν λύσεις «σχηματισμού εθνικής κυβέρνησης».

Α. Φ.