Περί "υγιούς" καπιταλισμού ...

"Πέντε χρόνια μετά το ξέσπασμα της χειρότερης χρηματοπιστωτικής κρίσης εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι εύκολο να κοροϊδεύουμε τον καπιταλισμό. Το σύστημα τέθηκε εκτός ελέγχου οδηγώντας σε χρέη, ανεργία και συρρικνούμενες οικονομίες. Όμως, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο κόσμος χρειάζεται υγιή καπιταλισμό. Το «υγιής» περιλαμβάνει σθένος, ευημερία και αντοχή. Ο καπιταλισμός -με την βάση του στην ελεύθερη επιχείρηση και την ιδιωτική περιουσία- μπορεί να προσφέρει όλες τις απαιτούμενες εγγυήσεις για διόρθωση των στρεβλώσεων και μετριασμό τής πλεονεξίας. Ο κρατικός σοσιαλισμός σίγουρα δεν μπορεί. Η πρακτική εναλλακτική λύση είναι να μεταρρυθμίσουμε τον καπιταλισμό αντί να τον απορρίψουμε. Αλλά πώς μπορεί να μεταρρυθμιστεί;
Μετά τις δοκιμασίες των τελευταίων ετών, η συμβατική άποψη είναι ότι το πρόβλημα εντοπίζεται στην υπερβολική ελευθερία. Πρόκειται για λανθασμένη διάγνωση. Τα περισσότερα από τα προβλήματα που αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια της κρίσης προκλήθηκαν από τη διαστρέβλωση της ιδέας της ελεύθερης επιχειρηματικότητας και όχι από την υπερβολική ελευθερία..."

Το παραπάνω κείμενο ανήκει στον Ούγκο Ντίξον, ιδρυτή και εκδότη τού "Reuters Breakingviews", αποτελεί δε απόσπασμα από άρθρο του της 29ης Οκτωβρίου, με τίτλο "Ο κόσμος χρειάζεται υγιή καπιταλισμό"(*). Στην συνέχεια του άρθρου, ο Ντίξον εντοπίζει τέσσερις μεγάλες παθογένειες του καπιταλισμού (τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού, την διάσωση των χρεωκοπημένων τραπεζών, την ανάληψη υπερβολικών επενδυτικών ρίσκων και τις στρεβλώσεις στο φορολογικό σύστημα). Να ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

"...Η τρίτη πάθηση του συστήματος προκλήθηκε από τα «κορώνα-κερδίζω-γράμματα-χάνεις» στοιχήματα που μπορούσαν να βάζουν τραπεζίτες και επενδυτές την περίοδο της οικονομικής ανόδου. Αν όλα πήγαιναν καλά, έκαναν την τύχη τους - αν όλα κατέρρεαν, οι φορολογούμενοι πλήρωναν τα σπασμένα... Τέτοια ιδιωτικοποίηση των κερδών και κοινωνικοποίηση των ζημιών δεν είναι υγιής καπιταλισμός. Είναι καρικατούρα της ελεύθερης αγοράς... "

Και το άρθρο καταλήγει: "Επιχειρηματίες και τραπεζίτες δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούν ότι ο καπιταλισμός στηρίζεται στην συγκατάθεση του λαού. Καθώς η περίοδος της οικονομικής κατάθλιψης ροκανίζει αυτή την στήριξη, η πρόκληση είναι να δείξουμε ότι ο καπιταλισμός μπορεί να είναι υγιής. Αυτό απαιτεί αλλαγές και στις δομές και στην νοοτροπία".


Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο δομείται η "περισπούδαστη" ανάλυση του -κεϋνσιανού- αρθρογράφου: πρώτα θέτει εκ προοιμίου το "θέσφατο" της υπεροχής τού καπιταλισμού έναντι του σοσιαλισμού (δηλαδή: αναγνώστη μου, πρόσεχε και μη παρεκτρέπεσαι σε άλλες σκέψεις διότι ο καπιταλισμός, παρά τα προβλήματά του, έχει την δυνατότητα να λύσει τα προβλήματά σου ενώ ο σοσιαλισμός είναι ανίκανος), συνεχίζει με "καυστική" κριτική των κακώς κειμένων και καταλήγει στο -επιθυμητό και προαποφασισμένο- συμπέρασμα ότι ο λαός στηρίζει τον καπιταλισμό και γι' αυτό ο καπιταλισμός πρέπει και μπορεί να εξυγιανθεί.

Η μέθοδος του Ντίξον είναι παμπάλαια. Στα ελληνικά αποκαλείται "αντιστροφή αιτίου - αιτιατού". Με απλά λόγια: αντί να δεχτώ ότι τα στοιχεία αποδεικνύουν πως αυτό που πιστεύω είναι λάθος και να αναζητήσω το σωστό, δέχομαι ότι αυτό που πιστεύω είναι σωστό και προσπαθώ να βρω στοιχεία που το αποδεικνύουν. Ο Ντίξον έθεσε ως προαπαιτούμενο την ανάγκη ύπαρξης του καπιταλισμού και, προκειμένου να "τεκμηριώσει" την άποψή του, δεν διστάζει να ανακαλύψει ότι ο λαός στηρίζει τον καπιταλισμό, επειδή τάχα ο σοσιαλισμός είναι ανίκανος.

Αυτή είναι η κατ' εξοχήν μέθοδος των τηλε-αναλυτών και της αστικής εξουσίας. Αντί να δεχτούν ότι τα στοιχεία αποδεικνύουν πως ο καπιταλισμός έφτασε στα όριά του και βρίσκεται πλέον σε κατάσταση φυσικής σήψης, επιμένουν πως όλα τα προβλήματα οφείλονται σε "αστοχίες" (π.χ., μίζες, σπατάλη, κερδοσκοπία, φοροδιαφυγή κλπ) κι επομένως μπορούν να λυθούν, αρκεί να ληφθούν τα ενδεδειγμένα μέτρα. Αντί να παραδεχτούν ότι η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ενοποίηση (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωζώνη, συνθήκες Μάαστριχτ & Λισαβόνας κλπ) οδήγησε στην σημερινή αποσύνθεση, βάζουν ως δεδομένο ότι πρέπει να μείνουμε στην Ευρώπη και στο Ευρώ και ψάχνουν τρόπους να το καταφέρουν.

Η εμμονή σε τέτοιες σοφιστείες οδηγεί μοιραία σε καταστροφή. Είναι σαν να βλέπεις ότι ο δρόμος που ακολουθείς δεν σε οδηγεί στον προορισμό σου αλλά στον γκρεμό και να επιμένεις ότι ο προορισμός σου είναι εκεί αλλά κάνει λάθος ο χάρτης. Ο καπιταλισμός υπάρχει ως σύστημα είτε από τον 13ο αιώνα (κατά τον Σουμπέτερ) είτε από τον 16ο αιώνα (κατά τον Μαρξ), χρόνος υπεραρκετός για να καταρρίπτεται αυτομάτως το επιχείρημα ότι μπορεί να βελτιωθεί. Αν μετά από τόσους αιώνες ύπαρξης βρίσκεται σε τέτοια χάλια, ευκολώτερα -και λογικώτερα- συμπεραίνουμε ότι πεθαίνει παρά ότι μπορεί να εξυγιανθεί.

Επειδή, λοιπόν, τα δεδομένα είναι και απτά και συγκεκριμένα, αντί να πελαγώνουμε με σοφιστείες τού κώλου, είναι καλύτερα να ενεργοποιήσουμε την λογική και την υγιή σκέψη. Ο καπιταλισμός είναι αυτός που είναι, είτε εμφανίζεται με κεϋνσιανή προβειά είτε με νεοφιλελεύθερο τσαμπουκά. Πάντοτε είχε και πάντοτε θα έχει αποκλειστική σχέση με το κεφάλαιο και, συνεπώς, ποτέ δεν στηρίχτηκε και ποτέ δεν θα στηριχτεί από τον λαό. Επειδή ο λαός δεν έχει κανένα λόγο να τον στηρίξει. Συμφέρον του είναι να τον γκρεμίσει μια ώρα αρχύτερα.


(*) Την επόμενη μέρα, στις 30 Οκτωβρίου, η "Καθημερινή" έσπευσε να αναδημοσιεύσει το άρθρο τού Ντίξον, αλλάζοντάς του τα φώτα στον τίτλο ("Ο καπιταλισμός μπορεί να είναι υγιής" - προσέξτε το μπορεί...), στην μετάφραση και στις περικοπές. Άμα η φυλλάδα είναι σοβαρή και έγκριτη...
Cogito ergo sum