Fredric Jameson-Αναπαριστώντας το Κεφάλαιο ΙΙΙ

ΑΠΟ :  Radical Desire
Το δικό μου συναίσθημα σήμερα είναι μάλλον διαφορετικό, όπως αρμόζει στην γνώση μας για το σύστημα: διότι στην πραγματικότητα υπάρχει η αίσθηση ότι και οι δύο οπτικές [έμφαση στο σύστημα/μοιρολατρία-έμφαση στο περιθώριο δράσης/βολονταρισμός] είναι σωστές, και ότι η παγκοσμιοποίηση έχει φέρει μία κατάσταση όπου το σύστημα είναι πιο γιγαντιαίο και στην πραγματικότητα υπεράνθρωπο από ποτέ, κάτι άτρωτο σε κάθε συλλήψιμη μορφή ατομικής αντίστασης· και όμως, πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία την ίδια στιμή, από το Σιάτλ και μετά [...] υπάρχει απροσδόκητη κίνηση και ανακύπτουν τρωτά σημεία που μοιάζουν καθημερινά να αναστατώνουν ένα σύστημα το οποίο βρίσκεται ήδη στο μέσο μιας μοναδικής οικονομικής κρίσης. 

Με άλλα λόγια, δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο ότι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση τεράστιας συστημικής σταθερότητας, χωρίς κανένα περιθώριο για δράση. Όμως η ίδια η πολλαπλότητα τέτοιων δράσεων [...] αποκαλύπτει μια πολλαπλότητα οπτικών για το σύστημα ως τέτοιο και άρα και μια γενική σύγχυση σχετικά με το τι πραγματκά είναι, και με το τι μορφή θα έπρεπε να πάρει η αντίσταση σ' αυτό. Πράγματι, η ίδια η έννοια της αντίστασης δηλώνει μια γενικά αντι-δραστική [reactive] στάση, μια στάση που δεν έχει κανένα στρατηγικό στόχο, πόσο μάλλον κάποιον που να είναι κοινός ανάμεσα σ' αυτά τα κινήματα.

Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία μοιάζει χρήσιμο να προσφέρουμε μια ανάγνωση τουΚεφαλαίου η οποία να επιμένει στην αδήριτη ανάδειξη της συστημικής φύσης του ίδιου του καπιταλισμού--δηλαδή, η οποία να επανεγκαθιστά τα πλεονεκτήματα μιας ολοκληρωσιακής [totalizing] ανάλυσης αυτού του συστήματος (χρησιμοποιώ τις έννοιες ολότητα και σύστημα εδώ ως ταυτόσημες). Μας έχουν βέβαια ενθαρρύνει έντονα να σκεφτόμαστε με όρους ανοιχτών και κλειστών συστημάτων, τα οποία κατόπιν αξιολογούνται ως καλά και κακά συστήματα: έτσι, ο καπιταλισμός είναι ένα ανοιχτό και άρα καλό σύστημα, αυτό της αγοράς· ο καπιταλισμός είναι ένα κλειστό σύστημα, με όλες τις γραφειοκρατικές επιπλοκές που εμπεριέχει αυτή η περίκλειση. Η παράδοξη, και θα μπορούσαμε ακόμα και να πούμε διαλεκτική, καινοτομία της ανάλυσης του Μαρξ είναι ότι στο Κεφάλαιο το "σύστημα" χαρακτηρίζεται ως σύγκλιση αντιθέτων, και ότι είναι ο ανοιχτός χαρακτήρας του συστήματος του κεφαλαίου που αποδεικνύεται τελικά κλειστός. Με άλλα λόγια, αυτό το οποίο είναι ανοιχτό στον καπιταλισμό είναι η δυναμική επέκτασής του (μέσω της συσσώρευσης, της απαλλοτρίωσης, του ιμπεριαλισμού). Αλλά η δυναμική αυτή είναι επίσης κατάρα και αναγκαιότητα:  το σύστημα δεν μπορεί να μην επεκτείνεται. Αν μείνει σταθερό, λιμνάζει και πεθαίνει. Πρέπει να συνεχίσει να απορροφά οτιδήποτε βρίσκει στον διάβα του, να ενσωματώνει όλα όσα ήταν ως τα τώρα εκτός του. Έτσι, μέσω ενός χιαστού σχήματος το οποίο έχει καταστεί διαλεκτικό, όλα τα κακά που χαρακτηρίζουν το κλειστό έχουν μετατεθεί στο ανοιχτό, ενώ το αντίθετο δεν είναι απαραίτητα εξίσου αληθές. Ο καπιταλισμός λοιπόν είναι αυτό το οποίο ορισμένες φορές αποκαλείται διαβολική μηχανή, ένα αεικίνητο [perpetuum mobile] ή ένα αφύσικο θαύμα, του οποίου τα πλεονεκτήματα αποκαλύπτονται ως ό,τι πιο αφόρητο πάνω του.

Αυτό είναι το σημείο στο οποίο πρέπει να αξιολογήσουμε την πολιτική αξία μιας τέτοιας κατασκευής [όπως αυτή του Κεφαλαίου]. Σε μια περίοδο σαν τη δική μας, εν τη απουσία εναλλακτικών, η αντίδραση ακόμα και των επικριτών του συστήματος στην κρίση του και τις αδικίες του είναι απλώς να το επιδιορθώσουν και άρα να το αναμορφώσουν. Το μάθημα ότι ο καπιταλισμός είναι ένα ολικό σύστημα, όμως, έχει ως στόχο να δείξει ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αναμορφωθεί, και ότι οι επισκευές του, που έχουν ως αρχικό στόχο να παρατείνουν την ύπαρξή του, καταλήγουν αναγκαστικά να τον ενδυναμώνουν και να τον επεκτείνουν. Αυτό λοιπόν είναι ένα επιχείρημα ενάντια σε ό,τι ονομαζόταν παλαιότερα σοσιαλδημοκρατία, και το οποίο σήμερα περισσότερο παρά ποτέ στο παρελθόν, καταφάσκει στην δυνατότητα της αναμόρφωσης του καπιταλισμού. Ή μάλλον, με ένα είδους αρνητικής επίδειξης, συμμορφώνεται με την πεποίθηση ότι κανένα άλλο σύστημα δεν είναι εφικτό και ότι συνεπώς το μόνο που απομένει είναι η επιμέρους απάλυνση των αδικιών και ανισοτήτων του.

Η δύναμη όμως και το δημιουργικό κλέος του Κεφαλαίου βρίσκεται ακριβώς στο γεγονός πως δείχνει ότι οι "αδικίες και ανισότητες" είναι δομικά ταυτόσημες με το ολικό σύστημα ως τέτοιο, και ότι δεν μπορούν ποτέ να αναμορφωθούν. Σε ένα σύστημα στο οποίο το οικονομικό και το πολιτικό έχουν συγχωνευθεί, τακτικές όπως της κυβερνητικής ρύθμισης είναι απλώς λεκτικές κατασκευές και ιδεολογική ρητορική, εφόσον η λειτουργία και ο σκοπός τους είναι εξ ορισμού να βοηθήσουν το σύστημα να λειτουργήσει καλύτερα. Το επιχείρημα υπέρ της ρύθμισης [της αγοράς] είναι επιχείρημα για την πιο επαρκή διαχείριση του ίδιου του οικονομικού συστήματος, ώστε να αποφευχθεί ή να καθυστερήσει περισσότερο η κατάρρευσή του. Όπως έλεγε παλαιότερα ο Stanley Aronowitz, το καθήκον της σοσιαλδημοκρατίας, σε αντίθεση με τα διάφορα φραξιονιστικά κόμματα, είναι να λάβει υπόψη της τα πραγματικά συμφέροντα του καπιταλισμού και να συντηρήσει την γενική του λειτουργία.