Στοχαστής μοναδικός και φύση ανήσυχη, που δεν μπόρεσε ποτέ να ανεχθεί τη συμβατικότητα, ο ριζοσπάστης διανοητής και λογοτέχνης Γιάννης Σκαρίμπας, μάς κληρονόμησε ένα πλούσιο και πολύμορφο έργο, που τον κατατάσσει στην πρωτοπορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Οπλισμένος με το δραστικό λόγο του, που δεν «χάριζε κάστανα», ο Γ. Σκαρίμπας, συγγραφέας ελεύθερος, ανυπότακτος και αμίμητος, έμεινε απροσκύνητος, μέχρι τα στερνά του - «έφυγε» από τη ζωή στις 21 Γενάρη 1984.
Με γλώσσα ιδιότυπη και ύφος εντελώς προσωπικό, ο καυστικός, ανατρεπτικός, ευφάνταστος, πρωτοπόρος συγγραφέας, υπήρξε μοναδική αλλά και πολυδιάστατη φυσιογνωμία των Ελληνικών Γραμμάτων.
Ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου, δημιουργώντας έργα αιφνιδιαστικά, πρωτότυπα, ανεξάρτητα από σχολές και ρεύματα, μνημεία μιας προσωπικής τέχνης και υλικά μιας δικής του μυθολογίας.
Πνεύμα μαχητικό και ανυπότακτο
Πεζογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, βιβλιοκριτικός, αθυρόστομος αρθρογράφος και επιστολογράφος, μανιώδης καραγκιοζοπαίχτης, υπονομευτής της σύμβασης, ο Γ. Σκαρίμπας εισέβαλε ολόφρεσκος στην κουρασμένη από τις επαναλήψεις της ηθογραφίας λογοτεχνία της δεκαετίας του '30 και διέσχισε
ακάθεκτος τις μεταπολεμικές δεκαετίες με το δικό του μοναδικό τρόπο. Σουρεαλιστής χωρίς να ενταχθεί ποτέ στην παρέα των σουρεαλιστών, πολέμιος της ρεαλιστικής γραφής και της ηθογραφίας, χρησιμοποίησε τη γλώσσα με τρόπο παράδοξο, σαν παρωδία της γλώσσας των λογίων με μια εκούσια αναστάτωση της σύνταξης και της λογικής. Κατέστρεψε τους παραδοσιακούς θεσμούς της αφήγησης, παραβίασε τη σύνταξη και τη γραμμική της τάξη και κατέγραψε την πραγματικότητα με πνεύμα ανήσυχο και καυστικό. Τα γραπτά του γεμάτα ευαισθησία, οξυδέρκεια, χιούμορ και αυτοσαρκασμό, συνθέτουν ένα έργο που αποτελεί παντοτινή πνευματική αξία. Μαζί με τη σπουδαία πεζογραφία του, ο Γ. Σκαρίμπας μάς δώρισε και μία ποίηση ανατρεπτική και ξεχωριστή, η οποία όμως έμεινε στη σκιά της πρώτης και εν πολλοίς άγνωστη, ενώ εκτός από εκπληκτικός λεξιπλάστης και στιχοπλόκος υπήρξε και αιρετικός ιστορικός. Η δημιουργική «διαδρομή» του πολύμορφη: «Καημοί στο Γριπονήσι», «Το θείο Τραγί», «Μαριάμπας», «Ουλαμούμ», «Το σόλο του Φίγκαρω», «Εαυτούληδες», «Ο ήχος του κώδωνος», «Περίπολος Ζ'», «Το Βατερλώ δύο γελοίων», «Η μαθητευομένη των τακουνιών», «Φυγή προς τα εμπρός», «Βοϊδάγγελοι», «Ο Σεβαλιέ Σερβάν της κυρίας», «Το '21 και η αλήθεια», «Τυφλοβδομάδα στη Χαλκίδα», «Τρεις άδειες καρέκλες», «Τα πουλιά με το λάστιχο», «Τα Καγκουρώ», «Σπαζοκεφαλιές στον ουρανό», «Αντι-Καραγκιόζης ο Μέγας», «Η κυρία του τρένου», «Ο πάτερ Συνέσιος»... |
Σφυροκοπούσε ό,τι ήταν ξένο προς τις πεποιθήσεις του, είτε για την τέχνη είτε για την πολιτική. Εριχνε τα «βέλη» του σε όσους είχαν... λυγισμένη μέση. Με το ασυγκράτητο στόμα του, με τη φλογερή πένα του καυτηρίαζε το κατεστημένο, την «ιστορικάντζα» και τους μεγαλοσχήμονες της ακαδημαϊκής, πανεπιστημιακής και λογοτεχνικής κάστας των Αθηνών. Στους «ευνουχιστές της Ιστορίας και τους αλλουβρεχήτες της αλήθειας» πετούσε καταπρόσωπο το κάθε του βιβλίο, άρθρο, σημείωμα... Αμείλικτα στηλίτευε την «πνευματική μας ηγεσία», που εναγωνίως πάλευε να μη δοθεί το Νόμπελ λογοτεχνίας σε κορυφαίες μορφές των ελληνικών γραμμάτων, όπως οι Αγγελος Σικελιανός, Γιάννης Ρίτσος, Κώστας Βάρναλης, Νίκος Καζαντζάκης. Ο Γ. Σκαρίμπας δεν ανεχόταν την υποκρισία, το κίβδηλο, το πνευματικό σκοτάδι... Και εν γνώσει του μαγνήτιζε τη μήνιν του συστήματος απέναντί του.
Εμπνευση η ποίησή του
Στην ποιητική δημιουργία του Γιάννη Σκαρίμπα εστιάζεται το Συμπόσιο με τίτλο «Η ποίηση του Σκαρίμπα σήμερα», που πραγματοποιείται τη Δευτέρα (16/1, 18.00), στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος»). Η Κατερίνα Κωστίου, επίκουρος καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, ο συγγραφέας Σάββας Παύλου, ο ποιητής και δοκιμιογράφος Δημήτρης Κοσμόπουλος, ο δοκιμιογράφος και κριτικός Γιώργος Παγανός και ο φιλόλογος νεοελληνιστής Συμεών Σταμπουλού, με συντονιστή τον Νάσο Βαγενά, θα μιλήσουν για τον ποιητή Σκαρίμπα και για τα 85 του ποιήματα, που παραμένουν σχετικά αδιερεύνητα από την κριτική, σε σχέση με τα πεζογραφήματά του, και αποτελούν ένα ιδιοσυγκρασιακό ποιητικό σύμπαν. Η είσοδος είναι ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας, που θα διανέμονται από τις 16.30.
Θ' ακολουθήσει στις 20.30, στη μεγάλη αίθουσα του Μεγάρου, η μουσικο-θεατρική παράσταση του Διονύση Τσακνή με τίτλο «Εαυτούληδες». Η ειρωνική γλώσσα του Γιάννη Σκαρίμπα, το μοναδικό ύφος και η πρωτοφανής θεματική του, που συνιστούν στοιχεία μιας νεοτερικής ποιητικής, μα και η ίδια η ανήσυχη φύση του μοναδικού στοχαστή, που δεν βολευόταν με τη συμβατικότητα ενέπνευσαν τον Διονύση Τσακνή, που μελοποίησε 12 ποιήματα της συλλογής «Εαυτούληδες» (το CD κυκλοφόρησε πέρσι συνοδεύοντας την έκδοση «Γιάννης Σκαρίμπας: Απαντες στίχοι 1936 - 1970»). Οι συνθέσεις αυτές γίνονται το αντικείμενο της μουσικο-θεατρικής παράστασης του Δ. Τσακνή στο Μέγαρο, με τη συνδρομή του ενορχηστρωτή και σολίστα Δημήτρη Μπαρμπαγάλα και των συνεργατών του, όπως και του τραγουδιστή Γιώργου Μεράντζα και μιας ομάδας ηθοποιών - τραγουδιστών (Αποστόλης, Γιώργος και Ειρήνη Ψυχράμη, Ελένη Καρακάση, Ελένη Ουζουνίδου, Κωνσταντίνα Σαραντοπούλου). Τον ίδιο τον Σκαρίμπα ενσαρκώνει ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, σε κείμενα που έχει επιμεληθεί ο Γιώργος Τσακνής. Την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ διευθύνει ο Ανδρέας Πυλαρινός. Συμμετέχει μοντέρνο μουσικό σχήμα, καθώς και οι μουσικοί: Δημήτρης Μπαρμπαγάλας (κιθάρες) και ο Θωμάς Κωνσταντίνου (τσουμπούς, τζουράς, λαγούτο).
Στην παράσταση ακούγονται τα τραγούδια «Εαυτούληδες», «Τρελός», «Τα ρομπότ», «Ο Σταθμάρχης», «Ο Καμπούρης», «Το εισιτήριο», «Το πορτραίτο της Ελίζε Μαίηλυ», «Το πλοίο (Ο Τιτανικός)», «Το φιδάκι», «Χορός Συρτός», «Το βαλς χωρίς ντάμα», όπως και το «Ουλαλούμ» (που ο Τσακνής είχε μελοποιήσει νωρίτερα για τις ανάγκες του δίσκου του «Τι γυρεύεις στον ύπνο μου, πατέρα», του 2007). Ο συνθέτης που μπήκε σ' αυτήν τη διαδικασία γνωρίζοντας, αγαπώντας και κατανοώντας το έργο του ποιητή, αντιλαμβανόμενος παράλληλα τις δυσκολίες μελοποίησης των στίχων του - με τους συχνούς παρατονισμούς, τους νοηματικούς και συντακτικούς διασκελισμούς και την ιδιωματική γλώσσα με μείξη δημοτικής και καθαρεύουσας - στάθηκε με προσήλωση για να αφουγκραστεί και να αποδώσει τη μουσική που κρύβει το κάθε ποίημα ξεχωριστά. Στις συνθέσεις αυτές - που θα ακουστούν στο πρώτο μέρος της παράστασης, σε ενορχήστρωση του Δημήτρη Μπαρμπαγάλα.- η ολοζώντανη γλώσσα του Σκαρίμπα ακούγεται αβίαστα, χωρίς αλλαγές ή βάναυσους εκμοντερνισμούς. Ενώ η ενδιαφέρουσα χρήση οργάνων, όπως το λαγούτο, ο τζουράς και το τσουμπούς οδηγούν σ' έναν ξεχωριστό ήχο, που σε κάποια σημεία φλερτάρει με την παράδοση μ' έναν καθόλου προφανή τρόπο. Στο «θεατρικό» μέρος της παράστασης - ταιριαστό στον πλούσιο, γεμάτο φαντασία και εικόνες λόγο του Σκαρίμπα - ο ηθοποιός Γεράσιμος Σκιαδαρέσης θα αποδώσει τον αυτοσαρκασμό και την ειρωνεία, το χιούμορ αλλά και τη μελαγχολία που χαρακτηρίζουν τους στίχους του ποιητή. Στο δεύτερο μέρος της παράστασης η ποίηση θα έχει ξανά τον πρώτο λόγο, με μελοποιήσεις στίχων του Τάσου Λειβαδίτη («Την πόρτα ανοίγω το βράδυ»), του Κώστα Τριπολίτη («Ανεμολόγιο») και του Μάνου Ελευθερίου («Στοιχεία ταυτότητας») από τον Διονύση Τσακνή. Συμπράττει δεκαμελής ορχήστρα που απαρτίζεται από σολίστ της κλασικής και έντεχνης ελληνικής μουσικής, με επικεφαλής τον Δημήτρη Μπαρμπαγάλα.
(Τιμές εισιτηρίων συναυλίας: από 14 - 50 ευρώ και 7,50 ευρώ για φοιτητές και άλλες ειδικές κατηγορίες).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου