ΑΛΕΚΑ ΠΑΠΑΡΗΓΑ: Η μελέτη της Ιστορίας μας είναι παράγοντας ισχυροποίησης, ωρίμανσης και ανάπτυξης του Κόμματος

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα Συνεδρίων του Κόμματος, στην έδρα της ΚΕ στον Περισσό, έγινε την περασμένη Τετάρτη από την ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ η παρουσίαση του Β' Τόμου του «Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, περίοδος 1949 - 1968», που εγκρίθηκε από πανελλαδική Συνδιάσκεψη τον Ιούλη και κυκλοφόρησε πρόσφατα από τη «Σύγχρονη Εποχή». 

Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει  ολόκληρη την ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα στην εκδήλωση, που πλαισιώθηκε από καλλιτεχνικό πρόγραμμα και σηματοδοτεί την έναρξη σειράς εκδηλώσεων από τις Κομματικές Οργανώσεις για την παρουσίαση του Β' τόμου του Δοκιμίου σε όλη τη χώρα.

Με ιδιαίτερη συγκίνηση και ικανοποίηση παρουσιάζουμε σήμερα το δεύτερο τόμο του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ που αφορά στην περίοδο 1949-1968. Ηδη από τη δεκαετία του 1980 είχε δρομολογηθεί η συγγραφή του Α' Τόμου του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, της περιόδου 1918-1949. Μετά το 14ο Συνέδριο - ανασυγκρότησης του ΚΚΕ, αυτό το καθήκον υλοποιήθηκε με τη διαμόρφωση του Α' Τόμου που εκδόθηκε το 1995 και παράλληλα δρομολογήθηκε η συγγραφή του Β' Τόμου 1949-1968.

Είμαστε το μοναδικό κόμμα στην Ελλάδα που μελετά με επιστημονικό και κυρίως συλλογικό τρόπο την Ιστορία του, την εκθέτει ανοιχτά στην κρίση των φίλων και οπαδών, των αγωνιστών, όλων των εργαζομένων, στην κρίση της νεολαίας, αποτιμά την προσφορά του, ανοιχτά μιλά για λάθη και παραλείψεις.

Μελετάμε την Ιστορία μας για να αποτιμήσουμε την προσφορά μας, αλλά και τα λάθη, τις παραλείψεις μας, να αποκτήσουμε νέα πείρα και γνώση. Ολα αυτά τα βλέπουμε ως παράγοντες ισχυροποίησης, ωρίμανσης και ανάπτυξης του Κόμματος. Επιδιώκουμε μέσα και από αυτή τη διαδικασία να γίνει η δράση μας πιο διεισδυτική και αποτελεσματική, στην πάλη για την κατάργηση της ταξικής εκμετάλλευσης, για το σοσιαλισμό.

Εχουν γραφτεί πολλά για σημαντικά γεγονότα της σύγχρονης Ιστορίας της Ελλάδας, έχουν κυκλοφορήσει ιστορικά και άλλα και βιβλία ή μονογραφίες, έρευνες και άρθρα για το ΚΚΕ και σημαντικές στιγμές της Ιστορίας του.

Αυτό που ξεχωρίζει, κατά τη γνώμη μας, την έκδοση που παρουσιάζουμε σήμερα, είναι ότι πρόκειται για έργο συλλογικής μελέτης που στηρίχθηκε σε ένα τεράστιο γραπτό υλικό, που ήδη έχει εκτεθεί δημόσια, ακόμα και σε εχθρικές πηγές προς την ιδεολογία του ΚΚΕ. Η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε περιλαμβάνει αρχειακές πηγές, ντοκουμέντα του Κόμματος, κομματικά ντοκουμέντα της ΕΔΑ, εφημερίδες και περιοδικά, ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Εντεκα πυκνογραμμένες σελίδες καταλαμβάνει η αναλυτική έκθεση της βιβλιογραφίας.

Ο δεύτερος Τόμος του Δοκιμίου συζητήθηκε σε όλο το Κόμμα και στα όργανα της ΚΝΕ, αφού συγκεντρώθηκαν πάρα πολλές παρατηρήσεις, τελικά έγινε παραπέρα επεξεργασία και διαμορφώθηκε σε απόφαση με τη διαδικασία της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης, που με βάση το Καταστατικό μας είναι το δεύτερο σε σημασία κομματικό σώμα μετά το Συνέδριο.

Στον Τόμο, που πλησιάζει τις 800 σελίδες, αναφέρονται τα πιο βασικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας.

Το πιο σημαντικό, το πιο ξεχωριστό είναι ότι στις σελίδες του Δοκιμίου δεν περνάει μόνο η δράση των «επάνω», των κομμάτων, των ηγεσιών, των προσωπικοτήτων, αλλά και η δράση των «κάτω», των εργατών, των εργαζομένων γενικότερα, του κινήματος. Η ταξική πάλη είναι παρούσα, δηλαδή η κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης.

Γεμάτη από κόσμο κάθε ηλικίας η αίθουσα της εκδήλωσης

Ξεχωριστό επίσης είναι και ένα άλλο χαρακτηριστικό, ότι δεν κλείνουμε την Ιστορία του Κόμματος, του κινήματος, των εξελίξεων στα σύνορα της Ελλάδας και μόνο. Το Δοκίμιο κάνει πλατιά και βαθιά εξέταση των διεθνών οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων, γιατί η Ελλάδα ήταν και είναι αναπόσπαστο τμήμα του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος, η ταξική πάλη με όλες τις μορφές ήταν επίσης αναπόσπαστο τμήμα των αντίστοιχων διεθνών και περιφερειακών εξελίξεων, και γιατί το Κόμμα μας ήταν επίσης οργανικό τμήμα του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος (ΔΚΚ).

Στοιχείο πείρας και της ωριμότητας του Κόμματος

Η μελέτη για τη συγγραφή του Δοκιμίου ξεκίνησε εδώ και πολλά χρόνια, σκόνταψε σε αντικειμενικές και υποκειμενικές δυσκολίες, μην ξεχνάτε ότι τα τελευταία 20 χρόνια ήταν πολύ σκληρά για μας, απαιτούσαν από το Κόμμα να προχωρήσει στην ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική του ανασυγκρότηση, ύστερα από τα γνωστά γεγονότα του 1991. Απαιτούσαν να επανασυνδέσουμε τους δεσμούς μας με ευρύτερες εργατικές, λαϊκές μάζες, να παρακολουθήσουμε τις ταχύτατες εξελίξεις, παλαιά φαινόμενα που εμφανίζονται με νέα μορφή, αλλά και καινούργια στοιχεία, και πάνω απ' όλα να μην υπάρξει μέρα που να μην είμαστε στην πρώτη γραμμή της οργάνωσης της αντίστασης και της εργατικής λαϊκής αντεπίθεσης.

Η επικαιρότητα είναι πάντα μια πρόκληση, η καθημερινότητα επίσης, όμως για το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι κίνδυνος - θάνατος αν δεν δρα με βάση το στρατηγικό του καθήκον. Σε τέτοια περίπτωση δεν υπηρετούνται ούτε η καθημερινότητα, η επικαιρότητα, τα άμεσα πιεστικά προβλήματα. Οπως λέει η εισαγωγή του Δοκιμίου, το ΚΚΕ έχει διαχρονικά καταφέρει να διατηρεί στενούς δεσμούς με την εργατική τάξη, τους εργαζόμενους. Ακριβώς σε αυτές τις βαθιές ιστορικές ρίζες οφείλεται το γεγονός ότι το ΚΚΕ στην κρίση του 1991 κατόρθωσε να εξασφαλίσει την ιστορική συνέχεια, παρά την απώλεια σημαντικού δυναμικού του.

Πολλές φορές έχουμε ακούσει την άποψη ότι η μελέτη μιας περιόδου, μεγαλύτερης ή μικρότερης, που περιέχει σημαντικά γεγονότα, πρέπει να γίνεται πολύ αργότερα και όταν έχουν φύγει από τη ζωή οι πρωταγωνιστές της.

Τοποθετούμε το ζήτημα αυτό πιο αντικειμενικά. Η ιστορική μελέτη έπεται της περιόδου που διαδραματίζονται τα γεγονότα, σημειώνονται εξελίξεις, ακριβώς γιατί εκ των υστέρων επιβεβαιώνονται ή όχι οι τάσεις και εξελίξεις, άρα και οι προβλέψεις. Η πείρα και η ωριμότητα του Κόμματος, που αποκτιέται στην εξέλιξη των γεγονότων και του χρόνου, βοηθούν να εντοπισθούν λάθη, αστοχίες, αδυναμίες και παραλείψεις.

Η επιστημονική μελέτη της περιόδου αυτής αναμφισβήτητα επηρεάστηκε από γεγονότα μεγάλης σημασίας, όπως είναι η καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ και στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες, η ιδεολογική και οργανωτική κρίση του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Ακόμα και αν είχαμε επεξεργαστεί την Ιστορία της περιόδου αυτής πριν το 1989-1991, θα έπρεπε σήμερα να αποφασίσουμε να γίνει νέα μελέτη. Η ανάγκη επανεκτίμησης της στρατηγικής του ΚΚΕ, του ΔΚΚ, των κομμάτων εξουσίας ήταν αναπόφευκτη.

Η ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος, άλλωστε, δεν καθορίστηκε από το αποτέλεσμα μιας στρατιωτικής πολεμικής αναμέτρησης. Η ιμπεριαλιστική περικύκλωση ήταν παρούσα, η ιμπεριαλιστική συνωμοσία, όμως καθοριστικές, θεμελιακές ως προς αυτήν ήταν οι εσωτερικές διεργασίες, η ταξική πάλη μέσα στην ίδια την πορεία της σοσιαλιστικής πορείας, τα εσωτερικά υποκειμενικά λάθη, η απομάκρυνση από βασικές αρχές, η υιοθέτηση λαθεμένων επιλογών, πριν απ' όλα στην οικονομία, που οδήγησαν στον οπορτουνισμό, στην αλλοίωση του χαρακτήρα του Κόμματος, του εργατικού χαρακτήρα της εξουσίας.

Κόμμα παντός καιρού

Οπως αναφέρεται στην εισαγωγή του Δοκιμίου, τελικά προχωρήσαμε σε επανεκτίμηση γεγονότων και προσώπων για την περίοδο της 6ης Ευρείας Ολομέλειας της ΚΕ το Μάρτη του 1956, καθώς και τις επόμενες, 7η και 8η Ολομέλεια της ΚΕ το 1957 και το 1958 αντίστοιχα. Για τη θητεία του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ μέχρι την 6η Ευρεία Ολομέλεια, Νίκου Ζαχαριάδη, και έτσι προέκυψε η ανάγκη αποκατάστασης του Νίκου Ζαχαριάδη, που καθαιρέθηκε και διαγράφηκε με την άδικη και λαθεμένη κατηγορία ότι παρέσυρε το Κόμμα σε σεχταριστική, δογματική, τυχοδιωκτική γραμμή. Επρόκειτο για κατηγορία - προϊόν κυριαρχίας του οπορτουνισμού στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, στο ΚΚΣΕ, και σε άλλα ΚΚ εξουσίας, παράγοντες που συνέβαλαν και στο να κυριαρχήσει αυτός και στο ΚΚΕ.

Ξεκαθαρίζουμε ότι η επανεκτίμηση θέσεων και πολιτικών επιλογών του Κόμματος γίνεται με κριτήριο την ιστορική επαλήθευση, δε συνιστά λαθολογία. Αντίθετα, θεωρούμε ότι μας δίνει νέα δύναμη για να αντιμετωπίσουμε τα σύνθετα καθήκοντα τού σήμερα, μας προειδοποιεί να ελέγχουμε συνεχώς τη δράση μας, να μελετάμε τις εξελίξεις, να επαληθεύουμε τις εκτιμήσεις μας, να δουλεύουμε με σιγουριά χωρίς πνεύμα επανάπαυσης, ρουτίνας, εφησυχασμού.

Διαβάζοντας το Δοκίμιο θα εξακριβώσετε ότι για μας δεν είναι μόνο το ζήτημα να αναδείξουμε το λάθος, την έλλειψη, την αδυναμία, ούτε μόνο να αναδείξουμε τις προσωπικές ευθύνες. Κυρίως έχει σημασία να δούμε ποιοι αντικειμενικοί και υποκειμενικοί παράγοντες οδήγησαν στο λάθος, πώς σταδιακά υποτιμώντας τον ένα ή τον άλλο παράγοντα καταλήγεις να μη βρίσκεσαι σε κάποια κρίσιμη στιγμή στο ύψος των απαιτήσεων του επαναστατικού αγώνα.

Το ΚΚ πρέπει να είναι κόμμα παντός καιρού. Ας σκεφθούμε λόγου χάρη την περίοδο της μεταπολίτευσης. Από πολλούς θεωρείται η πιο ειρηνική περίοδος για τη δράση του Κόμματος. Και όμως πρόκειται για περίοδο εξαιρετικά σύνθετη. Ενα σημαντικό τμήμα της συνδέεται με την περίοδο εκείνη που το αστικό πολιτικό σύστημα για μια σειρά λόγους που δεν είναι της ώρας να εκτεθούν αναλυτικά, κάνει παραχωρήσεις και υποχωρήσεις απέναντι στην πίεση του κινήματος, με σαφή στόχο και την άνοδο της παραγωγικότητας με σκοπό το μέγιστο δυνατό κέρδος, αλλά και την ενσωμάτωση των λαϊκών μαζών ειδικά στη φάση εκείνη που έπρεπε να δημιουργηθεί κλίμα συμβιβασμού και επανάπαυσης στην πορεία σύνδεσης, ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Σε τέτοιες συνθήκες η επίδραση του ρεφορμισμού και του οπορτουνισμού είναι ασφυκτική.

Εδώ και 20 χρόνια ζούμε κάτω από διαφορετικές συνθήκες με αφετηρία τον έξαλλο αντικομμουνισμό που συνοδεύει την αντεπανάσταση, την ήττα του κινήματος παγκόσμια, με συνέπεια την υποχώρηση και των κυριότερων μορφών του, π.χ. του συνδικαλιστικού κινήματος παγκόσμια που βρέθηκε αδύναμο, άμαζο και αποπροσανατολισμένο μπροστά στις συνέπειες της καταιγίδας της οικονομικής καπιταλιστικής κρίσης. Νέα προβλήματα, σύνθετα προβλήματα.

Η Ιστορία του Κόμματος και του διεθνούς κινήματος δείχνει ότι αν δεν έχει κατακτήσει το Κόμμα επαναστατική στρατηγική, αν δεν έχει την ικανότητα να την εξειδικεύει σε κάθε φάση ή στροφή, τότε μπορεί να κάνει θεμελιακό λάθος και στο ίσιωμα ακόμα. Η ικανότητα ενός ΚΚ, η επάρκειά του κρίνεται κατά πόσο έγκαιρα διορθώνει τα λάθη του. Βεβαίως και δεν μπορεί να περιμένει την ιστορική επιστημονική μελέτη για να τα δει. Υπάρχουν λάθη και λάθη, μερικά, αν δεν διορθωθούν έγκαιρα, γίνονται καθοριστικά.

Η Ιστορία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος διαθέτει ανάλογα παραδείγματα διόρθωσης της στρατηγικής κατά τη διάρκεια εξέλιξης επαναστατικής κατάστασης, με κορυφαία την περίπτωση του κόμματος των μπολσεβίκων και του Λένιν, που ηγήθηκε αυτής της διόρθωσης με τις Θέσεις του Απρίλη το 1917, με αποτέλεσμα την προετοιμασία και επιτυχή διεξαγωγή της Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία τον Οκτώβρη. Από την ίδια οπτική της επαναστατικής διόρθωσης των λαθών, η ΚΕ αντιμετωπίζει και τις σχέσεις του ΚΚΕ με το ΚΚΣΕ και τα άλλα ΚΚ των σοσιαλιστικών χωρών.

Ορισμένες επανεκτιμήσεις

Επιτρέψατέ μου να σταθώ σε ορισμένες επανεκτιμήσεις που γίνονται στο Δοκίμιο αυτό, που βοηθούν έτσι και στην κατανόηση της μεθοδολογίας μας.

Κεφάλαιο: Ο παγκόσμιος συσχετισμός των δυνάμεων και η στρατηγική του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος στα χρόνια 1950 - 1968.

Στο κεφάλαιο αυτό θα δείτε γιατί κάνουμε την εκτίμηση ότι υποτιμήθηκε ή και λαθεμένα εκτιμήθηκε ο συσχετισμός δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο από ένα μεγάλο μέρος, την πλειοψηφία των ΚΚ, σε τελευταία ανάλυση από το ίδιο το ΔΚΚ. Είναι γεγονός ότι Β' Παγκόσμιος πόλεμος δεν έφερε μόνο την ήττα της Γερμανίας στην Ευρώπη, αλλά και τη δημιουργία του σοσιαλιστικού συστήματος, καθώς μέχρι τότε σοσιαλισμός υπήρξε μόνο σε μια χώρα, στην ΕΣΣΔ. Αυτό όμως καθόλου δεν σήμαινε ότι είχε γείρει η πλάστιγγα στην άλλη μεριά. Η υποτίμηση του συσχετισμού που εξακολουθούσε να είναι υπέρ του διεθνούς ιμπεριαλισμού, συνοδεύτηκε από υποτίμηση της στρατηγικής του ιμπεριαλισμού που ποτέ δεν έπαψε να περικυκλώνει ιδεολογικοπολιτικά και οικονομικά το σοσιαλιστικό σύστημα προκειμένου να επανακτήσει το χαμένο έδαφος.

Η υποτίμηση εξελίχθηκε σε λαθεμένη άποψη ότι ανάμεσα στα δύο αντιμαχόμενα κοινωνικοοικονομικά συστήματα, το παλιό εκμεταλλευτικό και το νέο χωρίς εκμετάλλευση, ήταν δυνατή η ειρηνική άμιλλα. Αυτή η λαθεμένη θέση επέδρασε και στη στρατηγική στο εσωτερικό της κάθε χώρας με ενδυνάμωση της άποψης για μεταρρύθμιση και όχι ρήξη. Οι λαθεμένες απόψεις δεν αφορούσαν μόνο τις διεθνείς σχέσεις, αλλά και την ίδια την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Το 20ό Συνέδριο αποτέλεσε το αποκορύφωμα των λαθεμένων απόψεων, της νίκης του οπορτουνισμού.

Στο ίδιο κεφάλαιο έχει ενδιαφέρον επίσης να μελετηθούν όλα εκείνα τα στοιχεία που δείχνουν ότι εξιδανικεύτηκε η κατάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας των αποικιοκρατούμενων χωρών, υπό την καθοδήγηση της αστικής τάξης ή βασικών τμημάτων της που ήθελαν να πάρουν στα δικά τους χέρια την ιδιοκτησία και την αξιοποίηση των πρώτων υλών, των πηγών του πλούτου που διέθεταν οι χώρες τους. Το ότι στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα έπαιρναν μέρος λαϊκές μάζες, αυτό δεν άλλαζε ποια τάξη είχε την ηγεμονία, την καθοδήγηση. Η εθνική ανεξαρτησία μπορεί να έφερε τη βιομηχανική ανάπτυξη, τον εκσυγχρονισμό της κοινωνικής τους ζωής, δυνάμωσε όμως την κυριαρχία του κεφαλαίου.

Η ταξική πάλη οξύνθηκε με στόχο να ενταχθούν οι χώρες αυτές στο πλευρό της μιας ή της άλλης καπιταλιστικής ισχυρής δύναμης. Ιδιαίτερα η ταξική πάλη και η ιμπεριαλιστική επέμβαση δυνάμωσε απέναντι στις πρώην αποικίες που οι κυβερνήσεις τους αρχικά αξιοποίησαν την ολόπλευρη διεθνιστική βοήθεια της ΕΣΣΔ και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών. Οι λαθεμένες εκτιμήσεις που κυριάρχησαν στο ΔΚΚ άσκησαν επίδραση και στο ΚΚΕ, αυτή είναι η αλήθεια. Ωστόσο εμείς στο Δοκίμιο, και όχι μόνο, και σε άλλα ντοκουμέντα, αναγνωρίζουμε τις δικές μας ευθύνες, δεν τις μεταφέρουμε αλλού, γιατί το κομμουνιστικό κόμμα οφείλει να αναλαμβάνει τις δικές του ευθύνες απέναντι στην εργατική τάξη και το λαό της χώρας του.

Εξέταση της πορείας του καπιταλισμού στην Ελλάδα

Κεφάλαιο: Οι οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα

Εκτιμάμε ότι το κεφάλαιο αυτό προσφέρει πολλά και σε όλους εκείνους που δεν έχουν ασχοληθεί άμεσα με ζητήματα της Ιστορίας του Κόμματος, με θέματα της ιδεολογικοπολιτικής κατεύθυνσης και των επιλογών του. Δίνει με αρκετά ολοκληρωμένο τρόπο, για τις ανάγκες του Δοκιμίου, την πορεία του ελληνικού καπιταλισμού στη φάση της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης και της καπιταλιστικής εκβιομηχάνισης της Ελλάδας, το ρόλο του σχεδίου Μάρσαλ, της περίφημης «αμερικανικής βοήθειας», και της πορείας σύνδεσης με την ΕΟΚ.

Το σχέδιο Μάρσαλ και η ΕΟΚ δεν αποτελούν γεγονότα μόνο οικονομικής σημασίας για την Ελλάδα. Συνιστούν ακόμα βασικό ιδεολογικοπολιτικό οπλοστάσιο σε βάρος του κινήματος, στην προσπάθεια για να ενσωματωθούν ριζοσπαστικές λαϊκές δυνάμεις στο σύστημα. Ενσωμάτωση που εντάθηκε μετά την ένταξη και τη μετεξέλιξη της ΕΟΚ σε ΕΕ. Είναι γνωστό ότι το ΚΚΕ και η ΕΔΑ πολέμησαν σθεναρά τη σύνδεση με την ΕΟΚ. Την περίοδο αυτή γίνεται μια ολόκληρη συζήτηση και μέσα στους κόλπους της αστικής τάξης της χώρας, για τη βιομηχανική και γενικότερη οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα, το ρόλο των ξένων επενδύσεων.

Η περίοδος αυτή προσφέρεται για να βγουν πολλά συμπεράσματα και κυρίως να εκτιμηθεί η θέση του ΚΚΕ απέναντι στο ζήτημα της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής διακρατικής περιφερειακής ενοποίησης. Τα αστικά κόμματα, ο οπορτουνισμός παρουσίαζαν την ΕΟΚ/ΕΕ ως μια διαδικασία νομοτελειακή και ανεπίστρεπτη. Πρόβαλλαν ότι ήταν πρόοδος η ενσωμάτωση της αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής στην ΕΟΚική-ευρωενωσιακή αγορά, ότι θα ήταν διαδικασία άμβλυνσης της ανισομετρίας, σύγκλισης των εργατικών και λαϊκών εισοδημάτων προς τα ανώτερα επίπεδα μέσα στην ευρωενωσιακή αγορά.

Ειδικότερα ο οπορτουνισμός έσπειρε τη φοβία και τον ηττοπαθή συμβιβασμό διακηρύσσοντας ότι είναι αδύνατο το εργατικό και λαϊκό κίνημα σε μια χώρα να παλέψει για τη δική του εξουσία, να δημιουργήσει τις πολιτικές συνθήκες, να διαμορφώσει το δικό του δρόμο ανάπτυξης, με την όσο γίνεται μεγαλύτερη αυτάρκεια, σε ρήξη με τις δεσμεύσεις των ιμπεριαλιστικών ενώσεων.

Στο κεφάλαιο αυτό δίνονται επίσης απαντήσεις γιατί η καπιταλιστική ανάπτυξη, η εκβιομηχάνιση έγινε κάτω από την κρατική επεκτατική παρέμβαση. Δίχως το διευρυμένο καπιταλιστικό κρατικό τομέα δεν μπορούσε όχι μόνο η Ελλάδα αλλά και η καπιταλιστική Ευρώπη να αντιμετωπίσει τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση, την έξοδο από τις καταστροφές των οικονομικών κρίσεων της 10ετίας του 1930 και του πολέμου, να μπει σε νέα τροχιά καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Εδώ καταρρίπτονται μια σειρά απόψεις που ακούμε σήμερα ότι ο διευρυμένος κρατικός καπιταλιστικός τομέας ήταν μια δογματική λαθεμένη πολιτική για το σύστημα, πολύ περισσότερο ότι ήταν επιλογή της σοσιαλδημοκρατίας, ότι ο κεϋνσιανισμός ήταν διαχειριστική επιλογή μόνο της σοσιαλδημοκρατίας. Προκαλούν θυμηδία οι απόψεις του ακροδεξιού ΛΑ.Ο.Σ. και ορισμένων στελεχών του ΠΑΣΟΚ ότι στην Ελλάδα εφαρμόστηκε σοβιετικού μοντέλου κράτος. Αλλη μια προσπάθεια να συσκοτισθεί ο ταξικός χαρακτήρας του κράτους.

Σίγουρα σε ορισμένους επιστήμονες οικονομολόγους άσκησε επίδραση η ταχύτατη προπολεμική και μεταπολεμική ανάπτυξη της ΕΣΣΔ, όμως καμιά σχέση δεν είχε ούτε ως αντίληψη ούτε ως πρακτική η καπιταλιστική κρατικοποίηση, που δεν καταργούσε γενικά την καπιταλιστική ιδιοκτησία, τα μονοπώλια, αλλά λειτουργούσε υπέρ αυτών, με τη σοσιαλιστική κοινωνικοποίηση, των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, με τον πανεθνικό σχεδιασμό και τον εργατικό έλεγχο, ανεξάρτητα των όποιων λαθών και παρεκκλίσεων έγιναν στην πορεία και ιδιαίτερα μετά το δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο στην ΕΣΣΔ.

Ο κρατικός καπιταλιστικός τομέας σίγουρα πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις στην καπιταλιστική Ευρώπη, ακριβώς για να δυναμώσει την κούρσα του ανταγωνισμού με το σοσιαλιστικό σύστημα και ιδιαίτερα με την ΕΣΣΔ. Μια άλλη σημαντική πλευρά που περιλαμβάνει το κεφάλαιο αυτό αφορά το ζήτημα αν το ξένο κεφάλαιο, η ξένη βοήθεια ιδιαίτερα η αμερικανική ήταν που καθόρισε τη μεταπολεμική καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας, την εκβιομηχάνιση, ή αν αυτή έγινε ως αποτέλεσμα της εσωτερικής συσσώρευσης κεφαλαίων, της καπιταλιστικής αξιοποίησης εγχώριων δυνατοτήτων.

Ο ρόλος της «αμερικανικής βοήθειας» και της ΕΟΚ

Η γενική πεποίθηση και στο παρελθόν και σήμερα, η πιο διαδεδομένη αντίληψη που αφορά αστικά πολιτικά κόμματα, μικροαστικές αντιλήψεις και οπορτουνιστικές δυνάμεις, είναι ότι η ανάπτυξη στην Ελλάδα συντελέσθηκε ως αποτέλεσμα της αμερικανικής βοήθειας αρχικά και στη συνέχεια στην ΕΟΚ/ΕΕ σήμερα. Οτι δίχως τις άμεσες ξένες επενδύσεις η Ελλάδα δεν μπορούσε να αναβαθμίσει τη βιομηχανική της παραγωγή.

Δίπλα σ' αυτές τις απόψεις αναπτύσσονται επίσης αστικές, μικροαστικές και οπορτουνιστικές που έστω για λόγους προπαγάνδας και δικαιολόγησης μιας ορισμένης τακτικής, διαδίδουν ότι στην Ελλάδα δεν αναπτύχθηκε ποτέ ο καπιταλισμός, ή ότι η Ελλάδα δεν είχε αστική τάξη, πράγμα που ακόμα και σήμερα υποστηρίζεται από ορισμένους. Ακόμα και σήμερα μιλάνε για κομπραδόρικη και παρασιτική αστική τάξη. Επομένως η σχετική καθυστέρηση του ελληνικού καπιταλισμού σε σύγκριση με τον πιο ισχυρό και αναπτυγμένο καπιταλισμό των ηγετικών δυνάμεων οφείλεται στην αδυναμία ή έλλειψη δυνατότητας εσωτερικής καπιταλιστικής συσσώρευσης...

Παραθέτουμε τις απόψεις αυτές συνοπτικά και αφαιρετικά, όμως όλες αυτές χρησιμοποιούνται για να κρύψουν την ανισόμετρη ανάπτυξη στα πλαίσια της διεθνοποιημένης καπιταλιστικής αγοράς, στις περιφερειακές ιμπεριαλιστικές ενώσεις, ή για να αθωωθεί η αστική τάξη και το κεφάλαιο στην Ελλάδα. Ακόμα για να περάσουν ρεφορμιστικές, αναθεωρητικές, οπορτουνιστικές απόψεις για την αναγκαιότητα να δοθεί βάρος στον καπιταλιστικό εκσυγχρονισμό, για τη στήριξη του εγχώριου κεφαλαίου, θέση από την οποία απορρέει η ύπαρξη δύο σταδίων στην επαναστατική διαδικασία, θέση που και το Κόμμα μας λαθεμένα υιοθέτησε για πολλά χρόνια.

Η αμερικανική βοήθεια στόχευε στην εκβιομηχάνιση της Ελλάδας αρχικά, όπως και της δυτικής Ευρώπης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της χώρας μας δεν την υπηρέτησε κυρίως γιατί έστρεψε την προσοχή στη χρησιμοποίηση της χώρας ως στρατιωτικής βάσης, και γιατί συνειδητοποίησε ότι παρά την ήττα του ΔΣΕ έπρεπε να ενισχύσει τους κατασταλτικούς και στρατιωτικούς μηχανισμούς του κράτους για να τσακιστεί οριστικά το κίνημα που είχε αναπτυχθεί λίγο μετά την ήττα και παρά την εκτός νόμου δράση του ΚΚΕ και τις μαζικές εκτελέσεις και διώξεις. Ο πόλεμος στην Κορέα, οι αντιθέσεις στη Μέση Ανατολή, η κούρσα των στρατιωτικών εξοπλισμών από την πλευρά των ΗΠΑ οδήγησε στη μείωση των αρχικά συμφωνημένων ποσών.

Κι όμως η ελληνική καπιταλιστική οικονομία ωρίμασε από αγροτική βιομηχανική χώρα σε βιομηχανική αγροτική, για να χρησιμοποιήσω μια παλιά κομματική έκφραση που πολλοί τη θυμούνται. Πώς έγινε αυτή η εκβιομηχάνιση; Πριν απ' όλα με εσωτερική συσσώρευση, που δείχνει ότι στην Ελλάδα από τότε υπήρχαν οι υλικές προϋποθέσεις για το πέρασμα στο σοσιαλισμό, ζήτημα βεβαίως που δεν αφορά μόνο τη μεταπολεμική περίοδο, αλλά και την προπολεμική.

Η ίδρυση της ΕΟΚ έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση ενιαίας στρατηγικής του κεφαλαίου, στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Η ίδρυση της ΕΟΚ δεν αναχαίτισε, δεν κατάργησε τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Για ένα διάστημα, όσο στην Ευρώπη υπήρχε το σοσιαλιστικό σύστημα, αυτές οι αντιθέσεις κρύβονταν ή δεν έπαιρναν μεγάλη διάσταση. Μετά το 1991 και παρά το γεγονός ότι διατυμπανίστηκε ότι η ενοποίηση της Ευρώπης γίνεται καθολική, οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις είναι καταφανείς, θα ενταθούν, ήδη οι κεντρόφυγες δυνάμεις είναι ορατές.

Για την πολιτική των συμμαχιών

Η ίδια περίοδος προσφέρεται για μελέτη και εκτίμηση της πολιτικής συμμαχιών τόσο των κομμάτων της αστικής τάξης και των κοντινών τους πολιτικών δυνάμεων όσο και του ΚΚΕ και κατά προέκταση της ΕΔΑ.

Είναι φανερό ότι η αστική τάξη έχει τη δυνατότητα της μεγαλύτερης δυνατής ευελιξίας, καθώς η πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων, ενδιαφέρονταν για τη σταθεροποίηση του αστικού πολιτικού συστήματος ανεξάρτητα των μεταξύ τους ανταγωνισμών, ή των διαφορών σε θέματα τακτικής, πολιτικού εκσυγχρονισμού. Τέτοια ευελιξία έδειξε και ο αμερικανικός παράγοντας. Στις σελίδες του Δοκιμίου θα δείτε μέσα από την αναφορά σε συγκεκριμένες πηγές, ότι ο ξένος παράγοντας άλλοτε έδινε σημασία στη στήριξή του στο δεξιό πολιτικό χώρο, και άλλοτε στο χώρο του «Κέντρου» που τότε εμφανιζόταν ως ο δημοκρατικός πόλος, ανάλογα με το αν ήθελε την πολιτική του καρότου ή του μαστίγιου. Στο έδαφος αυτό στη μεταπολίτευση αποκρυσταλλώθηκε η δικομματική εναλλαγή ανάμεσα στη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, που καθώς σήμερα δεν μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για την καταστολή και την ενσωμάτωση, υποκαθίσταται με το δίπολο κεντροδεξιά - κεντροαριστερά ή με άλλες παραλλαγές που ίσως δούμε στην πορεία.

Τα πιο σημαντικά συμπεράσματα βγαίνουν για την πολιτική συμμαχιών του Κόμματος. Η λαθεμένη στρατηγική οδηγεί σε λάθη στη συμμαχία, επομένως το ζήτημα δεν είναι αν πρέπει να έχει το Κόμμα, το εργατικό κίνημα πολιτική συμμαχιών, βεβαίως και πρέπει, το θέμα είναι ο χαρακτήρας και η προοπτική της. Η συμμαχία που αποβλέπει σε ένα εκλογικό άθροισμα γύρω από άμεσα και πιεστικά προβλήματα, στο πνεύμα της διαχείρισης του συστήματος, ούτε σωστή είναι ούτε βιώσιμη για πολύ, πολύ περισσότερο καλλιεργεί επικίνδυνες αυταπάτες, οδηγεί το κίνημα στον αφοπλισμό, στην απογοήτευση, καθώς ελπίζει ότι μια συμμαχία των επάνω μπορεί να λύσει προβλήματα δίχως την εργατική λαϊκή αντεπίθεση και μάλιστα χωρίς τον όρο της ανατροπής.

Γι' αυτό το κύριο στη διαμόρφωση της πολιτικής των συμμαχιών του Κόμματος είναι ο κοινωνικός χαρακτήρας της συμμαχίας, δηλαδή ο σωστός προσδιορισμός των κοινωνικών δυνάμεων που το γενικό και μακροπρόθεσμο συμφέρον τους συμπίπτει αντικειμενικά με το άμεσο γενικό συμφέρον της εργατικής τάξης, της απαλλαγής από την εκμετάλλευση. Γι' αυτό και ο κοινωνικός χαρακτήρας της συμμαχίας έχει χαρακτηριστικά δράσης σε ανατρεπτική κατεύθυνση. Φυσικά, αυτή δεν είναι μια σχέση χωρίς αντιθέσεις τόσο στο πεδίο του συμφέροντος όσο και στο πεδίο της συνείδησης.

Στην πολιτική συμμαχιών πρέπει να είναι κατοχυρωμένη έμπρακτα η ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική αυτοτέλεια του Κόμματος, που σε τελευταία ανάλυση καθορίζεται από την προγραμματική του αυτοτέλεια, από το χαρακτήρα και την αποστολή του εργατικού κινήματος και του Κόμματος στην πάλη για το σοσιαλισμό. Οποια μορφή και αν παίρνει η πολιτική συμμαχιών, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει το Κόμμα να απεμπολεί το πρόγραμμά του, και να υιοθετεί ως δικό του πρόγραμμα το πλαίσιο συμφωνίας των κοινωνικών ή, και στην περίπτωση που είναι εφικτή, των πολιτικών δυνάμεων. Η θυσία του προγράμματος στο όνομα της συμμαχίας, με σκοπό απλά την ελπίδα για ένα καλύτερο εκλογικό άθροισμα και χωρίς πολιτική ρήξης, η ένταξη του Κόμματος σε ένα συμμαχικό σχήμα, έστω και αν διατηρεί την οργανωτική του αυτοτέλεια, είναι θυσία των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων.

Η σύγχρονη Ιστορία δείχνει ότι κάθε μορφή συμμαχίας έχει αντικειμενικά στρατηγικό χαρακτήρα, διέπεται από στρατηγική κατεύθυνση ακόμα και αν εμφανίζεται ως συμμαχία για το ένα ή το άλλο άμεσο πρόβλημα, ακόμα και αν προβάλλει υποκριτικά όπως γίνεται σήμερα, για να σωθεί η χώρα από τη χρεοκοπία. Η αστική τάξη και τα κόμματά της πάντα κινούνται στρατηγικά με ή χωρίς συμφωνίες μεταξύ τους, ακόμα και αν επιδιώκουν ή κάνουν προσωρινές συμμαχίες με οπορτουνιστικά κόμματα. Η συμμαχία είτε θα έχει κατεύθυνση την υπεράσπιση ή την ανασυγκρότηση του αστικού πολιτικού συστήματος είτε τη συγκέντρωση δυνάμεων για την ανατροπή του.

Αυτό το συμπέρασμα για το ΚΚΕ είναι εξαιρετικά πολύτιμο, αναντικατάστατο. Μπορεί σε κάθε φάση να διαφοροποιούνται οι κρίκοι που συμβάλλουν στη συγκέντρωση δυνάμεων, αλλά το θέμα είναι να μη σπάει η αλυσίδα.

Το κεντρικό πολιτικό ζήτημα που διερευνά ο Β' τόμος

Το κεντρικό πολιτικό ζήτημα στην Ιστορία του ΚΚΕ στην περίοδο που ιστορικά διερευνά ο Β' τόμος, πρόκειται για την καθαίρεση και τη διαγραφή του ΓΓ της ΚΕ, του ΠΓ της ΚΕ και την αλλαγή της σύνθεσης της ΚΕ που έγιναν με το αιτιολογικό ότι ασκούσαν δογματική, σεχταριστική, τυχοδιωκτική πολιτική στη βάση ενός "ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος". Η καθαίρεση έγινε από την 6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ που συγκλήθηκε από Επιτροπή 6 αδελφών ΚΚ. Αυτή η επιτροπή καθόρισε και τη σύνθεση της ΚΕ του ΚΚΕ, προσκαλώντας και αποκαθιστώντας καθαιρεμένα μέλη της ΚΕ που είχαν εκλεγεί από το 7ο Συνέδριο και στη συνέχεια.

Θεωρούμε τα γεγονότα της Τασκένδης, την καθαίρεση του Ζαχαριάδη, τη μετέπειτα ζωή του, την καθαίρεση των άλλων μελών του ΠΓ ως ρήξη της ηγεσίας και τμήματος του ΚΚΕ με το ΚΚΣΕ, που προκλήθηκε από τη δεξιά στροφή του ΚΚΣΕ με το 20ό Συνέδριό του. Χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα το "ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς", αξιοποιώντας ορισμένα υπαρκτά προβλήματα (δέκα χρόνια χωρίς συνέδριο, πρακτική απαλλαγής μελών της ΚΕ από καθήκοντα, εκτεταμένη χρησιμοποίηση του χαρακτηρισμού "προβοκάτορας" για στελέχη). Το Δοκίμιο επιχειρεί μια ολοκληρωμένη αποτίμηση του Ν. Ζαχαριάδη ως ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ σε μια τόσο σημαντική περίοδο της Ιστορίας του Κόμματος.

Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη αναγνωρίζει την ταξικότητα και ανιδιοτέλεια στη γενική κατεύθυνση της δράσης του Νίκου Ζαχαριάδη ως ΓΓ, τον κομμουνιστικό ηρωισμό του, σε μια πορεία με μεγάλες κατακτήσεις αλλά και λάθη, λάθη ωριμότητας στην ανάπτυξη του Κόμματος, με τον ειδικό ρόλο που είχε ο Ν. Ζαχαριάδης ως ΓΓ της ΚΕ.

Στην ιστορική αποτίμηση υπολογίζεται η σχέση της ηγετικής προσωπικότητας με τις συνθήκες της εποχής της, εσωτερικές και διεθνείς, εσωκομματικές και εξωκομματικές. Αυτό αφορά προβλήματα στρατηγικής στην περίοδο που ήταν ΓΓ της ΚΕ ο Νίκος Ζαχαριάδης. Ομως, η καθαίρεση και διαγραφή του οφείλεται στη δεξιά οπορτουνιστική στροφή του ΚΚΣΕ. Βεβαίως, αυτό δεν μας εμποδίζει να δούμε πέρα από τα προβλήματα στρατηγικής και προβλήματα εσωκομματικής λειτουργίας, μεθόδους αντιμετώπισης στελεχών με ιδεολογικές - πολιτικές παρεκκλίσεις, λαθεμένες πολιτικές ενέργειες.

Από όλη αυτήν την περίοδο, εξάγονται ορισμένα συμπεράσματα πολύτιμα και σήμερα. Μια πλευρά αφορά το αντικειμενικό γεγονός ότι ο ταξικός αντίπαλος ποτέ δεν παραιτήθηκε από το να προσπαθεί να παρέμβει στο εσωτερικό του Κόμματος, ώστε να το χτυπήσει με εσωτερικά όπλα. Την περίοδο '46 - '49 και γενικότερα σε περίοδο που το Κόμμα δρα εκτός νόμου, ή σε περίοδο που προετοιμάζεται η απαγόρευση λειτουργίας του Κόμματος, ο αντίπαλος, ξένες και εσωτερικές υπηρεσίες ρίχνουν ιδιαίτερο βάρος στη διείσδυση.

Επομένως, σε τέτοιες συνθήκες, όπου και η εσωκομματική δημοκρατία δυσκολεύεται είναι δυνατόν να γίνουν λάθη, είτε παραμέλησης της επαγρύπνησης είτε στο όνομα της επαγρύπνησης να αδικηθούν αγωνιστές.

Δεν πρέπει οι υπαρκτές ιδεολογικές διαφωνίες, παραβιάσεις αποφάσεων να μπερδεύονται με τη δράση του ταξικού αντίπαλου, και οι φορείς της μιας ή της άλλης άποψης να αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι του ταξικού εχθρού. Αυτό που προέχει σε κάθε φάση της ζωής του Κόμματος, ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, είναι η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη, η ανάδειξη και όχι η απόκρυψη των σοβαρών διαφωνιών και η αντιμετώπισή τους, η επίλυσή τους ανάλογα με τη φύση τους.

Πάνω απ' όλα απασχοληθήκαμε με το θεμελιακό λάθος που ήταν η απόφαση της 8ης Ολομέλειας της ΚΕ το 1958 να προχωρήσει στη διάλυση των κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα, δίχως άμεσο στόχο τη δημιουργία νέων, όπως και η αποδοχή, χωρίς καμία αντίδραση, της μετατροπής της ΕΔΑ σε ενιαίο κόμμα.

Σαράντα δύο χρόνια αργότερα, το Κόμμα αντιμετώπισε ανάλογο πρόβλημα με την απόφαση να μετεξελιχθεί ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου σε Κόμμα, πράγμα που ερχόταν σε αντίθεση με την αυτοτέλεια του ΚΚΕ. Αυτό το γεγονός αποτέλεσε, στη συγκεκριμένη φάση, την οριστική και βαθιά ρήξη. Ο οπορτουνισμός δεν αλλάζει, χρησιμοποιεί τα ίδια και τα ίδια μέσα. Πέραν των βασικών προγραμματικών και ιδεολογικών διαφορών αποδεικνύεται και χώρος αφερέγγυος.

Σταθμός ιστορικής σημασίας η 12η Ολομέλεια της ΚΕ το 1968

Αλλος σταθμός στην Ιστορία του ΚΚΕ κατά τη δεκαετία του 1960 είναι η 12η Ολομέλεια του 1968.

Το 8ο Συνέδριο του Κόμματος, το οποίο πραγματοποιήθηκε πέντε χρόνια μετά την 6η Ολομέλεια, επισφράγισε τη δεξιά οπορτουνιστική γραμμή της. Η υποβόσκουσα διαπάλη πήρε νέες διαστάσεις και τροπή στις συνθήκες της δικτατορίας.

Σε γενική κατεύθυνση, το Κόμμα μας διατηρούσε σημαντικές δυνάμεις με ισχυρά αντανακλαστικά απέναντι τουλάχιστον στις πιο φανερές οπορτουνιστικές θέσεις και ενέργειες, όπως εκφράσθηκαν το 1968 με όξυνση της διαπάλης στη 12η Ολομέλεια και τη διάσπαση που ακολούθησε. Από αυτήν τη διαπάλη βρήκε ισχυροποιημένη η ανάγκη αυτοτελούς οργανωτικής συγκρότησής του. Ως πρώτο αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία της ΚΝΕ, με απόφαση του ΠΓ της ΚΕ.

Η υποδοχή του Δοκιμίου από τον αστικό Τύπο ήταν η αναμενόμενη για μας. Ενώ το Δοκίμιο πραγματεύεται ένα πλήθος θεμάτων, μεγάλων ζητημάτων, ενώ γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια να δούμε το παρελθόν μας κριτικά και αυτοκριτικά, χωρίς όμως πνεύμα λαθολογίας, τα περισσότερα δημοσιεύματα παρουσιάζουν αυτήν την επίπονη δουλειά εκλεκτικά, ως αυτή να έγινε μόνο και μόνο για να αποκατασταθούν τρία πρόσωπα ή να γίνει αυτοκριτική σε ένα ή άλλο ζήτημα.

Αποσιωπούν μια σειρά εκτιμήσεις του Κόμματος που αφορούν μεγάλα ζητήματα, όπως τα πρώτα βήματα της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης και της ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού, την πορεία διαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος, το Κυπριακό, τον προβληματισμό για τις αιτίες της 7χρονης δικτατορίας, τη στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Ελλάδα, την ανάπτυξη των αγώνων κ.λπ. Αλλα θέματα είναι το Γλωσσικό, η επίδραση του Κόμματος στις Τέχνες και η ιδεολογική πάλη για το περιεχόμενο της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Επίσης, η δράση και η επίδραση του Κόμματος στον αγώνα για την ισοτιμία και χειραφέτηση της γυναίκας. Ανεξάρτητα από τις διαφορές μαζί μας, η αντικειμενική προβολή των τίτλων έστω του Δοκιμίου θα έδειχνε στοιχειώδη σεβασμό στην προβολή μιας έκδοσης.

Κάθε βήμα ιδεολογικής και πολιτικής ωρίμανσης του ΚΚΕ στις σύγχρονες συνθήκες εξαγριώνει τον ταξικό αντίπαλο, αλλά και τον κάνει ευέλικτο στη χρησιμοποίηση αποστατών, αναχωρητών, οπορτουνιστών προερχόμενων από τα σπλάχνα του ΚΚΕ. Αναμενόμενη είναι η αντικομμουνιστική επίθεση που θα συνεχιστεί, ενόψει μάλιστα και της εκλογικής αναμέτρησης και κυρίως της όξυνσης της κρίσης.

Εχουμε πλούσια πείρα, ξέρουμε ότι όταν το Κόμμα γλιστρούσε στο λάθος, τότε ο αντίπαλος μας παίνευε, όταν διορθώναμε το λάθος, μας έκανε επίθεση.

Στο Δοκίμιο δίνεται η καίρια απάντηση.

Εμείς οι κομμουνιστές και κομμουνίστριες, το Κόμμα μας μια ασπίδα διαθέτει και αυτήν δεν πρόκειται ποτέ να τη ρίξει κάτω. Ασπίδα αποτελεί η ίδια η εργατική τάξη, οι πρωτοπόροι νέοι και νέες εργατικής και λαϊκής καταγωγής, οι συνειδητοί επιστήμονες και επιστημόνισσες, γιατί επιστήμη σημαίνει αλήθεια, γιατί αλήθεια για την κοινωνική πρόοδο σημαίνει σοσιαλιστική - κομμουνιστική προοπτική.