Με το δώρο και το παράδειγμά μας να στηρίξουμε τα παιδιά .

Οι μέρες των Χριστουγέννων, ακόμα και στις συνθήκες της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, είναι συνδεδεμένες με την ανταλλαγή δώρων και τα παιδιά είναι οι κύριοι αποδέκτες τους. 

Με θέμα τις δυσκολίες μέσα στις οποίες η λαϊκή οικογένεια ζει τα φετινά Χριστούγεννα, αλλά και για το ρόλο που μπορεί να παίξει το λογοτεχνικό βιβλίο ως δώρο, συζητάμε με την Εύη Κοντόρα και τηνΤαμάρα Καζαντζίδου, δύο συγγραφείς τα βιβλία των οποίων κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

Τα παιδιά της λαϊκής οικογένειας, όσο μικρά κι αν είναι, δεν εξαιρούνται από τις συνέπειες της επίθεσης του κεφαλαίου στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Η ανεργία, η ανασφάλεια, η φτώχεια επηρεάζουν και τη δική τους ζωή. 

«Το παιδί βιώνει γρήγορα το κατέβασμα των σκαλοπατιών της ανέχειας και τις δυσκολίες επιβίωσης του γονιού, απορεί και κατανοεί με δυσκολία αυτήν την κατάσταση», αναφέρει η Εύη Κοντόρα και συνεχίζει: 

«Δεν πρέπει να κρύβουμε από το παιδί την κατάσταση, δεν πρέπει να το έχουμε σε ένα κουκούλι, ελπίζοντας πως θα το κρατήσουμε μακριά από τα προβλήματα, αλλά να το βοηθάμε να γνωρίζει και να καταλαβαίνει. Αρα και το δώρο του πρέπει να είναι ανάλογο».

Βοηθάμε τα παιδιά να καταλάβουν

Με ποιο τρόπο όμως καταλαβαίνει το παιδί αυτά που συμβαίνουν γύρω του; Και πώς μπορούμε να του μιλήσουμε στη δική του «γλώσσα»; Με τη βοήθεια δύο μέσων, εξηγεί η Εύη Κοντόρα, με το παιχνίδι και το παραμύθι: «Με το παιχνίδι, μέσα από τη μίμηση του περιβάλλοντος κόσμου, των ανθρώπων και των καταστάσεων, το παιδί εξασκεί τη φαντασία του, φτιάχνει τις δικές του εικόνες, χτίζει τη ζωή του και προχωρά φυσιολογικά στην ενηλικίωση. Το παραμύθι δεν είναι τίποτε άλλο από μια εικόνα του πραγματικού κόσμου με πιο εύληπτη μορφή. Οι καταστάσεις μεταμφιέζονται έτσι που να κάνουν πιο κατανοητά τα πράγματα στον ασχημάτιστο και ατελή παιδικό κόσμο».

Με αυτόν τον τρόπο απευθύνεται το βιβλίο στο παιδί. Ομως το μήνυμα που μεταφέρει το κάθε βιβλίο, μπορεί να διαφέρει πολύ. Η Εύη Κοντόρα εξηγεί τους διαφορετικούς, ακόμα και αντίθετους, στόχους που μπορεί να εξυπηρετεί το παιδικό βιβλίο: «Η σύγχρονη εκδοτική παραγωγή λογοτεχνικών βιβλίων για παιδιά και νέους είναι εξαιρετικά μεγάλη και οι εκδοτικοί οίκοι, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι τεράστιες επιχειρήσεις. Ως τέτοιες, μελετούν τι απήχηση έχουν τα προϊόντα τους στο αγοραστικό κοινό, αλλά φροντίζουν επιπλέον να διαμορφώσουν το κοινό αυτό σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, προκειμένου να το ελέγξουν και να το τροφοδοτήσουν με μια τυποποιημένη παραγωγή. Ενδιαφέρον στοιχείο στις πωλήσεις βιβλίων για παιδιά είναι ότι οι εκδότες στοχεύουν όχι στους γονείς αλλά στα ίδια τα παιδιά. Τα παιδιά, ως αγοραστικό κοινό, έχουν μπει στο στόχαστρο της διαφήμισης για το βιβλίο, όπως και για ένα σωρό άλλα προϊόντα, τα οποία πρέπει να διοχετευθούν σε αυτά».

Ομως υπάρχει λογοτεχνικό βιβλίο για παιδιά με διαφορετικό περιεχόμενο και συγγραφείς με διαφορετική αφετηρία και στόχο. Η Εύη Κοντόρα λέει χαρακτηριστικά: «Υπάρχουν και οι συγγραφείς που αντιστέκονται και δίνουν τις μάχες τους. Παλεύουν με τις λέξεις, σαν όλους τους εργάτες της τέχνης, αλλά ταυτόχρονα παλεύουν και με το σύστημα, όπως κάθε εργαζόμενος που τον σφίγγουν καθημερινά τα πλοκάμια του καπιταλισμού. Το ζήτημα είναι και σ' αυτήν την περίπτωση ταξικό. Υπάρχουν και συγγραφείς που πασχίζουν να θωρακίσουν τα παιδιά της εργατικής τάξης απέναντι στις επιθέσεις του ταξικού αντίπαλου. Υπάρχουν λογοτέχνες που δεν θέλουν να προδώσουν ούτε την τέχνη τους, ούτε την εργατική τάξη». Στην ερώτηση, επομένως, τι είναι αυτό που πρέπει να βρίσκει το παιδί στο βιβλίο, η απάντηση είναι σαφής: «Την πραγματικότητα δοσμένη με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του, με τρόπο που να μπορεί να την καταλάβει». Αυτή τη σκληρή πραγματικότητα, μέσα από το βιβλίο «12 μέρες από τη ζωή του Αϊ-Βασίλη», η Εύη Κοντόρα προσπαθεί να μην την κρύψει από το παιδί, αλλά να του την εξηγήσει. Να μην το απογοητεύσει, αλλά να το οπλίσει με αισιοδοξία για να την αλλάξει.

Το βιβλίο συντροφιά από τα πρώτα τους βήματα

Η λογοτεχνική παράδοση του σοσιαλισμού, την οποία γνωρίζει καλά χάρη στην καταγωγή της, στάθηκε το ερέθισμα για την Ταμάρα Καζαντζίδου ώστε να γράψει το πρώτο της βιβλίο, «Αλφα, άλφα, Βήτα, βήτα, έμαθα την αλφαβήτα», ένα αλφαβητάρι που απευθύνεται σε μικρά παιδιά. «Πολλοί Σοβιετικοί ποιητές για παιδιά - λέει η ίδια - είχαν γράψει αλφαβητάρια, που με μεγάλο ενδιαφέρον ακούει και επαναλαμβάνει η μικρή μου κόρη. Μέσα από την πρακτική αυτή εμπειρία ένιωσα την ανάγκη να γράψω στα ελληνικά ένα αλφαβητάρι, κατάλληλο και για τα πιο μικρά παιδιά, που μόλις μπορούν να συγκεντρώσουν την προσοχή τους σε μια πολύχρωμη εικόνα. Είναι ένα αλφαβητάρι, που χαρίζει στο παιδί ευχάριστες και περιεκτικές ώρες με το γονιό. Οταν το παιδί είναι πολύ μικρό, μπορεί απλά να παρακολουθεί την εικόνα και να ακούει τον επαναλαμβανόμενο ήχο του γράμματος. Αργότερα η συμμετοχή του γίνεται όλο και πιο ενεργή».

Υπογραμμίζοντας τη σημαντική θέση που κατείχε το βιβλίο στη σοσιαλιστική κοινωνία, αναφέρει πως τα έργα μιας σειράς ταλαντούχων συγγραφέων «τυπώνονταν σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, κόστιζαν λίγο και γίνονταν ανάρπαστα. Σήμερα, στην καπιταλιστική Ρωσία εξακολουθούν να είναι ανυπέρβλητα, τα τιράζ τους όμως έχουν τουλάχιστον υποδεκαπλασιαστεί». Στη συνέχεια τονίζει πως «στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που μπορεί να διαθέσει ο εργαζόμενος γονιός για το παιδί του, είναι πολύτιμη κάθε στιγμή. Επικοινωνώντας μέσα από ένα βιβλίο μπορούμε να ταξιδέψουμε το παιδί μας σε μέρη, που δεν είναι εύκολο να το πάμε. Να του δείξουμε πράγματα, τοπία, συμπεριφορές προς μίμηση και αποφυγή. Να του εμφυσήσουμε την αγάπη για αναζήτηση και δημιουργία. Το σύγχρονο αστικό σχολείο, που είναι σχεδιασμένο να διαμορφώνει υπάκουα ανθρώπινα εργαλεία και όχι ολόπλευρα αναπτυγμένους ανθρώπους σίγουρα δε στοχεύει σε κάτι ανάλογο. Επομένως, η διαπαιδαγώγηση μιας σκεπτόμενης, αγωνιστικής και δημιουργικής προσωπικότητας βαραίνει και τους ίδιους τους γονείς».

Μαχητική και αισιόδοξη στάση ζωής

Οι νέοι γονείς που βρίσκονται αντιμέτωποι με προβλήματα που καθημερινά πολλαπλασιάζονται και μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα προσπαθούν να διαπαιδαγωγήσουν το παιδί τους δεν πρέπει να ξεχνούν το κύριο: «Ο,τι δώρο κι αν του κάνουμε, με όποιο τρόπο κι αν επιλέξουμε να του μιλήσουμε», λέει η Εύη Κοντόρα, «πρέπει να εμφυσήσουμε στο παιδί μας αισιοδοξία. Και η αισιοδοξία αυτή πρέπει να βγαίνει μέσα από την καθημερινή μας ζωή, μέσα από τη δική μας αγωνιστική δράση. Πρέπει να φωτίσουμε το δρόμο του με το προσωπικό μας παράδειγμα».

Αυτή η στάση ζωής δεν μπορεί παρά να είναι αισιόδοξη: «Το μέλλον, αυτό το φωτεινό μέλλον που θα έρθει οπωσδήποτε, χρειάζεται τα χέρια και τα μυαλά των παιδιών μας. Ας φροντίσουμε να τα θωρακίσουμε», καταλήγει η Εύη Κοντόρα. «Ας τους δείξουμε πόσο περήφανα πρέπει να είναι για την τάξη τους και ας χαράξουμε γι' αυτά ένα δρόμο αξιοπρέπειας. Ωστε όχι μόνο να φανταστούν έναν διαφορετικό κόσμο, αλλά να παλέψουν και τελικά να ζήσουν σε αυτόν».

Ευ. ΧΑΪΝΤ