Η «ελληνική λύση» στην «κρίση της σοσιαλδημοκρατίας»

Σοσιαλδημοκρατικοποίηση ΣΥΡΙΖΑ: Το... «γόνιμο» έδαφος και το σημείο τομής

Αυτό που έχει σημασία να δει κανείς, είναι ότι όλες αυτές οι εξελίξεις, η σοσιαλδημοκρατικοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ και η αμεσότερη σύνδεσή του με την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία , δεν είναι μια εξέλιξη που προέκυψε από τη μια μέρα στην άλλη. Ισα - ίσα: Είχε και έδαφος να πατήσει και φυσικά, μια πολύ συγκεκριμένη ανάγκη του συστήματος να καλύψει.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως και ο «πρόγονός» του ο ΣΥΝ, είχε σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα, πρόγραμμα «εξανθρωπισμού» του καπιταλισμού, από όταν ήταν ένα μικρό οπορτουνιστικό κόμμα: Πρόβαλλε με διάφορους τρόπους τη δυνατότητα να μπει τάχα «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη» εντός των τειχών της εξουσίας του κεφαλαίου και των λυκοσυμμαχιών του, τη δυνατότητα να μετατραπεί η ΕΕ σε... «Ευρώπη των Λαών» κ.ο.κ. Το σοσιαλδημοκρατικό του πρόγραμμα, ωστόσο, ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ - όπως και όλα τα οπορτουνιστικά κόμματα - δεν το παρουσίαζε ως τέτοιο, αλλά ως «ριζοσπαστικό». Ως κόμμα αποτελούμενο κατά κύριο λόγο από δυνάμεις που προήλθαν σχετικά πρόσφατα από το κομμουνιστικό κίνημα - είτε το 1968, είτε το 1989-1991- είχε τη δυνατότητα να παρουσιάζεται ως κομμάτι του εργατικού - λαϊκού κινήματος, να «καμουφλάρει» το σοσιαλδημοκρατικό του πρόγραμμα με «ριζοσπαστικές» φρασεολογίες για να ψαρεύει σε θολά νερά.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, λοιπόν, στη βάση του προγράμματός του, είχε όλα τα φόντα να εξελιχθεί... στη σοσιαλδημοκρατική κλίμακα. Δε σημαίνει ωστόσο αυτό ότι κάθε οπορτουνιστικό κόμμα μπορεί να «πετύχει» μια τέτοια εξέλιξη. Στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, το σημείο τομής σε αυτήν την πορεία ήταν χωρίς αμφιβολία οι συγκυρίες που τον οδήγησαν από ένα μικρό τέτοιο κόμμα να διεκδικεί με αξιώσεις το τιμόνι της αστικής διακυβέρνησης και τελικά να το αναλαμβάνει.

Σε αυτό το σημείο τομής προχώρησε ταχύτατα η ενσωμάτωση μεγάλων τμημάτων του κομματικού και συνδικαλιστικού μηχανισμού του ΠΑΣΟΚ στον ΣΥΡΙΖΑ (διαδικασία που επιταχύνθηκε ακόμα πιο αποφασιστικά μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα), καθώς και η σχεδόν εξίσου γρήγορη «απαλλαγή» του ΣΥΡΙΖΑ από τα διάφορα «ριζοσπαστικά» περιτυλίγματά του, με τα απανωτά διαπιστευτήρια που κλήθηκε να δώσει και έδωσε (και με το παραπάνω μάλιστα, καθώς ως πρώην οπορτουνιστικό κόμμα, είχε να αντιμετωπίσει και μια... καχυποψία από σημαντικά τμήματα του κεφαλαίου) σε ό,τι αφορά την πλήρη στοίχισή του στις στρατηγικές επιλογές και τις προτεραιότητες της εγχώριας αστικής τάξης.

Η «ελληνική λύση» στην «κρίση της σοσιαλδημοκρατίας»

Το γεγονός, βέβαια, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έφτασε σε αυτό το σημείο τομής επίσης δεν ήρθε από το πουθενά: Η εξέλιξη αυτή απαντούσε σε μια πολύ συγκεκριμένη και επείγουσα ανάγκη του αστικού πολιτικού συστήματος, γι' αυτό μάλιστα και η εν λόγω διαδικασία εξελίχθηκε τόσο γρήγορα.

Στις συνθήκες της βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης, η κρίση που προϋπήρχε εδώ και χρόνια στην ελληνική σοσιαλδημοκρατία , στο ΠΑΣΟΚ, οξύνθηκε στο έπακρο. Αναλογα προβλήματα σε διαφορετικές συνθήκες αντιμετώπισαν ακόμα πιο νωρίς τα αντίστοιχα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία , στις ειδικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην Ευρώπη μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, είχε τη δυνατότητα για ένα σχετικά εκτεταμένο χρονικό διάστημα να προωθεί ορισμένα μέτρα «παραχωρήσεων», «κοινωνικού κράτους» κ.τ.λ., τα οποία παρουσιάζονταν ως «φιλολαϊκή πολιτική», ενώ δεν αναιρούσαν στο ελάχιστο την αυξανόμενη ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, αντιθέτως μάλιστα αξιοποιούνταν για την ενσωμάτωση εργατικών - λαϊκών στρωμάτων, για εξαγορά, για ενίσχυση του κυβερνητικού - εργοδοτικού συνδικαλισμού κ.ο.κ.

Ωστόσο, η δυνατότητα αυτή της σοσιαλδημοκρατίας αφορούσε πολύ συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες: Αφορούσε τη συγκεκριμένη φάση ανάπτυξης του καπιταλισμού, πριν την οποία είχε προηγηθεί η τεράστια καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε υπήρχε πλήθος πεδίων κερδοφόρας δράσης για τα λιμνάζοντα κεφάλαια, ενώ σημαντική επίδραση ασκούσαν τα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στη Σοβιετική Ενωση και τις σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Στις συνθήκες των καπιταλιστικών κρίσεων που ακολούθησαν ωστόσο τις επόμενες δεκαετίες, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα - με δεδομένη μάλιστα και τη δυνατότητά τους να ενσωματώνουν πλατύτερα εργατικά - λαϊκά στρώματα - κλήθηκαν να «βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά» για το κεφάλαιο, ηγήθηκαν της έντασης της αντιλαϊκής επίθεσης για να φορτώσουν τα βάρη της κρίσης στους λαούς, προώθησαν σειρά αναδιαρθρώσεων κόντρα στο περιβόητο «κράτος πρόνοιας», προκειμένου να ανοίξουν νέα πεδία κερδοφορίας για το κεφάλαιο και να θωρακιστεί η ανταγωνιστικότητά του.

Η υλοποίηση αυτής της πολιτικής βέβαια είχε αντίκτυπο στο αστικό πολιτικό σύστημα, η σοσιαλδημοκρατία δεν είχε πια τη δυνατότητα να παίζει το ρόλο της στην ενσωμάτωση εργατικών - λαϊκών μαζών μέσω της πολιτικής των «παραχωρήσεων». Σε άλλες χώρες που αυτές οι αντιλαϊκές αναδιαρθρώσεις εφαρμόστηκαν πιο γρήγορα απ' ό,τι στην Ελλάδα, η «κρίση της σοσιαλδημοκρατίας» εμφανίστηκε πολύ νωρίτερα.

Εστω και με καθυστέρηση ωστόσο, η βαθιά καπιταλιστική κρίση των τελευταίων χρόνων στην Ελλάδα οδήγησε το ΠΑΣΟΚ σε μια κρίση πολύ πιο έντονη από αυτήν που γνώρισαν τα άλλα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.

Σε αυτές τις συνθήκες, και μετά από διάφορα... κοιλοπονήματα και διάφορους υποψήφιους σωτήρες της εγχώριας σοσιαλδημοκρατίας (βλ. π.χ. τη δημοσκοπική έκρηξη της ΔΗΜΑΡ στο διάστημα που μεσολάβησε έως τις εκλογές του 2012), η «λύση» δόθηκε μέσω της ταχύτατης σοσιαλδημοκρατικοποίησης του μέχρι τότε μικρού οπορτουνιστικού κόμματος του ΣΥΡΙΖΑ.

Πρωταγωνιστικός ρόλος στην ευρύτερη επιχείρηση «αναστήλωσης»

Η πορεία από τότε μέχρι σήμερα, από το «θα σκίσουμε τα μνημόνια», στα απανωτά διαπιστευτήρια απέναντι στο κεφάλαιο, στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και πλέον στο τρίτο μνημόνιο για λογαριασμό του κεφαλαίου είναι γνωστή και υπερβαίνει τα όρια του συγκεκριμένου άρθρου.

Γεγονός είναι, ωστόσο, ότι καθώς η «κρίση της σοσιαλδημοκρατίας» παραμένει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες - έστω και αν τα «παραδοσιακά» σοσιαλδημοκρατικά τους κόμματα δεν είχαν την ίδια κατρακύλα με το ΠΑΣΟΚ - ο τρόπος με τον οποίο λύθηκε το εν λόγω πρόβλημα του συστήματος στην Ελλάδα, δεν μπορεί παρά να... μελετάται και εκτός συνόρων.

Σε αυτό το πλαίσιο, άλλωστε, κινητικότητα στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας καταγράφεται λίγο - πολύ σε όλες τις χώρες της ΕΕ: Στους Εργατικούς της Βρετανίας, ο νέος πρόεδρός τους, Τζ. Κόρμπιν, παρουσιάζεται ως «ό,τι πιο κοντινό στη Βρετανία στον Αλ. Τσίπρα», στην ηγεσία των σοσιαλδημοκρατών της Ιταλίας και της Ισπανίας προωθήθηκαν νέα πρόσωπα στο όνομα μιας «ανανέωσης» (οι Μ. Ρέντσι και Π. Σάντσεθ, αντίστοιχα), ο σοσιαλδημοκράτης Γάλλος Πρόεδρος, Φρ. Ολάντ, έσπευσε να χαιρετίσει τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές, κάνοντας λόγο για «ένα σημαντικό μήνυμα για την ευρωπαϊκή Αριστερά», νέα κόμματα τύπου «Podemos» έρχονται να φέρουν έναν «κινηματικό» αέρα στις σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις της αστικής διαχείρισης.

Το φλερτ της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας με τον ΣΥΡΙΖΑ επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το κόμμα του Αλ. Τσίπρα θα κληθεί να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλη αυτήν την επιχείρηση αναστήλωσής της, με ακόμα πιο «προνομιακή» σύνδεση βέβαια με εκείνα τα τμήματα της σοσιαλδημοκρατίας που ανήκουν σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία, των οποίων δηλαδή οι αστικές τάξεις έχουν λόγο να αμφισβητούν τη σημερινή κυρίαρχη διαχείριση στην ΕΕ και την Ευρωζώνη.

Ολες αυτές οι διεργασίες βέβαια έχουν με τη σειρά τους την αντανάκλασή τους και στο εσωτερικό της χώρας, στο εγχώριο αστικό πολιτικό σκηνικό. Εκεί δηλαδή που σημειώνεται μια εικόνα πλήρης αντιστροφής: Από το μεγάλο «κεντροαριστερό» ΠΑΣΟΚ που κυριαρχούσε στη σοσιαλδημοκρατία και τον μικρό ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ που συνεργαζόταν παντού μαζί του (σε δήμους, νομαρχίες, συνδικάτα, ομοσπονδίες κ.τ.λ.), σήμερα πλέον το πρώην μικρό οπορτουνιστικό κόμμα έχει γίνει ο βασικός φορέας της σοσιαλδημοκρατίας που με όχημα την κυβέρνηση απορροφά και τμήματά της που «μετεωρίζονταν» μέχρι τώρα, ενώ την ίδια ώρα το ΠΑΣΟΚ, το πρώην μεγάλο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, παλεύει να επιβιώσει, επιχειρεί να ανασυγκροτηθεί και να παζαρέψει μια ενδεχόμενη κυβερνητική συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς ωστόσο να «εξαϋλωθεί» πλήρως...

***

Ανεξάρτητα όμως από το πώς θα εξελιχθούν τα διάφορα φλερτ εντός και εκτός συνόρων και το παζάρεμα των όρων για τους ενδεχόμενους... γάμους, όσες μάσκες και αν αλλάξει η σοσιαλδημοκρατία , «παραδοσιακή» και... αναδυόμενη, το σίγουρο είναι ότι αποτελεί πολύτιμο εργαλείο του κεφαλαίου, αιχμή του δόρατος στην αντεργατική - αντιλαϊκή επίθεση. Το αποδεικνύει όλη η ευρωπαϊκή πείρα, το απέδειξε το ΠΑΣΟΚ στις προηγούμενες δεκαετίες, το αποδεικνύει και ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα, με την υλοποίηση μέτρων υπέρ του κεφαλαίου που οι άλλες δυνάμεις της αστικής διαχείρισης αδυνατούν να προωθήσουν, το αποδεικνύουν με τη συμβολή τους στη συντηρητικοποίηση, στον αποπροσανατολισμό κάθε τάσης λαϊκής ριζοσπαστικοποίησης.

Το ζητούμενο για το λαό, λοιπόν, δεν είναι μόνο πώς θα απεγκλωβιστεί από τη μια ή την άλλη μορφή της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά το πώς θα χειραφετηθεί συνολικά από την αστική ιδεολογία και πολιτική, πώς θα ακυρώσει στην πράξη όλες τις προσπάθειες «αναβάπτισης» της σοσιαλδημοκρατίας και συνολικά του αστικού πολιτικού συστήματος.