ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ : http://redflyplanet.blogspot.com/
Αφού είδαμε στο Α' μέρος την θεωρητική προσέγγιση των εσωτερικών τάσεων και αντιφάσεων του Καπιταλισμού, ας παρακολουθήσουμε κάποιες από τις συνέπειες των αντίρροπων επεμβάσεων της αστικής τάξης, στις τάσεις αυτές ..... όπως αυτές πραγματοποιήθηκαν (και πραγματοποιούνται) στις ΗΠΑ, την Γερμανία και την Ελλάδα. Κυρίως θα ασχοληθούμε μέσω μιας σύντομης παρουσίασης, με την κατακόρυφη αύξηση της παραγώμενης υπεραξίας, μέσω της σταθεροποίησης και της μείωσης μισθών, όπως επίσης και με την "τόνωση" της περιορισμένης κατανάλωσης μέσω του ιδιωτικού και δημόσιου δανεισμού.
Η χρυσή μεταπολεμική εποχή
Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και για τα επόμενα 20 χρόνια περίπου, οι ΗΠΑ και η αμερικάνικη αστική τάξη - οι μόνοι που δεν είχαν ζημιωθεί στο ελάχιστο, απο τις συνέπειες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά αντίθετα είχαν καταφέρει να ξεπεράσουν μέσω του πολέμου, την κρίση του 1929 - είδαν την ζήτηση της βιομηχανικής τους παραγωγής να ανεβαίνει κατακόρυφα και τα αδιάθετα κεφάλαιά τους να βρίσκουν αποδοτικές διεξόδους μέσω της επανοικοδόμησης της Ευρώπης και του σχεδίου Μάρσαλ. Οι αμερικάνικες επιχειρήσεις, εκμεταλλευόμενες και την νομισματική συμφωνία του Βretton Woods (1944), ανέπτυξαν με ταχείς ρυθμούς τις παραγωγικές τους δυνάμεις και το εξωτερικό εμπόριο, με αποτέλεσμα η απασχόληση να γνωρίσει άνθιση, η ανεργία να διατηρηθεί σε σχετικά χαμηλά επίπεδα και τα αιτήματα των εργατικών κινημάτων για αυξήσεις μισθών να ικανοποιούνται σε ένα βαθμό, χωρίς βεβαίως να αντιστοιχούν απόλυτα, στην κατακόρυφη άνοδο της παραγωγικότητας των εργαζομένων, συνέπεια της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης.
Απο την άλλη, οι αστικές τάξεις των ευρωπαϊκών κρατών, εκκινούσαν ουσιαστικά υπό πιο ευνοϊκές - για αυτούς - συνθήκες (μην ξεχνάμε πως, όσο πιο "υποανάπτυκτη" είναι η παραγωγή, τόσο πιο χαμηλές οι ανταγωνιστικές πιέσεις της αγοράς και τόσο πιο μικρή η επίδραση του νόμου της πτώσης του ποσοστού κέρδους). Τα μεγαλύτερα τμήματα των παραγωγικών δυνάμεών της Ευρώπης καταστράφηκαν κατα την διάρκεια του πολέμου, πράγμα το οποίο άνοιγε και τον δρόμο για αμέτρητες κερδοφόρες (και αποδοτικότατες) επενδύσεις εκ μέρους των καπιταλιστών ! ..... Σε κάθε χώρα της Ευρώπης, είχαμε μεταξύ του 1950 και του 1973, και απο ένα μικρό ή μεγάλο "θαύμα" ανάπτυξης, το οποίο αντικατοπτρίζεται απο την ραγδαία αύξηση του ΑΕΠ και της παραγωγικότητας, τα χαμηλά επίπεδα της ανεργίας και την άνοδο των πραγματικών μισθών των εργαζομένων ....
Σε σταθερές τιμές, το ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε μεταξύ του 1950 και του 1973, κατά 220 %, από 3 τρις $ σε 7 τρις $ (σε $ του 2010) ενώ την ίδια περίοδο στην Ευρώπη των "θαυμάτων", οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης απογείωσαν το ΑΕΠ στην Γερμανία κατά 500%, από 265 δις € σε 1,352 τρις € (σε € του 2010), και στην Ελλάδα κατα 470%, από 13,7 δις € σε 64,7 δις € (σε € του 2010).
Το τέλος όμως της «χρυσής εποχής», ήταν αναμενόμενο, καθώς κάτω απο την επίδραση της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους και την σταδιακή κεφαλαιοποίηση της παραγωγής, σε συνδυασμό με την κατακόρυφη άνοδο των ανταγωνιστικών διαθέσεων μεταξύ αμερικάνικων, ευρωπαϊκών και ιαπωνικών επιχειρήσεων, όλα έδειχναν πως μια κρίση υπερπαραγωγής βρίσκεται στο στάδιο της ωρίμανσης, με τα πρώτα σημάδια της να εμφανίζονται στις ΗΠΑ ήδη στα τέλη της δεκαετίας του `60 και στην Ευρώπη με λίγα χρόνια καθυστέρηση ! Οι πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και 1979, ως εξωτερικοί παράγοντες, έδρασαν ως οι αφορμές για την αποκάλυψη αυτής της πραγματικότητας.
«Πάλι αρχίζει να επιτυγχάνεται λίγο - λίγο η πορεία, να γίνεται τριποδισμός, ο τριποδισμός να γίνεται καλπασμός και αυτός πάλι να δυναμώνει με τη σειρά του, ώσπου να καταντήσει ένας φρενήρης και αχαλίνωτος καλπασμός της βιομηχανίας, του εμπορίου, των πιστώσεων και της κερδοσκοπίας, για να καταλήξει ύστερα από τα πιο παράτολμα πηδήματα ...στο λάκκο της κρίσης. Και έτσι πάλι από την αρχή επαναλαμβάνεται συνεχώς το ίδιο παιχνίδι» - Φρ. Ενγκελς: «Αντι-Ντύριγνκ»
Επίθεση σε μισθούς και εργατικό κόστος
Το κυριότερο εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε απο τους καπιταλιστές ώστε να επέμβουν αντίρροπα στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους, ήταν η αύξηση της σχετικής και της απόλυτης υπεραξίας. Οι επεμβάσεις ξεκίνησαν αρχικά με μαζικές απολύσεις την εποχή του στασιμοπληθωρισμού (οι καπιταλιστές διατηρούσαν τεχνητά τις τιμές σε υψηλά επίπεδα, ώστε να να μην απωλέσουν το μονοπωλιακό τους κέρδος), οι οποίες αν και στηρίχθηκαν στις πετρελαϊκές κρίσεις και τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των δεκαετιών του 70 και του 80, ποτέ δεν υποχώρησαν ξανά, στα επίπεδα πριν το 1970 (1980 για την Ελλάδα) !!! Οι μονοπωλιακοί όμιλοι με την βοήθεια φυσικά του αστικού κράτους και με μοχλό πίεσης, είτε την ανεργία, την οποία οι ίδιοι γιγαντώνουν μετά το 1970, ... είτε τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και τον στασιμοπληθωρισμό των δεκαετιών του `70 και του `80, είτε τα ξένα φτηνά εργατικά χέρια και τις διεθνείς συνθήκες ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων και εμπορευμάτων μετά το 1990,οδηγούν τους πραγματικούς μισθούς, σε σταθεροποίηση όσον αναφορά την Ευρώπη και σε βαθμιαία υποχώρηση όσον αναφορά τις ΗΠΑ !
Χαρακτηριστικά στις ΗΠΑ, ο μέσος καθαρός μισθός του 2010, αντιστοιχεί σε σταθερές τιμές, μόλις στο 85% του μέσου καθαρού μισθού του 1973, ενώ στην Γερμανία και την Ελλάδα οι μέσοι καθαροί μισθοί του 2010, μετά απο διάφορες αυξομειώσεις, έφτασαν να ισούνται (σε σταθερές τιμές πάντοτε), με τους μέσους καθαρούς μισθούς του 1978 !!! Παράλληλα όμως η παραγωγικότητα της εργασίας συνεχίζει να αυξάνεται, κυρίως ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου, με αποτέλεσμα ένας εργαζόμενος σήμερα να παράγει δυο, τρεις και τέσσερις φορές, παραπάνω αγαθά και υπηρεσίες σήμερα, σε σχέση με το 1973, ενώ οι καθαρές αποδοχές του την ίδια εποχή να μειώνονται, ή στην καλύτερη να μένουν σταθερές.
Στα παρακάτω διαγράμματα, αντιπαραβάλλουμε την πορεία των μέσων πραγματικών καθαρών μισθών σε σχέση με την παραγωγικότητα της εργασίας, ώστε να διαπιστώσει κανείς εύκολα, πως εάν οι καπιταλιστές διατηρούσαν τον βαθμό εκμετάλλευσης των εργαζομένων, σταθερό απο το 1950 (για την Ελλάδα από το 1960) μέχρι σήμερα, σε ποιο επίπεδο θα έπρεπε να βρίσκονται σήμερα οι μισθοί.
Τόνωση της κατανάλωσης μέσω του δανεισμού
Η άνοδος του ποσοστού υπεραξίας μέσω της σταθεροποίησης ή και μείωσης των καθαρών πραγματικών μισθών, όπως περιγράψαμε και στο Α' μέρος του παρόντος θέματος, δεν ήταν αρκετή για την απαραίτητη ανάκαμψη της κερδοφορίας του κεφαλαίου, καθώς η καταστροφή ή απαξίωση του σταθερού κεφαλαίου και η μείωση της μη παραγωγικής εργασίας, δεν μπορούσαν να επιτευχθούν με αυτόν τον τρόπο. Το πρόβλημα της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους παρέμενε, και το οποίο σταδιακά μεταφράστηκε, σε αποδυνάμωση των επενδύσεων στην παραγωγή απο την μια και σε συσσώρευση αναξιοποίητων κεφαλαίων απο την άλλη.
Η διέξοδος προήλθε μέσω της χρηματιστικοποίησης της οικονομίας, καθώς οι καπιταλιστές οι οποίοι συνεχώς αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους επέκτασης των κεφαλαίων τους, άρχισαν να εγκαταλείπουν τις χαμηλές αποδόσεις του παραγωγικού τομέα και στράφηκαν στην υψηλή αποδοτικότητα των χρηματοπιστωτικών εργαλείων. Τα νέα αυτά χρηματοπιστωτικά προϊόντα, βασίζονταν στον εύκολο δανεισμό και στην δημιουργία ποταμών "αεριτζίδικου" λογιστικού χρήματος.
Στην ουσία όμως ο περιορισμός των εργατικών μισθών, συνέχισε να δημιουργεί προβλήματα στην πραγμάτωση της παραγωγής (και της υπεραξίας) και οι οικονομικές επιδόσεις της νεοφιλελεύθερης περιόδου ήταν ιδιαίτερα απογοητευτικές μέχρι και την δεκαετία του 90. Έπρεπε ξεκάθαρα να τονωθεί η κατανάλωση και για αυτόν τον λόγο οι κεντρικές τράπεζες και τα κράτη, κρατώντας ιδιατέρως χαμηλά τα επιτόκια απο την μια και ελαχιστοποιώντας τους πιστωτικούς περιορισμούς από την άλλη, διευκόλυναν το δανεισμό και των εργατικών στρωμάτων, που μέχρι τότε ήταν ουσιαστικά αποκλεισμένα από την εμπορική πίστη. Σχεδόν το σύνολο της καπιταλιστικής ανάπτυξης των τελευταίων 15 - 20 ετών έχει προέλθει από την καταχρέωση νοικοκυριών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με στόχο την αύξηση της κατανάλωσης.
Τα χρέη, δημόσια και ιδιωτικά, είναι αποτέλεσμα στοχευμένων νεοφιλελεύθερων πολιτικών, οι οποίες έδρασαν με τετοιο τρόπο, ώστε να ισορροπήσουν και να αντισταθμίσουν, τις εσωτερικές αντιφάσεις του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και οργάνωσης, δημιουργώντας όμως στον αντίποδα την χρηματοπιστωτική φούσκα του σήμερα. Η λύση φυσικά και δεν προέρχεται απο επιστροφή σε έναν κεϋνσιανικό τρόπο διαχείρισης, καθώς η αποτυχία των κεϋνσιανικών μέτρων ήταν αυτό, που μας οδήγησε στον νεοφιλελευθερισμό και την χρηματοπιστωτική φούσκα (όπως άλλωστε συνέβη κατα έναν παρόμοιο τρόπο και πριν την κρίση του 1929), αλλά θα επέλθει μονάχα με την ολοκληρωτική λαϊκή αμφισβήτηση του Καπιταλισμού ως οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο και της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής.
* Τα παραπάνω διαγράμματα, μας αποκαλύπτουν μονάχα ένα μικρό τμήμα, απο τις επεμβάσεις και παρεμβάσεις των καπιταλιστών, στις ριζικές αντιφάσεις του συστήματος και θα μπορούσε κάποιος να επεκτείνει την έρευνα, σε θέματα που αφορούν την διαχρονική πορεία των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου και της κατανάλωσης, την αύξηση της εργάσιμης ημέρας και των ωρών απασχόλησης των εργαζομένων, την ελαστικοποίηση της εργασίας μέσω της αύξησης των μαθητειών, των συμβάσεων εργασίας περιορισμένου χρόνου ή την διόγκωση της part time εργασίας, τις αποταμιεύσεις και τα λοιπά αδιάθετα κεφάλαια κλπ. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο θέμα, είναι στην διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου.
------------------------------------------------------------------------------------
- U.S. Bureau of Labor Statistics- Federal Reserve Board and Bureau of Economic Analysis
- OECD
- Bundesministerium für Arbeit und Soziales
- Bundesbank
- Statistisches Bundesamt
- Τράπεζα της Ελλάδας
- Ελληνική Στατιστική Αρχή - Εθνικοί Λογαριασμοί
- Γενικό Λογιστήριο του Κράτους
- ΓΣΕΕ - Εκθέσεις ΙΝΕ ΓΣΕΕ
Η επεξεργασία των στοιχείων και η δημιουργία των διαγραμμάτων έγινε (υπο πίεση χρόνου) απο το Redflyplanet. Ζητούμε κατανόηση για την πολύ σύντομη ανάλυση των ευρημάτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου