Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της μαρξιστικής σκέψης, είναι αυτή που σχετίζεται με την έννοια της αλλοτρίωσης.
Το 1844, ο Καρλ Μαρξ, μέσα από τα “Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα“, εισάγει ως βασική έννοια την αλλοτρίωση. Στην ουσία, η αλλοτρίωση έχει να κάνει με την “απώλεια της ανθρώπινης ουσίας, δηλαδή της ενσυνείδητης ζωτικής δραστηριότητας που διαφοροποιεί το ανθρώπινο είδος από όλα τα άλλα. Όταν υπάρχει αλλοτρίωση, το ανθρώπινο ον καταλήγει να υποταχτεί στα προϊόντα του: στο χρήμα, στην αγορά και στο κράτος.”¹
Σύμφωνα με τον Μαρξ, “η παραγωγή δεν παράγει τον άνθρωπο μόνο σαν εμπόρευμα, το ανθρώπινο εμπόρευμα, τον άνθρωπο με τη μορφή εμπορεύματος. Παράγει, επίσης, τον άνθρωπο πνευματικά και φυσικά σαν απανθρωποιημένη ύπαρξη…”²
Στην ερώτηση, σε τι συνίσταται η αλλοτρίωση της εργασίας, ο Καρλ Μαρξ απαντά: “Πρώτα – πρώτα στο ότι η εργασία είναι εξωτερική για τον εργάτη, δηλαδή δεν ανήκει στη βαθύτερη ύπαρξή του, ότι επομένως ο εργάτης δεν επιβεβαιώνει τον εαυτό του στην εργασία, αλλά αρνείται το εαυτό του, νιώθει μίζερος και καθόλου ευτυχισμένος, δεν αναπτύσσει ελεύθερα την πνευματική του και φυσική του ενεργητικότητα, αλλά απονεκρώνει τη σάρκα του και καταστρέφει το πνεύμα του. Έτσι, ο εργάτης βρίσκει τον εαυτό του μόνο έξω από την εργασία του. Την ώρα της εργασίας του αισθάνεται έξω από τον εαυτό του. Νιώθει άνετα όταν δε βρίσκεται στη δουλιά του και δε νιώθει άνετα όταν βρίσκεται στη δουλιά του. Έτσι η εργασία του δεν είναι εθελοντική, αλλά καταναγκαστική, είναι καταναγκαστική εργασία. Για το λόγο αυτό η εργασία δεν είναι ικανοποίηση μιας ανάγκης, αλλά ένα μέσο να ικανοποιήσει ανάγκες έξω από αυτήν. Ο αλλότριος χαρακτήρας της φαίνεται καθαρά από το γεγονός ότι μόλις πάψει να υπάρχει φυσικός ή άλλος εξαναγκασμός η εργασία αποφεύγεται σαν μάστιγα. Εξωτερική εργασία, εργασία στην οποία ο άνθρωπος αλλοτριώνει τον εαυτό του, είναι εργασία αυτοθυσίας, απονέκρωσης…”. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, “ο άνθρωπος (ο εργάτης) αισθάνεται πια ότι ενεργεί ελεύθερα, μόνο στις κτηνώδεις λειτουργίες του, δηλαδή να τρώει, να πίνει και να τεκνοποιεί, πολύ λίγο στο να στεγάζεται, να στολίζεται, κλπ. και ότι στις ανθρώπινες λειτουργίες δεν αισθάνεται πια παρά σαν ζώο. Το κτηνώδικο γίνεται ανθρώπινο και το ανθρώπινο γίνεται κτηνώδικο. Να τρώει, να πίνει, να τεκνοποιεί κλπ. είναι, βέβαια, επίσης λειτουργίες γνήσια ανθρώπινες. Αλλά όταν αποσπαστούν από άλλες πλευρές της ανθρώπινης δραστηριότητας και μετατραπούν σε τελικούς και αποκλειστικούς σκοπούς, είναι ζωώδεις λειτουργίες.“³
Η εξάλειψη της αλλοτρίωσης και η επανάκτηση της κοινωνικής ύπαρξης του ανθρώπου, μπορεί να γίνει εφικτή μέσα από την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και την κοινωνικοποίησή τους.
1. Νέστωρ Κόαν, Μαρξισμός. Για πάντα νέος, εκδ. Γνώση, Αθήνα 2011, σελ. 29.
2. Καρλ Μαρξ, Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα, σελ. 109
3. Ο.π. σελ. 95-96
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου