Αμύθητος πλούτος και απέραντη φτώχεια στο σάπιο καπιταλισμό ...

«Αυτοί που αρπάνε το φαΐ από το τραπέζι 
κηρύχνουν τη λιτότητα.

Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσίματα 

ζητάν θυσίες.

Οι χορτάτοι μιλάν στους πεινασμένους 

για τις μεγάλες εποχές που θα ΄ρθουν».

Μπέρτολτ Μπρεχτ

Η φτώχεια παγκοσμίως χτυπάει κόκκινο, ενώ ολοένα και περισσότερες ορδές «νεόπτωχων» κυρίως στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες προσθέτονται στον παγκόσμιο πληθυσμό των εξαθλιωμένων. Ενας πληθυσμός

που κάποτε ήταν στοιβαγμένος στον κάποτε αποκαλούμενο Τρίτο Κόσμο που μετά μετατράπηκε στον υπανάπτυκτο Νότο. Τώρα οι «τρίτοι κόσμοι» είναι εκτός των τειχών των κρατών σε όλο τον κόσμο, καθώς η καπιταλιστική κρίση λειτούργησε ως επιταχυντής.

Η πρόσφατη κοινή έκθεση της εταιρείας Capgemini και της Royal Bank of Canada είναι αποκαλυπτική όσον αφορά την «κατανομή» του πλούτου στον πλανήτη παρά τις σχετικές ανακατατάξεις που καταγράφονται, καθώς ο αριθμός των ανθρώπων που ανήκουν στην κατηγορία HNWT - πρόκειται για την κατηγορία που διαθέτει περιουσιακά στοιχεία άνω του ενός εκατομμυρίου δολαρίων που ανά πάσα στιγμή μπορεί να ρευστοποιηθούν και να επενδυθούν - μειώθηκε σχετικώς με εξαίρεση τη Μέση Ανατολή.

Πρόκειται για μερικές διαφοροποιήσεις καθώς, σύμφωνα με την έκθεση, η περσινή χρονιά χαρακτηρίζεται η πλέον «ρευστή» την τελευταία 15ετία και ως βασική αιτία αναφέρεται «η έντονη ανησυχία για το ενδεχόμενο η κρίση στην Ευρωζώνη να ρίξει τη σκιά της σε ορισμένες από τις πιο ισχυρές οικονομίες».

Συσσώρευση πλούτου στα χέρια λίγων

Σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη, σχεδόν το σύνολο των πιο πλούσιων ατόμων του κόσμου ζει στη Βόρεια Αμερική, στην Ευρώπη και στις πλούσιες χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού, ενώ περίπου 11 εκ. εκατομμυριούχοι υπήρχαν σε ολόκληρο τον κόσμο το 2011, με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Γερμανία να συγκεντρώνουν το 53,3% των πλουσίων σε όλη την υφήλιο.

Η συνολική περιουσία και των 11 εκατ. εκατομμυριούχων υπολογίζεται στα 35 τρισ. ευρώ με το 2011 να καταγράφει για πρώτη φορά μετά το 2008 μείωση της τάξης του 1,7%. Οι μεγιστάνες της Β. Αμερικής, όπως ο Ουόρεν Μπάφετ ή ο Μπιλ Γκέιτς, ελέγχουν τα 9 τρισ. ευρώ εξ αυτών, ενώ οι Ασιάτες πολυεκατομμυριούχοι 8,5 τρισ. ευρώ.

Η χώρα που φέρεται ότι έχει δεχτεί το πιο μεγάλο «πλήγμα» στον πληθυσμό των «Κροίσων» της ήταν η Ινδία που το 2011, για πρώτη φορά μετά την κρίση του 2008, είδε τον αριθμό των εκατομμυριούχων της να ελαττώνεται δραστικά κατά 32%, λόγω κάμψης των τιμών των μετοχών και χαμηλότερης ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες από τους καταναλωτές σε όλον τον κόσμο.

Συγκεκριμένα, στη Βόρεια Αμερική (ΗΠΑ και Καναδάς) ζουν 3,35 εκατομμύρια πλούσιοι, αριθμός μειωμένος κατά 1,2% σε σχέση με το 2010 και με σχετικά μειωμένο πλούτο, 11,4 τρισεκατομμύρια δολάρια μειωμένος κατά 2,3% σε σχέση με το 2010. Στην Ευρώπη, τα αντίστοιχα στατιστικά διαμορφώνονται σε 3,2 εκατομμύρια πλούσιοι (αύξηση κατά 1,2% με πλούτο 10,1 τρισ. δολάρια (μείωση κατά 1,1%) ενώ στην Ασία και τον Ειρηνικό ο αριθμός των πλουσίων αυξήθηκε κατά 1,6% σε 3,31 εκατομμύρια αν και ο πλούτος που συγκεντρώνουν υπέστη μία ελαφριά μείωση 1,1%.

Αναλόγως, κατά 2,7% αυξήθηκε ο αριθμός των πλουσίων στη Μέση Ανατολή (0,5 εκατομμύρια) και με συγκεντρωμένο πλούτο στα χέρια τους 1,7 τρισ. δολάρια, κατά 3% στην Αφρική (0,1 εκατομμύρια άνθρωποι με πλούτο 1,1 τρισ. δολάρια) και κατά 5,4% στη Λατινική Αμερική, η οποία κατέχει το απόλυτο ρεκόρ για την περίοδο 2010-'11, με πρώτο «βιολί» τη Βραζιλία. Μόλις σε 500.000 ανθρώπους αντιστοιχεί επενδυτέος πλούτος 7,1 τρισ. δολαρίων - ήτοι 14,2 εκατ. δολάρια κατά μέσο όρο στον καθένα, όταν το αντίστοιχο ποσό στις ΗΠΑ είναι 3,4 εκατομμύρια και στην Ευρώπη 3,16 εκατ. Η άλλη περιοχή στην οποία παρατηρούνται αναλόγως μεγάλες στρεβλώσεις, είναι η Αφρική...

Οι δύο αυτές περιοχές του πλανήτη είναι και οι πλέον χαρακτηριστικές όσον αφορά την ανισότητα στα εισοδήματα, ενώ η έκθεση του ΔΝΤ στα τέλη του 2011 εκφράζει την «ανησυχία» ότι επιπλέον 23 εκατομμύρια άνθρωποι θα προστεθούν - στην Αφρική, στην Ασία, στην περιοχή του Ειρηνικού - στο συνολικό αριθμό των φτωχών πολιτών, εφόσον ξεσπάσει «άμεσα μια οικονομική κρίση ικανή να πλήξει και τις πλούσιες οικονομίες του πλανήτη», όπως ακριβώς αυτή που πλήττει σήμερα την Ευρωζώνη.

«Αν το ανωτέρω σενάριο για τη διεθνή ανάπτυξη επαληθευτεί, τότε στα κράτη όπου υφίστανται οι χαμηλές αμοιβές, έως τον Δεκέμβριο του '12 επιπλέον 23 εκατ. άνθρωποι θα γίνουν φτωχοί», επισημαίνεται στην έκθεση και κατατίθεται επίσης μία «υπόθεση εργασίας» στο πλαίσιο της οποίας «η παρατεταμένη κρίση της παγκόσμιας οικονομίας απολήγει σε μια μαζική στροφή επενδυτών στην εκμετάλλευση των παγκόσμιων πρώτων υλών»: «Σε αυτήν την περίπτωση, ακριβαίνουν μεν απότομα πετρέλαιο και τρόφιμα», όμως από την άλλη μεριά «δεν επακολουθεί ξανά όπως έγινε στα τέλη του '08 κύκλος ύφεσης για την παγκόσμια οικονομία. Με τη διαφορά,ότι προστίθενται στους φτωχούς άλλα 31 εκατομμύρια άνθρωποι». Και ως φτωχοί σύμφωνα με το ΔΝΤ ορίζονται όσοι ζουν με λιγότερα από 1,25 δολ. Αμερικής, καθημερινά.

«Παγκοσμιοποίηση» της φτώχειας

Ο χάρτης του πλούτου, καθώς και οι προειδοποιήσεις του ΔΝΤ που επιβεβαιώνονται μέχρι στιγμής, αναγκαστικά συνθέτουν ακόμη έναν πίνακα. Αυτόν της παγκόσμιας φτώχειας για τον οποίο καμία εταιρεία δεν έχει κάνει, ακόμη, κάποια συνολική έρευνα παρότι έχει φυσικά τη δική του κρίσιμη αξία για τους πλούσιους «επενδυτές», καθώς σταδιακά εδώ και χρόνια μετατρέπονται σε «φτηνά εργατικά χέρια» και οι εργαζόμενοι στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Βασική αιτία οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, που προωθούνται εδώ και χρόνια όπως:

• Κλείσιμο των βιομηχανικών μονάδων και μεταφορά τους σε χώρες χαμηλού εργατικού κόστους . Με την ευρύτατη εισαγωγή της τεχνολογίας, από τη δεκαετία του 1980 κατέστη δυνατή και η μεταφορά των πλέον ειδικευμένων βιομηχανικών μονάδων.
• Απελευθέρωση της αγοράς εργασίας με την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και του κατώτατου μισθού. Εκ παραλλήλου με την επιβολή της εργασίας εκ περιτροπής ή της μερικής απασχόληση και εισαγωγή της δυνατότητας νόμιμης χρήσης της εποχιακής εργασίας.
• Τροποποίηση του φορολογικού συστήματος με αύξηση φορολογικών συντελεστών με το επιχείρημα της ενδυνάμωσης των κρατικών εσόδων.
• Μείωση των κοινωνικών δαπανών στην εκπαίδευση και την υγεία, για την εξοικονόμηση πόρων για την εξόφληση του χρέους.
• Ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων με το επιχείρημα της βελτίωσης των δημόσιων οικονομικών.

Η «παγκοσμιοποίηση» της φτώχειας ακολούθησε τη διεθνοποίηση του κεφαλαίου και σε συνδυασμό με την ανεργία, ανά χώρα και σε παγκόσμιο επίπεδο γίνεται ο κύριος μοχλός πίεσης για την ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ορισμένα εκ των τρανταχτών παραδειγμάτων αυτής της παγκοσμιοποίησης της φτώχειας, πέρα από τις τραγικές καταστάσεις που βιώνουν δισεκατομμύρια άνθρωποι στην Αφρική, την Ασία και την Λατινική Αμερική είναι και τα παρακάτω.

Στις ΗΠΑ που εξακολουθεί να κρατά τα σκήπτρα της συσσώρευσης πλούτου:

• Για το 2010, 46.200.000 Αμερικανοί ζούσαν κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας, αριθμός που αντιστοιχεί στο 15,1% του πληθυσμού. Πρόκειται για αύξηση της τάξης του 27% από το 2006, όταν ο πληθυσμός αυξήθηκε μόλις κατά 3,3%.
• Ενα στα πέντε παιδιά ζει σε συνθήκες φτώχειας στις ΗΠΑ και σχεδόν τα μισά από αυτά (9,3%) ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Επιπλέον, 19 εκατομμύρια Αμερικανοί ζουν σήμερα σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, που σημαίνει ότι το οικογενειακό εισόδημά τους είναι μικρότερο από το μισό του επίσημου ορίου της φτώχειας που είναι μηδαμινό: Περίπου 11.000 δολάρια το χρόνο για μια τετραμελή οικογένεια.
• Οσοι δεν έχουν ασφάλιση και υγειονομική περίθαλψη για το 2011 έχουν φτάσει τα 52 εκατομμύρια.
• Περίπου 16 εκατομμύρια νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα εξαναγκάζονται να πληρώνουν πολύ περισσότερο για ενοίκιο ή παροχή δημοσίων υπηρεσιών και κοινής ωφέλειας από το όριο που έχει τεθεί ως «προσιτό» σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
• Πάνω από 4 εκατομμύρια Αμερικανοί δηλώνουν ότι είναι άνεργοι για περισσότερο από 12 μήνες, ο πραγματικός αριθμός των ανέργων και αναγκαστικά υποαπασχολούμενων υπολογίζεται να είναι 25.000.000, ενώ αναμένεται ότι οι «νέοι φτωχοί» να αυξηθούν και άλλο και θα αυξάνονται τουλάχιστον μέχρι το 2017.

Στη Γερμανία με την επιβολή της Ατζέντας 2010, από τον πρώην σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ ολοένα και περισσότεροι Γερμανοί αντιμετωπίζουν σήμερα το φάσμα της φτώχειας, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την Ομοσπονδιακή Στατιστική υπηρεσία Destatis.

• Το ποσοστό όσων ολισθαίνουν στη φτώχεια από 15,2% του πληθυσμού τη διετία 2007 - 2008 άγγιξε το 15,5% τη διετία 2008 - 2009, ενώ η έκθεση αποτυπώνει τη συνεχή άνοδο του ποσοστού μετά τη δεκαετία του 1980. Το 2011 το 20% των Γερμανών βρίσκονταν κάτω από το όριο της φτώχειας. Φτωχός χαρακτηρίζεται στη Γερμανία όποιος έχει μηνιαίο εισόδημα μικρότερο του 60% του μέσου μισθού, το οποίο αντιστοιχεί στα 781 ευρώ. Εάν πρόκειται για οικογένεια με δύο παιδιά, το αντίστοιχο ποσό κυμαίνεται στα 1.750 ευρώ.
• Μεταξύ των φτωχών, ποσοστό 57% τη δεκαετία του 1980 έζησε σε κατοικία με επιδοτούμενο από το κράτος ενοίκιο ενώ σήμερα έχει εκτοξευτεί στο 65%.
• Ποσοστό 30% που ζει με 929 ευρώ - δηλαδή το μέσο μισθό - το μήνα ή λιγότερο δεν μπορεί να προμηθευτεί σε καθημερινή βάση ένα γεύμα. Εξάλλου, ποσοστό 16% δεν μπορεί να θερμάνει κατάλληλα την κατοικία του.
• Περίπου 7 εκατομμύρια εργαζόμενοι αμείβονται με περίπου 400 ευρώ, δηλαδή με σχεδόν τα μισά από όσο το επίσημο όριο της φτώχειας. Πρόκειται κατά κύριο λόγο για απασχολούμενους σε θέσεις εργασίας «μίνι απασχόλησης» των οποίων οι κανόνες είναι σαφείς: Οι μηνιαίες αποδοχές απαγορεύεται αυστηρά να υπερβούν τα 400 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι αν π.χ. μια εργασία πληρώνεται 5 ευρώ την ώρα, ο εργαζόμενος επιτρέπεται να δουλέψει 80 ώρες το μήνα.

Στη Βραζιλία, το «νέο οικονομικό θαύμα» ή τη νέα υπερδύναμη του 21ου αιώνα, η έκθεση της CEBRAP (Brazilian Centre for Analysis and Planning) που δημοσίευσε πριν μερικές ημέρες η βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν» είναι άκρως διαφωτιστική όσον αφορά την πραγματική Βραζιλία, όπου σημειώνει ότι ναι μεν τα μέσα εισοδήματα έχουν αυξηθεί και συνδυάζονται με τη μεγαλύτερη πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες, γεγονός που έχει σημάνει τη μερική μείωση της ακραίας ένδειας, ωστόσο την ίδια στιγμή η «ανάπτυξη της Βραζιλίας έχει προκαλέσει διεύρυνση του χάσματος και δομικές ανισότητες τέτοιες που διαιρούν τη βραζιλιάνικη κοινωνία». Σύμφωνα με την έκθεση, τουλάχιστον 16 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε κατάσταση έσχατης φτώχειας σχεδόν διπλάσιος αριθμός περίπου 40 εκατομμύρια ή το 21,4% του πληθυσμού, διαβιώνει κάτω από όριο φτώχειας που ορίζει η Παγκόσμια Τράπεζα.

Επίσης, τεράστιος είναι ο αριθμός των κοινωνικά περιθωριοποιημένων - αυτοαπασχολούμενοι, μαύρη εργασία, παραοικονομία, υπηρέτες και εργαζόμενοι που δεν πληρώνονται - που σύμφωνα με τα στοιχεία αντιστοιχούν στο 40% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού.

Οσον αφορά στη γεωργία, που αποτελεί έναν από τους πυλώνες της βραζιλιάνικης οικονομίας, το 84,8% της συνολικής αγροτικής παραγωγής είναι συγκεντρωμένη στο 8,1% των μεγαλογαιοκτημόνων και επιχειρηματιών, αφήνοντας 4.000.000 αγροτικές καλλιέργειες και μικροεπιχειρήσεις να προσπαθούν να επιβιώσουν με έσοδα λιγότερα από το διπλάσιο του μηνιαίου μισθού.

Στην Ελλάδα, επίσης εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης διευρύνεται η ανεργία που φτάνει και επίσημα το 22% και αυξάνει η εξαθλίωση και η φτώχεια, με 20.000 πλέον άστεγους, συσσίτια και εκατομμύρια εργαζόμενους να παλεύουν για την επιβίωση ακόμα και όταν έχουν δουλειά.

Χρ.Μ.