Τα μεγάλα ψέματα για το… οικονομικό θαύμα της Χούντας

Πολλοί έχουν γράψει γι’ αυτό το θέμα. Κάθε φορά όμως που επανέρχεται, χρειάζεται να υπενθυμίζουμε, όσο γίνεται πιο μαζεμένα τα δεδομένα. Ας δούμε λοιπόν μερικά στοιχεία αυτού του «θαύματος» και κατά πόσο αυτά ήταν «θαυμάσια» για το λαό. Ας δούμε κάποια από τα μεγάλα ψέματα που λένε ακόμα για τη χούντα. Φυσικά εδώ δε θα μιλήσουμε συνολικά για τη χούντα και τα «κατορθώματά» της, αλλά μόνο για τα οικονομικά της.

1. «Επί Χούντας είχαμε μηδενικό χρέος. Δεν άφησε χρέος».

Το δημόσιο χρέος, τον Δεκέμβριο του 1967, ανερχόταν στο ποσό των 38,7 δισ. δραχμών. Μέχρι τον Ιανουάριο του 1973 το δημόσιο χρέος είχε «σκαρφαλώσει στα 87,5 δισ. και μέχρι την πτώση της Χούντας είχε φτάσει στο 114 δισ. Αυτό το χρέος άφησε. Τρεις φορές πιο μεγάλο από αυτό που παρέλαβε. Στο «Βήμα» της 20/10/1973 (μόνο φιλοκυβερνητικές εφημερίδες έβγαιναν τότε) καταγράφεται ότι στην εξαετία της δικτατορίας το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε όσο δεν είχε αυξηθεί από την γέννηση του ελληνικού κράτους το 1821! Σε έξι χρόνια οι χουντικοί έκαναν το χρέος 1,5 φορά μεγαλύτερο απ’ όσο είχε αυξηθεί σε διάστημα 145 χρόνων!

2. «Επί Χούντας δεν είχαμε έλλειμα»

Το εμπορικό έλλειμμα το 1973 ήταν σχεδόν πέντε φορές μεγαλύτερο από αυτό του 1968. Συγκεκριμένα ήταν 3,5 δις δραχμές το 1966 κι έφτασε στα 16 δις μέχρι το 1973. «Η δεύτερη μεγάλη θυσία της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο αυτήν (έγραφε το «Βήμα» στο ίδιο άρθρο) υπήρξε η θεαματική διόγκωση του εμπορικού ισοζυγίου. Το έλλειμα του εμπορικού ισοζυγίου από 745 εκατ. δολάρια προβλέπεται ότι θα φτάσει τελικά το τέλος του 1973 τα 2.600 εκατ. δολάρια, δηλαδή περίπου θα τετραπλασιασθεί»… Αυξήθηκε ο κρατικός δανεισμός µε έντοκα γραμμάτια. Διπλασιάστηκε ο κρατικός δανεισμός σε συνάλλαγμά. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε κατά οχτώ φορές μεταξύ του 1967 και 1972. Το ισοζύγιο πληρωμών που εμφάνιζε μέσο πλεόνασμα 14,6 εκατ. δολαρίων την περίοδο 1960-1966 βρέθηκε την επταετία να εμφανίζει μέσο έλλειμμα ύψους 117 εκατομμυρίων δολαρίων.

3. «Επί χούντας είχαμε επενδύσεις» και «ανάπτυξη»

Το σύνολο των ιδιωτικών επενδύσεων έπεσε από το 46% στο 39% παρότι οι δημόσιες επενδύσεις είχαν διπλασιαστεί. Υποδιπλασιάστηκαν οι ξένες παραγωγικές επενδύσεις μέσα σε 7 έτη. Αλλά κι αυτά τα ξένα κεφάλαια που εισέρρευσαν ήταν ανταλλάγματα για το ξεπούλημα του τόπου μας (αναλυτικά σε επόμενο σημείωμα για τα σκάνδαλα της χούντας). Παρότι το διεθνές οικονομικό περιβάλλον εκείνη την περίοδο ήταν ευνοϊκό η χώρα δεν κέρδισε σε οικονομική βάση μέχρι την κρίση του 1973. Ο ρυθμός αύξησης του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος στην πρώτη πενταετία της χούντας μειώθηκε σε σχέση με την πενταετία 1962 – 1967. Κλάδοι – ατμομηχανές της οικονομίας, όπως η βιομηχανία σιδήρου ή οι μηχανοκατασκευές, έπεσαν στα 1971 κάτω από το επίπεδο του 1966.

4. «Επί χούντας δεν υπήρχε ανεργία». «Η χούντα σταμάτησε τη μετανάστευση». 

Η μετανάστευση έφτασε σε περίπου μισό εκατομμύριο Έλληνες πολίτες μέσα στην πενταετία 1968 – 1972. Μάλιστα το 1968, έφτασε ο αριθμός και το ποσοστό των ανέργων, στο μεγαλύτερο ύψος από το 1961. Κι αυτό, όταν στις χώρες που παραδοσιακά «μετανάστευαν» (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία) , εκείνη την εποχή, η μετανάστευση μειώθηκε σημαντικά. Αντίθετα στην Ελλάδα αυξήθηκε. Μ’ αυτόν τον τρόπο…  μειώθηκε η ανεργία. Αυτό έλεγε τότε και ο ΣΕΒ (1973): «Η μείωσις της ανεργίας προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσμα υψηλών ρυθμών εξωτερικής μεταναστεύσεως και δευτερευόντως εκ της αυξήσεως της εγχωρίου απασχολήσεως».

5. «Η Χούντα επένδυε στην Παιδεία»

Το ποσοστό των δαπανών για την εκπαίδευση στο σύνολο των γενικών κρατικών δαπανών μειώθηκε κατά 1,6%. Συγκεκριμένα από το 11,6% οι δαπάνες για την Παιδεία μειώθηκαν στο 10%. Ο αριθμός των μαθητών των σχολείων μειώθηκε κατά 50.000 μαθητές. Τα δημοτικά σχολεία μειώθηκαν κατά 1.000. Τα γυμνάσια από 1.249 το 1967, έμειναν 1.064 το 1974. Ο αριθμός των αγράμματων αυξήθηκε. Σε μια μόνο τριετία, (1971 με 1972), οι αγράμματοι από 1.040.000, έγιναν 1.530.000. Μόνο την 9/9/70, με μια απόφαση, μειώθηκε ο αριθμός των δασκάλων κατά 1200, έκλεισαν 618 σχολεία, συγχωνεύτηκαν 294 και υποβιβάστηκαν 1.577 σχολεία.

6. “Επί χούντας υπήρχε κοινωνική πρόνοια”

Οι κοινωνικές δαπάνες, ως ποσοστό του ΑΕΠ, στην αρχή της χουντικής επταετίας αυξήθηκαν. Οι χουντικοί από κει και πέρα περιόριζαν κάθε χρόνο τις κοινωνικές δαπάνες, με αποτέλεσμα το 1974 το ποσοστό των κοινωνικών δαπανών στο ΑΕΠ να έχει συρρικνωθεί στα επίπεδα του… 1964. Επί χούντας αυξήθηκε δραματικά ο αριθμός των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων. Ο αριθμός τους από το 1967 μέχρι το 1973 ήταν αντίστοιχα (χωρίς τα ναυτικά ατυχήματα) 29 το 1967, 71 το 1968, 100, 141, 126, 128 και 136 το 1973. Από το 1967 μέχρι το 1973 ο αριθμός… σχεδόν 7πλασιάστηκε. Χειρότερη ήταν η κατάσταση στα καράβια. Το 1970, η Διεθνής Ομοσπονδία Εργατών Μεταφορών κατήγγειλε τη γενικευμένη παραβίαση των διεθνών ναυτικών συμβάσεων από τους Έλληνες πλοιοκτήτες. 135 νεκροί Έλληνες ναυτικοί πέθαναν στη θάλασσα (ναυάγια, πυρκαγιές και άλλα ατυχήματα) μόνο αυτό το χρόνο (1970).

7. «Επί Χούντας τουλάχιστον είχαμε λεφτά. Έφαγε ο κόσμος ψωμάκι». 

Οι προσωπικές καταθέσεις των πολιτών μειώθηκαν από 34,2 δισεκατομμύρια δραχμές το 1972 σε 19,6 δισεκατομμύρια δραχμές το 1973. Μόνο το 1973 αυξήθηκαν οι τιμές κατά 45 – 50% (9% αυξήθηκαν το 1974) συρρικνώνοντας στην πραγματικότητα το διαθέσιμο εισόδημα σε επίπεδα προ του 1965. Ο πληθωρισμός κάλπαζε με μέσο όρο 8% όλη την επταετία, παρ’ ότι όλη την δεκαετία του ‘60 η χώρα μας είχε το χαμηλότερο ποσοστό πληθωρισμού από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Συγκεκριμένα τριπλασιάστηκε ο πληθωρισμός, ο οποίος ειδικά το 1973 έφτασε το 15,5% και το 1974 το… 26,9%. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε 15,3% από το 1972 στο 1973 και κατά 37,8% την επόμενη χρονιά, και μάλιστα στα είδη πρώτης ανάγκης και την υγεία. Οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν. Το 73 οι μισθοί αυξήθηκαν 12%. Ο τιμάριθμος στα είδη πρώτης ανάγκης 21,2%. Άρα πραγματική μείωση 8-9%. Φυσικά τα κέρδη των επιχειρήσεων εκτοξεύονταν. Τα καθαρά κέρδη αυξήθηκαν 400% από 1967 μέχρι 1971. Η άνοδος της αποδοτικότητας (=εκμετάλλευση) των βιομηχανιών ήταν ραγδαία. Ακόμα κι ο Οικονομικός ταχυδρόμος έγραφε :”Ε. Όχι και τόσο χαμηλές αμοιβές κύριοι“. Κι ο ίδιος ο Σπύρος Μαρκεζίνης (που υπήρξε “πρωθυπουργός” με εντολή Παπαδόπουλου για… 47 ημέρες) έλεγε : “Η οικονομική κατάστασις έβαινε σταθερώς επιδεινούμενη… Η προσπάθεια αστυνομικής καθηλώσεως των τιμών οδήγησε εις πλήρη εξάρθρωσιν της αγοράς”.

8. «Η Χούντα φρόντιζε τους αγρότες»

Μοναδικό επιχείρημα των οπαδών του οικονομικού θαύματος της χούντας είναι η “Διαγραφή των χρεών των αγροτών”, που ήταν μια προσπάθεια των δικτατόρων να αποκτήσουν λαϊκό έρεισμα και να περιορίσουν τις αντιδράσεις κατά της δικτατορίας τους. Όμως στη συνέχεια: Με την πολιτική τους, αποδιοργανώθηκε η αγροτική παραγωγή, έπεσε το κατά κεφαλήν αγροτικό εισόδημα, οδηγήθηκαν στον εκπατρισμό εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι, υπήρξε άνευ προηγουμένου εισαγωγή αγροτικών προϊόντων, μειώθηκε δραματικά ο αριθμός των αγροτών. Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων μειώθηκαν από το 63% του συνόλου των εξαγωγών το 1968 στο 48% το 1972. Μείωση κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες. Το αποτέλεσμα ήταν το κατά κεφαλήν αγροτικό εισόδημα να πέσει από το 55% στο 43% του μέσου κατά κεφαλήν εθνικού εισοδήματος. Η αγροτική οικονομία αναπτύχθηκε μόλις 1,8% την επταετία, ενώ το 1968 το καθεστώς είχε προβλέψει ανάπτυξη 5,2% με χρονικό ορίζοντα πενταετίας. Έτσι κι ο αριθμός των αγροτών μειώθηκε κατά 17,8 ποσοστιαίες μονάδες τη δεκαετία 1965 – 75 (από 52,7% το 65 έπεσε στο 34,9% το 75), όταν την προηγούμενη δεκαετία (1955 – 65) είχε μειωθεί μόλις κατά 5,5 μονάδες και την επόμενη (1975 – 85) κατά 6 μονάδες.

9. «Επί Χούντας υπήρχε φορολογική δικαιοσύνη. Πλήρωναν και οι “μικροί” και οι “μεγάλοι”».

Οι φόροι που επιβάρυναν τα λαϊκά στρώματα ανέρχονταν στο 91% επί του συνόλου των φορολογικών εσόδων του καθεστώτος. Πάνω από το 60% των φορολογικών εσόδων του κράτους προερχόταν από έμμεσους φόρους, που πάντοτε πλήττουν τους ασθενέστερους και το 36% από την φορολόγηση των νοικοκυριών. Συγκεκριμένα οι έμμεσοι φόροι από 63% το 1967, έφτασαν σταδιακά στο 76,5% το 1973. Την τριετία 1970 – 73 υπολογίζεται ότι το 25% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. Η φιλοχουντική εφημερίδα «Ακρόπολις» έγραφε στις αρχές του 1972 πως «η φοροδοτική ικανότητα του λαού έχει φτάσει στο έσχατο όριο και δεν πρέπει να ληφθούν νέα μέτρα». Και το Βήμα στο ίδιο άρθρο που αναφέραμε πιο πριν: «Ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας της οικονομίας περιορίστηκε. Τα συμπτώματα κερδοσκοπίας εντάθηκαν. Έχει ήδη σημειωθεί ένταση στην ανισοκατανομή µε την αύξηση της μερίδας των κερδών έναντι της μερίδας των μισθών στο εθνικό εισόδημα. Πρέπει να προστεθεί ότι η τελευταία πληθωριστική διαδικασία δεν έθιξε τα υπέρογκα κέρδη της περιόδου αυτής».

Με το διάταγμα 1078/1971 φορο-απάλλαξαν το μεγάλο κεφάλαιο μειώνοντας τα έσοδα του ελληνικού δημοσίου και μετακύλησαν τις φοροαπαλλαγές αυτές στις πλάτες των φτωχών και μεσαίων στρωμάτων. Ενώ το σύνολο των φόρων, ως ποσοστό, του μεικτού εθνικού εισοδήματος αυξήθηκε από 27,4% το 1966 σε 29,2% το 1972, οι φόροι επιχειρήσεων έδειξαν μείωση της τάξης του 10,9% μόνο την περίοδο 1972-73. Το 1971 οι φοροαπαλλαγές των 464 μεγαλύτερων επιχειρήσεων ήταν τριπλάσιες από τους φόρους που είχαν καταβάλει!

Τα φορολογικά έσοδα από τις ναυτιλιακές εταιρείες μειώθηκαν από 109 εκατομμύρια δραχμές το 1968 σε 29 εκατομμύρια το 1972 (μείωση 73%), περίοδος κατά την οποία ο ελληνικός στόλος αυξήθηκε κατά 16,7 εκατομμύρια τόνους. Έτσι εξηγείται γιατί οι εφοπλιστές ανακήρυξαν τον δικτάτορα Παπαδόπουλο σε ισόβιο πρόεδρό τους το 1972! Πάρτι έστησαν οι επιχειρήσεις του Τομ Πάππας «ΕΣΣΟ» και «Στάνταρτ Όιλ», η Λίττον, η Γκουντγίαρ, η Μόμπιλ, η Τεξάκο, η γερμανική Φάρμπερι Χόεχστ, η Πεσινέ και άλλα μεγαθήρια. Τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας και του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων αναφέρουν ότι στην πενταετία 1967 – 1971 τα καθαρά κέρδη των βιομηχάνων τετραπλασιάστηκαν, από 1,1 δισ. δραχμές σε 4,1 δισ. Οι εκατομμυριούχοι στη χώρα μας έγιναν 701 το 1970 από 241 που ήταν το 1965, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών και 1.647 το 1973, ενώ «αποκτήσαμε» και 20 δισεκατομμυριούχους!
Σ’ αυτή την ενότητα χωράει να πούμε πολλά για τα σκάνδαλα της χούντας (Χατιρικές συμβάσεις, θαλασσοδάνεια, μίζες, ρουσφέτια, οικογενειοκρατία, πολυτέλεια των κυβερνώντων, κλοπές, απάτες, κλπ.). Αλλά αυτό σε επόμενη δημοσίευση, η οποία αναγκαστικά προβλέπεται να είναι… πολύ μεγαλύτερη.

Μάνος Δούκας

Για πιο επιστημονικές και λεπτομερείς αναλύσεις, μπορείτε να δείτε:

1. Στο βιβλίο «ΛΑΜΟΓΙΑ ΣΤΟ ΧΑΚΙ» του Διονύση Ελευθεράτου

2. Στο https://www.imerodromos.gr/chounta-to-ikonomiko-thavma-itan-olethros/
Πρόκειται για εργασία των Χαράλαμπου και Αθανάσιου Πουλάκη, η οποία παρουσιάστηκε στο συνέδριο Νέων Οικονομολόγων (2–3 Δεκεμβρίου του 2017, με τίτλο: “H Πολιτική Οικονομία 1967-1974”.

3. Στην επισκόπηση του Βασίλη Καρίφη, «Η ελληνική οικονομία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967 – 1974)», στο «greekjunda.blogspot.com».

Από αυτές τις εργασίες είναι και τα διαγράμματα που χρησιμοποιήσαμε στο κείμενο.