«Δεν υπάρχει γη για μας πέρα από το Βόλγα»! Ήταν τα λόγια του ελεύθερου σκοπευτή Βασίλι Ζάιτσεφ, ενός από τους ήρωες εκείνης της μάχης. Της μάχης που έως εκείνη τη στιγμή δεν υπήρξε παρόμοιά της στην Ιστορία. Η μάχη του Στάλινγκραντ.
Ήταν 2 Φλεβάρη 1943 – σαν σήμερα – όταν ολοκληρώθηκε η παράδοση των γερμανικών δυνάμεων στον Κόκκινο Στρατό. Έτσι ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τη συντριβή του χιτλεροφασισμού.
Δυο μέρες νωρίτερα, στις 31 Γενάρη του 1943, η Ανώτατη Διοίκηση των Σοβιετικών Ενόπλων Δυνάμεων εκδίδει το Ανακοινωθέν για τη συντριβή των Ναζί στο Βόλγα. Την ίδια μέρα παραδίδεται η νότια ομάδα των γερμανικών ναζιστικών δυνάμεων με επικεφαλής τον διοικητή της 6ης στρατιάς Φ. Πάουλους, που μόλις είχε προαχθεί από τον Χίτλερ σε στρατάρχη. Η 6η στρατιά ήταν αυτή με την οποία – έλεγε ο Χίτλερ – “μπορώ να κάνω έφοδο στα ουράνια”. Το ανακοινωθέν ήταν ουσιαστικά η αναγγελία της νίκης στη μάχη του Στάλινγκραντ.
Στις 2 Φλεβάρη 1943, με την ολοκλήρωση της παράδοσης των ναζί, ο Στάλιν απηύθυνε ημερήσια διαταγή προς τα στρατεύματα του Ντον, όπου έλεγε:
«Στον αντιπρόσωπο του Αρχηγείου της Ανωτάτης διοίκησης του στρατού, στρατάρχη του πυροβολικού σ. Βορόνοφ. Στον διοικητή των στρατευμάτων του μετώπου του Ντον, στρατηγό σ. Ροκοσόφσκι. Συγχαίρω εσάς και τα στρατεύματα του μετώπου του Ντον για το επιτυχημένο ξεκαθάρισμα των εχθρικών στρατευμάτων που είχαν κυκλωθεί κοντά στο Στάλινγκραντ. Εκφράζω τις ευχαριστίες μου σε όλους τους μαχητές, διοικητές και πολιτικούς καθοδηγητές του μετώπου του Ντον για τις εξαιρετικές αυτές πολεμικές επιχειρήσεις».
Η επιλογή του Στάλινγκραντ
“Από τα τέλη του 1941 η Γερμανία άρχισε να σχεδιάζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που θα πραγματοποιούσε στην ΕΣΣΔ για το καλοκαίρι του 1942. Ο Χίτλερ σε λόγο του στις 9/9/1941 ανέλυσε λεπτομερειακά τους σχεδιασμούς λέγοντας μεταξύ άλλων: “Βάλαμε σκοπό μας, πρώτο να καταλάβετε τις τελευταίες μεγάλες σιτοπαραγωγικές περιοχές του αντιπάλου, δεύτερο να καταλάβετε τις ανθρακοφόρες περιοχές, απ’ όπου θα προμηθευόμαστε κοκ, τρίτο να προελάσετε προς τις πετρελαιοπηγές του και τέταρτο η επίθεση θα συνεχιστεί ως ότου κοπεί η τελευταία μεγάλη υδάτινη αρτηρία του Βόλγα” (Υπουργείο Αμύνης ΕΣΣΔ: Β Παγκόσμιος πόλεμος, εκδόσεις 20ός αιώνας, Αθήνα 1959, σελ. 238).
Για την καλοκαιρινή επίθεση του 1942 προετοιμάστηκαν 5 γερμανικές στρατιές, μια ρουμάνικη, μια ιταλική και μια ουγγρική. Αν πετύχαιναν τους στόχους τους οι γερμανικές δυνάμεις κάτω από τον έλεγχο των χιτλερικών δυνάμεων θα περνούσαν οι βασικές σιτοπαραγωγικές περιοχές του Νότου της ΕΣΣΔ καθώς και οι περιοχές εξόρυξης πετρελαίου και μεταλλευμάτων ενώ θα σταματούσαν οι συγκοινωνίες μέσω της υδάτινης αρτηρίας του Βόλγα. Σημειωτέον ότι στην περιοχή του Βορείου Καυκάσου και της Υπερκαυκασίας αναλογούσαν πάνω από τα 4/5 της πανενωσιακής εξόρυξης πετρελαίου και πάνω από το μισό των μεταλλευμάτων μαγγανίου.
Αλλά και η ευρύτερη περιοχή του Στάλινγκραντ όπως και η ίδια η πόλη έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο πολεμικο – οικονομικό δυναμικό της Σοβιετικής Ενωσης. Στις παραμονές του πολέμου το Στάλινγκραντ ήταν σημαντικό βιομηχανικό κέντρο της χώρας με 450.000 κατοίκους και 126 βιομηχανικές επιχειρήσεις. Το εργοστάσιο τρακτέρ του Στάλινγκραντ έφτιαχνε πάνω από τα μισά τρακτέρ της χώρας και το εργοστάσιο “Κράσνι Οκτιάμπρ” έβγαζε κάθε χρόνο γύρω στους 800 χιλιάδες τόνους χάλυβα και περίπου 600 χιλιάδες τόνους ελασμάτων (“Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος 1939 – 1945”, εκδόσεις “Σύγχρονη Εποχή”, τόμος Α σελ. 409 – 410, Ριζοσπάστης).
200 μερόνυχτα.
Παρότι η ΕΣΣΔ βρισκόταν αντιμέτωπη με 8 ναζιστικές στρατιές, παρότι έδωσε αυτήν τη μάχη εντελώς μόνη και αβοήθητη, παρότι ο συσχετισμός δυνάμεων εκείνης της εποχής ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και τη χιτλερική Γερμανία ήταν εξαιρετικά δυσμενής για την πρώτη, παρότι η ΕΣΣΔ θρήνησε 480.000 νεκρούς και 650.000 τραυματίες στρατιώτες και πολίτες, το Στάλινγκραντ κράτησε!
Η εποποιία της νίκης στο Στάλινγκραντ δεν θα μπορούσε να συμβεί αν δεν στηριζόταν στα τεράστια αποθέματα δύναμης του σοβιετικού λαού για την υπεράσπιση της πατρίδας του και των κοινωνικών του κατακτήσεων.
Οι απώλειες του γερμανικού στρατού στο Στάλινγκραντ επέδρασαν αποφασιστικά στην εξέλιξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στέλνοντας το μήνυμα της αντιφασιστικής νίκης παντού στον κόσμο. Η ήττα της “ανίκητης Βέρμαχτ” συγκλόνισε ολόκληρη την πολεμική ναζιστική μηχανή.
Στο Στάλινγκραντ τσακίστηκαν 5 ναζιστικές στρατιές. Εξοντώθηκαν ολοκληρωτικά 32 γερμανικές μεραρχίες και 3 ταξιαρχίες. Άλλες 16 μεραρχίες έχασαν το 50%-75% της δύναμής τους μη μπορώντας να διατηρήσουν το αξιόμαχο. Οι απώλειες των ναζί ξεπέρασαν τους 800 χιλιάδες νεκρούς. Τεράστιες ήταν οι καταστροφές πολεμικού υλικού (πάνω από 1.000 άρματα μάχης, 2.000 πυροβόλα, 1.400 αεροσκάφη) που υπέστη ο ναζιστικός στρατός.
Βλέποντας τον συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και τη χιτλερική Γερμανία, καθώς και τις συνθήκες μέσα στις οποίες η ΕΣΣΔ έδωσε εκείνο τον αγώνα, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει κανείς το μέγεθος του σοβιετικού επιτεύγματος: Η ΕΣΣΔ κατάφερε να σταθεί στα πόδια της παρά το γεγονός ότι μετά την εισβολή της Γερμανίας στο έδαφός της είχαν τεθεί υπό την κατοχή των ναζί οι περιοχές της χώρας που πριν τον πόλεμο κατοικούσε πάνω από το 40% του πληθυσμού της χώρας, ήταν οι περιοχές που εξασφάλιζαν στην ΕΣΣΔ το 71% της παραγωγής χυτοσιδήρου, το 58% του χάλυβα, το 57% του τροχαίου υλικού, το 63% του άνθρακα, αποτελούσαν τις περιοχές που κάλυπταν το 40% των εκτάσεων παραγωγής σιτηρών και το 38% της κτηνοτροφίας. Η Σοβιετική Ενωση, δηλαδή, εδωσε και πέτυχε την συντριβή του χιτλερισμού ενώ είχε υποστεί τεράστιες συνέπειες από την εισβολή τόσο όσον αφορούσε τον στρατιωτικό της εξοπλισμό όσο και την διατροφή του λαού της (ΛΕΟΝΙΝΤ ΓΙΕΡΕΜΕΓΙΕΦ: «Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 1941-1945», εκδόσεις «Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος», σελ. 56-57)
«Όχι δεύτερο μέτωπο»!
Οι δυτικές δυνάμεις, οι ΗΠΑ και η Αγγλία, παρά την κομβικής σημασίας για όλη την πορεία του πολέμου μάχη του Στάλινγκραντ και την δυσχερή θέση της Σοβιετικής Ενωσης άφησαν την ΕΣΣΔ χωρίς καμία ενίσχυση, εντελώς αβοήθητη, υπονομεύοντας στην ουσία την άμυνά της. Ενήργησαν σύμφωνα με το ιμπεριαλιστικό τους συμφέρον, που από την μια επιδίωκε την καταστροφή του σοσιαλισμού και από την άλλη την μια εξουθενωμένη Γερμανία που οι τεράστιες απώλειές της θα την έφερναν σε δυσμενή θέση έναντι των ιμπεριαλιστών ανταγωνιστών της στην μεταξύ τους σύγκρουση για την κατάκτηση σφαιρών επιρροής και διανομής εδαφών στον παγκόσμιο χάρτη. Αυτός ήταν ο λόγος που οι δυτικοί αρνήθηκαν να ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη κατά των φασιστικών ορδών, επιτρέποντας στον Χίτλερ να προωθεί στο ανατολικό μέτωπο γιγάντιες πολεμικές δυνάμεις ανενόχλητος.
Χαρακτηριστικό της υπονόμευσης της ΕΣΣΔ από τους δυτικούς είναι ότι το Νοέμβρη του 1942 «από τις 269 μεραρχίες των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, στο σοβιετο – γερμανικό μέτωπο βρίσκονταν 197,5 μεραρχίες. Εκτός από αυτές, δρούσαν εκεί 72,5 μεραρχίες των συμμάχων της Γερμανίας» (Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος 1939- 1945», εκδόσεις ΚΥΨΕΛΗ, τόμος Β’, σελ. 41). Είναι προφανές, λοιπόν, ότι οι Γερμανοί καθ’ όλη τη διάρκεια της επιχείρησής τους στο Νοτιοδυτικό τομέα της ΕΣΣΔ ενίσχυαν συνεχώς τις στρατιωτικές τους δυνάμεις, αφού παρέμεναν ανενόχλητοι λόγω της απουσίας δυτικού μετώπου.
Ο Τσόρτσιλ, με αφορμή το ταξίδι του στην Μόσχα το 1942, γράφει τα εξής αποκαλυπτικά:
«Σκεπτόμουν την αποστολή που με έφερνε στο θλιβερό αυτό μπολσεβικικό κράτος. Άλλοτε, είχα προσπαθήσει με όλες τις δυνάμεις μου, να το στραγγαλίσω στη γέννησή του και ως την εμφάνιση του Χίτλερ το θεωρούσα θανάσιμο εχθρό της ελευθερίας και του πολιτισμού. Ποιο ήταν τώρα το καθήκον μου; Ο στρατηγός Ουέιβελ, που είχε φιλολογική διάθεση, τα ανακεφαλαίωσε όλα σε ένα ποίημα με πολλές στροφές, που τελείωνε με τις λέξεις: «Οχι δεύτερο μέτωπο το 1942″». (Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ, τόμος Δ’ σελ. 317).
Ο Στάλιν, στο σχετικό υπόμνημά του, σημείωνε:
«Κατόπιν ανταλλαγής απόψεων γενομένης εις την Μόσχαν την 12 Αυγούστου ε.ε. διεπίστωσα ότι ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας κ. Τσόρτσιλ θεωρεί αδύνατον την οργάνωσιν του δεύτερου μετώπου εις την Ευρώπην κατά το 1942. Ως γνωστόν η οργάνωσις του δεύτερου μετώπου εις την Ευρώπην κατά το 1942 είχε αποφασιστεί κατά την διάρκειαν της επισκέψεως του Μολότωφ εις Λονδίνον και είχε περιληφθεί εις το κοινόν αγγλο- σοβιετικόν ανακοινωθέν που εδημοσιεύθη την 12 Ιουνίου ε.ε (…). Είναι εύκολον να αντιληφθή κανείς ότι η άρνησις της κυβερνήσεως της Μεγάλης Βρετανίας να δημιουργήση το δεύτερον μέτωπον εις την Ευρώπην εντός του 1942 καταφέρει ηθικόν πλήγμα εναντίον ολοκλήρου της σοβιετικής κοινής γνώμης, που εβασίζετο εις την δημιουργίαν του δεύτερου μετώπου, δυσχεραίνει την θέσιν του Ερυθρού Στρατού εις το μέτωπον και προξενεί ζημίαν εις τα σχέδια της Σοβιετικής Διοικήσεως (…). Εγώ και οι συνάδελφοί μου νομίζομεν ότι το έτος 1942 παρέχει τους πλέον ευνοϊκούς όρους διά την δημιουργίαν δευτέρου μετώπου εις την Ευρώπην, δεδομένου ότι όλαι αι δυνάμεις των γερμανικών στρατευμάτων, και μάλιστα αι καλύτεραι, είναι απησχολημέναι εις το ανατολικόν μέτωπον, ενώ εις την Ευρώπη έχουν απομείνει ασήμαντοι δυνάμεις, και μάλιστα αι χειρότεραι. Είναι άγνωστον αν το έτος 1943 θα παρέχη τους ιδίους ευνοϊκούς όρους διά την δημιουργίαν δευτέρου μετώπου, όπως το 1942 (… ). Αλλά δυστυχώς εγώ δεν κατόρθωσα να πείσω επ’ αυτού τον κύριον Πρωθυπουργόν της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ ο κ. Χάριμαν, αντιπρόσωπος του Προέδρου των ΗΠΑ, κατά τις διαπραγματεύσεις εις Μόσχαν, υπεστήριξε απολύτως τον κύριον Πρωθυπουργόν» («Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος. Η αλληλογραφία Στάλιν – Τσώρτσιλ – Ρούσβελτ – Τρούμαν», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Α’, σελ. 72-73).
“Η μεγαλύτερη μάχη στην ιστορία των πολέμων”
Η μάχη για την πόλη του Στάλινγκραντ, η «μεγαλύτερη μάχη στην ιστορία των πολέμων» κατά την έκφραση του Στάλιν, άρχισε στις 17 Ιούλη του 1942 στον ποταμό Τσιρ και διήρκεσε συνολικά για περίπου 200 μερόνυχτα. Το αμυντικό της στάδιο από πλευράς Κόκκινου Στρατού κράτησε έως τις 18 Νοέμβρη 1942.
Το καλοκαίρι του 1942, τα γερμανικά στρατεύματα εξαπέλυσαν μεγάλη επίθεση στο Νότιο Τομέα του Ανατολικού Μετώπου. Ένα τμήμα κινήθηκε προς το Στάλινγκραντ και έφτασε στα άκρα της πόλης. Στόχος των γερμανικών στρατευμάτων ήταν η συντριβή της σοβιετικής αντίστασης και η κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους των βασικών στρατιωτικών και οικονομικών κέντρων της ΕΣΣΔ.
Για τη ναζιστική επίθεση προετοιμάστηκαν 8 στρατιές, πέντε γερμανικές, μια ρουμάνικη, μια ιταλική και μια ουγγρική, αφού η ευρύτερη περιοχή του Στάλινγκραντ, όπως και η ίδια η πόλη, έπαιζε σημαντικό ρόλο στο πολεμικο-οικονομικό δυναμικό της Σοβιετικής Ένωσης.
Το Σεπτέμβρη η άμυνα της πόλης έφτασε στα πρόθυρα της εξάντλησης. Οι Γερμανοί κατάφεραν να περάσουν στο εσωτερικό της και να φτάσουν ως το κέντρο της, με τους ναζί να ισχυρίζονται από το ραδιόφωνο του Βερολίνου πως το Στάλινγκραντ είχε κυριευτεί. Ηδη από τις 23 Αυγούστου ο ανελέητος βομβαρδισμός με πάνω από 2.000 αεροπορικές επιδρομές είχε μετατρέψει σε ερείπια το 80% των κτιριακών υποδομών της πόλης. Ωστόσο, όπως γράφει ο Ζούκοφ, ακόμα και σε εκείνες τις συνθήκες η διαταγή της 12ης Σεπτεμβρίου που έρχεται από τον Στάλιν προς τον ίδιο και τον στρατάρχη Βασιλιέφσκι είναι να εκπονηθεί το σχέδιο της αντεπίθεσης. Από την επόμενη της διαταγής ξεκινούν οι μάχες μέσα στους δρόμους της πόλης. Την ίδια μέρα, στις 12 Σεπτεμβρίου, ο Χίτλερ διατάσσει το Γενικό Επιτελείο της Βέρμαχτ να καταλάβει άμεσα το Στάλινγκραντ με την Βέρμαχτ να θεωρεί ότι η επιχείρηση θα έχει ολοκληρωθεί στις 26η Σεπτεμβρίου ή το αργότερο 2 Οκτωβρίου. Ομως η πόλη αντέχει, παρά τα τέσσερα κύματα πολιορκιών που εξαπολύουν οι Γερμανοί.
Στις 19 Νοέμβρη του 1942, ο Κόκκινος Στρατός περνά στην αντεπίθεση με την επιχείρηση «Ουρανός» που περιλαμβάνει το σχέδιο περικύκλωσης των ναζιστικών δυνάμεων που έχει επεξεργαστεί ο Ζούκωφ και Σοβιετικοί επιτελείς. Οι Σοβιετικοί συγκέντρωσαν για την αντεπίθεση 1.103.000 στρατιώτες, 15.501 πυροβόλα, 1463 άρματα μάχης και 1.350 μαχητικά αεροσκάφη απέναντι στην ναζιστική δύναμη που αποτελείτο από 1.011.500 στρατιώτες, 10.290 πυροβόλα, 675 άρματα μάχης και 1.216 μαχητικά αεροσκάφη.
Ως τις αρχές του Γενάρη του 1943 ο Κόκκινος Στρατός είχε καταφέρει να αντιστρέψει πλήρως την κατάσταση. Οι σοβιετικές στρατιωτικές δυνάμεις άρχισαν την επίθεση για την ολοκληρωτική συντριβή του εχθρού. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε στις 2 Φλεβάρη με μια νίκη που κερδήθηκε με αναμέτρηση σώμα με σώμα, από σπίτι σε σπίτι, από κτίριο σε κτίριο, πάνω στα ερείπια. Έως τη μάχη του Στάλινγκραντ στην Ιστορία δεν υπήρχε παρόμοια περίπτωση κύκλωσης και ολοκληρωτικής καταστροφής τόσο μεγάλης στρατιωτικής δύναμης.
Νίκη – ορόσημο
Η τιτάνια μάχη των κατοίκων του Στάλινγκραντ και του σοβιετικού στρατού προκάλεσε τον παγκόσμιο θαυμασμό. Ήταν μια νίκη στην οποία υποκλίθηκαν οι πάντες:
«Είναι μία καταπληκτική νίκη», αναγκαζόταν να γράψει στον Στάλιν ο Τσόρτσιλ, ο ίδιος άνθρωπος που αντιλαμβανόμενος τι συνέβη στο Στάλινγκραντ θρηνολογούσε γιατί «ο κομμουνισμός σήκωσε κεφάλι χάρη στο νικηφόρο ρωσικό μέτωπο. Η Ρωσία υπήρξε ο σωτήρας και ο κομμουνισμός το ευαγγέλιο που έφερνε μαζί της» (Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», τομος Στ’, σελ.181) ενώ ο βασιλιάς Γεώργιος έστελνε στην Σοβιετική ηγεσία ως δώρο ένα αμφίστομο ξίφος που κατά μήκος της λεπίδας είχε στα ρωσικά και στα αγγλικά την επιγραφή «Στους πολίτες του Στάλινγκραντ με τις ατσάλινες καρδιές ως δείγμα της ευγνωμοσύνης του βρετανικού λαού»..
Ο Ρούζβελτ, στο δικό του μήνυμα, χαρακτήρισε το γεγονός «ως ένα από τα λαμπρότερα κεφάλαια του πολέμου των λαών που ηνώθησαν εναντίον του ναζισμού και των μιμητών του».
Η συντριβή των Ναζί στο Βόλγα σήμανε την αρχή της αποφασιστικής στροφής στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο και σε όλο το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο σοβιετικός στρατός αποσπά τη στρατηγική πρωτοβουλία και δεν την αφήνει μέχρι την οριστική συντριβή της ναζιστικής Γερμανίας. «Η νίκη των στρατευμάτων μας στο Στάλινγκραντ – γράφει ο στρατάρχης Ζούκοφ – αποτέλεσε την αρχή της ριζικής καμπής του πολέμου υπέρ της ΕΣΣΔ…».
Η μάχη του Στάλινγκραντ αποτελεί το ορόσημο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι από εκεί και πέρα που αρχίζει η εκδίωξη των εισβολέων από το σοβιετικό έδαφος. Είναι από εκέι και πέρα που ξεκινάει η πορεία απελευθέρωσης των λαών της Ευρώπης από το χιτλεροφασιστικό ζυγό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου