Με αφορμή τη μαύρη επέτειο της 21ης Απρίλη 1967.

Συμπληρώθηκαν 44 χρόνια από τη μαύρη για το λαό επέτειο επιβολής της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας στην Ελλάδα. 
Μια στιγμή στη νεότερη Ιστορία, η μνήμη της οποίας ξύνει τις ίδιες πληγές της σύγχρονης πραγματικότητας, για τους ίδιους ακριβώς λόγους που η βαρβαρότητα της ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων, μήτρα της χούντας, δρα στην περιοχή, σπέρνοντας πολέμους, με τη συμμετοχή και της ελληνικής πλουτοκρατίας.

Στην επιβολή της χούντας τεράστια ευθύνη έχουν τα τότε αστικά κόμματα. 

Ως προς την επιβολή της, μια άποψη της κυρίαρχης προπαγάνδας απαντά ότι
επιβλήθηκε για να μην ανέβει στην κυβερνητική εξουσία η Ενωση Κέντρου, με τις εκλογές, που θα διεξάγονταν στις 28 Μάη 1967, αποτέλεσμα που θεωρούσαν πιο πιθανό. Ποιοι όμως δεν ήθελαν την Ενωση Κέντρου στην κυβέρνηση; 

Το Παλάτι κατανοούσε ότι το νόημα της λαϊκής ψήφου προς την Ενωση Κέντρου θα ήταν ταυτόχρονα, σε μεγάλο βαθμό, και ψήφος ενάντιά του, ιδιαίτερα με τις εξελίξεις μετά τα Ιουλιανά, το 1965. Επίσης, το άλλο αστικό κόμμα, η ΕΡΕ, που διεκδικούσε τη δική του άνοδο στην κυβερνητική εξουσία, δεν ήθελε την άνοδο της Ενωσης Κέντρου στην κυβέρνηση.

Ισως αυτά να εξηγούν, γιατί το Παλάτι σχεδίαζε την επιβολή δικτατορίας με τη «χούντα των στρατηγών». Βεβαίως, οι εξελίξεις ήταν διαφορετικές. Και, μάλιστα, με αποτέλεσμα, πέρα από τους διωγμούς και στα αστικά κόμματα, η χούντα των συνταγματαρχών να εξοστρακίσει και τη Μοναρχία (Δεκέμβρης 1967).

Ας δούμε όμως το ρόλο των τότε αστικών κομμάτων, ΕΡΕ και «Ενωσης Κέντρου», και τη συμβολή τους, την ευθύνη τους για τη συγκεκριμένη εξέλιξη.

Ο δήθεν «διμέτωπος» της «Ενωσης Κέντρου»

Το ΚΚΕ και η ΕΔΑ υποστήριζαν ότι η «Ενωση Κέντρου» ακολουθούσε πολιτική «διμέτωπου αγώνα», ότι δηλαδή εναντιωνόταν τόσο κατά της «Δεξιάς», όσο και κατά του ΚΚΕ και της ΕΔΑ. Ηταν έτσι τα πράγματα;

Η «Ενωση Κέντρου» δεν έκανε διμέτωπο αγώνα, για τον απλούστατο λόγο ότι τέτοιος αγώνας δεν μπορεί να υπάρξει. Δεν είναι δυνατό να αγωνίζεται ένα κόμμα και κατά των μονοπωλίων και κατά του λαού. Οπως δεν είναι δυνατό να τάσσεται και υπέρ του λαού και υπέρ των μονοπωλίων. Κάτι αντίστοιχο επιδιώκει να εμφανίσει ότι κάνει με την πολιτική του και το ΠΑΣΟΚ σήμερα. Οτι, δηλαδή, είναι μεν με το σύστημα, με το κεφάλαιο, αλλά ταυτόχρονα είναι και με το λαό. 

Η αποκάλυψη αυτής της απάτης του από το ΚΚΕ, ότι δεν μπορεί να είναι και με τους δύο ταξικούς αντιπάλους, άρα είναι με το κεφάλαιο, αποτελεί μια από τις αιτίες του αντικομμουνισμού του. Γιατί, πράγματι, ή με τη μια πλευρά θα βρίσκεται ένα κόμμα ή με την άλλη. Η «Ενωση Κέντρου», είτε ως κυβέρνηση είτε ως αντιπολίτευση, έκανε πάντα ταξικό μονομέτωπο αγώνα κατά του ΚΚΕ και της ΕΔΑ.

Δε βρισκόταν έξω από την πραγματικότητα το γεγονός ότι η «Ενωση Κέντρου» αντιπάλευε την ΕΡΕ (τη «Δεξιά»), μάλιστα η μεταξύ τους σύγκρουση πήρε και δραματικές διαστάσεις. Το γεγονός αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο, ούτε αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο. Υπήρξαν φορές που οι ενδοαστικές αντιθέσεις αποκτήσανε τέτοια οξύτητα, ώστε χύθηκε και αίμα προκειμένου η μία πλευρά να επικρατήσει επί της άλλης. Για παράδειγμα, το 1922, η «φιλελεύθερη» παράταξη έστειλε στο εκτελεστικό απόσπασμα 6 επιφανή στελέχη της «Δεξιάς» (Γούναρης, Χατζηανέστης, Πρωτοπαπαδάκης, Θεοτόκης, Μπαλτατζής, Στράτος), με τη γνωστή «Δίκη των Εξι», φορτώνοντας σ' αυτούς την ευθύνη της εκστρατείας στη Μικρά Ασία, αν και για την τραγωδία του λαού η βενιζελική παράταξη ήταν εξίσου υπεύθυνη με τη βασιλική. Δεν είναι, επίσης, άγνωστο ότι στρατιωτικές δικτατορίες στην Ελλάδα δεν επιβλήθηκαν μόνο από την «ακροδεξιά», αλλά και από τους «φιλελεύθερους» (δικτατορία Πάγκαλου), στα πλαίσια της σύγκρουσης βενιζελικών - αντιβενιζελικών. Τα αστικά κόμματα, όσο μπορούν να συνενώνουν τις δυνάμεις τους όταν χρειαστεί, άλλο τόσο φτάνουν και σε διαχωρισμούς και σε οξύτατες συγκρούσεις, είτε ως αποτέλεσμα βαθιάς κρίσης τους και μεταξύ τους διαφωνίας για την αντιμετώπιση του λαϊκού κινήματος, είτε ως αποτέλεσμα οξυμένων αντιθέσεων ανάμεσα σε μερίδες της οικονομικής ολιγαρχίας.

Παρά τις διαφορές, λοιπόν, ανάμεσα στην «Ενωση Κέντρου» και την ΕΡΕ, που ασφαλώς υπήρχαν, «Δεξιά» και «Κέντρο» πορευόντουσαν στην ίδια όχθη, «πολεμώντας» μεταξύ τους για το ποια από τις δύο θα υποτάξει καλύτερα τις δυνάμεις της «απέναντι όχθης».

Επιπλέον απόδειξη γι' αυτό αποτελεί και το ότι η «Ενωση Κέντρου» αποδέχτηκε να συνεργαστεί με την ΕΔΑ, όταν χρειάστηκε να τη χρησιμοποιήσει για τους δικούς της σκοπούς. Στις εκλογές του 1956, για παράδειγμα, το «Κέντρο», ενώ συνεργάστηκε εκλογικά με την ΕΔΑ, έβαλε ανάμεσα στους όρους για τη συνεργασία και τον εξής: Οτι το «Κέντρο» θα σχημάτιζε κυβέρνηση μόνο στην περίπτωση που οι δικοί του βουλευτές θα ήταν πλειοψηφία στη Βουλή. Διαφορετικά δε θα σχημάτιζε, έστω κι αν αποκτούσε την πλειοψηφία μαζί με τους βουλευτές της συνεργαζόμενης ΕΔΑ!

Το ΚΚΕ, θεωρώντας ότι η συνεργασία με την «Ενωση Κέντρου» αποτελούσε προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ για την υλοποίηση του Προγράμματος της «Εθνικής Δημοκρατικής Αλλαγής» (Πρόγραμμα του 8ου Συνεδρίου του), και επικεντρώνοντας σ' αυτό την πολιτική του, δεν έδινε το πρώτο βάρος στη συμμαχία των κοινωνικών δυνάμεων της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. 

Παράλληλα, η ΕΔΑ, υλοποιώντας αυτήν την πολιτική: 

α) Αδυνάτιζε την πάλη για τη λαϊκή ενότητα. 

β) Δεν αποκάλυπτε τον πραγματικό χαρακτήρα της «Ενωσης Κέντρου», γεγονός που όχι μόνο δε βοηθούσε λαϊκές δυνάμεις να απεγκλωβιστούν απ' αυτήν, αλλά και ενίσχυε τη λογική του «μικρότερου κακού». Μήπως σήμερα η στρατηγική του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, τηρουμένων των αναλογιών, απέναντι στο ΠΑΣΟΚ δεν είναι η ίδια;

Βεβαίως, πρέπει να συνυπολογιστεί το εξής αναμφισβήτητο θέμα: Οτι οι τότε πολιτικές συνθήκες (εξόριστοι και φυλακισμένοι, το ΚΚΕ στην παρανομία, πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, θεσμικό πλαίσιο του εμφυλίου κ.ά.) υποχρέωναν το ΚΚΕ και την ΕΔΑ να προσεγγίζουν και να δρουν από κοινού με άλλες δυνάμεις, του «Κέντρου» ακόμη και της «Δεξιάς», που αντετίθεντο στα παραπάνω. Αυτό η ΕΔΑ έπρεπε να το κάνει και ασφαλώς το έκανε (επιτροπές για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, υπογραφές για τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ κ.λπ.). Το θέμα δε βρισκόταν σ' αυτό. Βρισκόταν στο γεγονός ότι η κοινή δράση με αστικές δυνάμεις γι' αυτά τα ζητήματα δεν περιοριζόταν σε πρωτοβουλίες στο μαζικό κίνημα ή και στο πολιτικό επίπεδο (π.χ. Βουλή), αλλά εντασσόταν απ' την πλευρά της ΕΔΑ σε προγράμματα κυβερνητικής συνεργασίας με την «Ενωση Κέντρου». Και ενώ αυτά ήταν προγράμματα αστικού εκσυγχρονισμού, το Κόμμα μας έβλεπε τη συγκεκριμένη κυβερνητική σύμπραξη ως μέσο για να υλοποιηθούν ακόμη και ριζικές αλλαγές. Ενώ στην πραγματικότητα συνέβαινε το εξής: Για να συμπορευτεί με την «Ενωση Κέντρου», με βάση τα όποια κοινά σημεία υπήρχαν, άφηνε στην άκρη τα κύρια, αυτά δηλαδή που καθόριζαν την κατεύθυνση της πολιτικής πάλης κατά της πλουτοκρατίας.

Το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ υπογράμμιζε: «Πολλές φορές η πολιτική της ενότητας όχι μόνο δε βοηθούσε την ενότητα, αλλά, αντίθετα, έδινε την ευχέρεια στην Ενωση Κέντρου να την αποφεύγει και να προβάλλεται σαν ηγετική δύναμη. Ετσι, στην πράξη, της αναγνωριζόταν το προβάδισμα και η Αριστερά οδηγούνταν πολλές φορές στην ουρά της Ενωσης Κέντρου και η επιρροή της, σαν συνέπεια αυτού του γεγονότος, περιοριζόταν».

Ορισμένα συμπεράσματα

Αλλά απ' όλα τα παραπάνω φαίνεται ότι, σε τελευταία ανάλυση, το λαϊκό κίνημα και η προοπτική του μάλλον προκαλούσε φόβο στην άρχουσα τάξη, όχι τόσο άμεσα, όσο στην προοπτική που μπορούσαν να δημιουργούνται προϋποθέσεις να αμφισβητεί γενικότερα το σύστημα.

Συμπερασματικά, εκτός από τους άμεσα υπεύθυνους για τη δικτατορία (ιμπεριαλιστές, ελληνική ολιγαρχία, πλουτοκρατία), ευθύνη έχουν όλα τα αστικά ελληνικά κόμματα, που έστρωσαν το έδαφος για την επιβολή της.

Ιδιαίτερη είναι η ευθύνη της κυβέρνησης της «Ενωσης Κέντρου», τόσο για τους συμβιβασμούς της, όσο και για τον αντικομμουνισμό της.

Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, το βασικό συμπέρασμα, για την εργατική τάξη, τα άλλα λαϊκά στρώματα είναι πως μόνον η δική τους κοινωνικοπολιτική συμμαχία, το αντιιμπεριαλιστικό αντιμονοπωλιακό δημοκρατικό μέτωπο πάλης για τη λαϊκή εξουσία, μπορεί να καταργήσει οριστικά τις συνθήκες που η άρχουσα τάξη και οι ιμπεριαλιστές σύμμαχοί της καθορίζουν την πραγματικότητα στη χώρα. Και όταν ο λαός θέλει, μπορεί, όχι μόνο να ανατρέπει τα σχέδια των μονοπωλίων, αλλά να επιβάλει οριστικά τη δική του εξουσία. Σήμερα σε συνθήκες βαθιάς οικονομικής κρίσης που πτωχεύει το λαό, η μαζική εγκατάλειψη ΠΑΣΟΚ - ΝΔ, ο μη εγκλωβισμός στα άλλα κόμματα του ευρωμονόδρομου, η οργάνωση και ένταξη στη μαζική πάλη, η συμπόρευση με το ΚΚΕ, η συγκρότηση της λαϊκής συμμαχίας και η πολιτική για τη λαϊκή εξουσία είναι μονόδρομος.

Ι.