Ηταν 21 Γενάρη του 1924 που η καρδιά του Βλαντιμίρ Ιλιτς Ουλιάνοφ Λένιν έπαψε να χτυπά. Μα η κληρονομιά που άφησε τον κράτησε και τον κρατά ζωντανό στην καρδιά και το νου των απλών ανθρώπων του μόχθου.
Το τεράστιο ιστορικό έργο του Λένιν αποκαλύπτει ότι το σύνθημα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» προβάλλει ως η μόνη ελπίδα των λαών σήμερα. Ο καπιταλισμός είναι ιστορικά ξεπερασμένος. Η οικονομική κρίση του στις μέρες μας αποκαλύπτει ότι τα ιστορικά του όρια είναι ξεπερασμένα.
To όνομα του Λένιν είναι ταυτισμένο με τη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Αλλά η επανάσταση δεν είναι έργο μιας πράξης. Πίσω από το συγκεκριμένο γεγονός, τομή στην Ιστορία της ανθρωπότητας γιατί άνοιγε ο δρόμος του περάσματος από τις ταξικές κοινωνίες στον κομμουνισμό, την αταξική κοινωνία, υπάρχει ένα τεράστιο επαναστατικό έργο, συνέχεια του έργου των Μαρξ - Ενγκελς. Αλλά και μετά την πραγματοποίηση της Επανάστασης, υπάρχει η πορεία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, τις βάσεις της οποίας, θεωρητικά και πρακτικά, ανέπτυξε ο Λένιν.
Ο Λένιν, λοιπόν, είναι ταυτισμένος με την επαναστατική θεωρία της εργατικής τάξης, την ανάπτυξη του μαρξισμού στην εποχή του ιμπεριαλισμού, αλλά ανέπτυξε και τις θεωρητικές βάσεις της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας. Ταυτόχρονα, είναι ταυτισμένος με την επαναστατική πρακτική, σπουδαίο, επίσης, ζήτημα και διαλεκτικά δεμένο με τη θεωρία, προκειμένου η εργατική τάξη, να ανταποκριθεί στο ιστορικό έργο του περάσματος των κοινωνιών από τα εκμεταλλευτικά συστήματα στην κατάργηση της εκμετάλλευσης, από το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας.
Αυτό το έργο, που δίκαια πήρε τη θέση του στην Ιστορία του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, ο λενινισμός, είναι ο μαρξισμός στην εποχή του ιμπεριαλισμού, και ο Λένιν αποτελεί μαζί με τους Μαρξ - Ενγκελς τους θεμελιωτές της κοσμοθεωρίας της εργατικής τάξης, για την παγκόσμια νίκη του κομμουνισμού.
Το όνομα - σύμβολο
Ο Βλαντιμίρ Ιλιτς Ουλιάνοφ, αυτό είναι το πραγματικό όνομα του Λένιν, είδε για πρώτη φορά το φως της ζωής στις 22 Απρίλη 1870, στην πόλη Σιμπίρσκ στο Βόλγα.
H επαναστατική του δράση ξεκινά από τα νεανικά του χρόνια. Καταπιάνεται με τη μελέτη του μαρξισμού, αλλά και τη διάδοσή του στους εργάτες της Πετρούπολης, με τους οποίους συνδέεται από τα φοιτητικά του χρόνια.
Επιμένει στην προπαγάνδα και τη ζύμωση, εκλαϊκεύοντας το μαρξισμό στους εργάτες, αλλά, ταυτόχρονα, ο ίδιος δουλεύει για την ανάπτυξη του επιστημονικού σοσιαλισμού στη Ρωσία, με πρώτο στόχο την αντιμετώπιση του ναροντνικισμού. Οι ναρόντνικοι πίστευαν και προπαγάνδιζαν ότι η Ρωσία θα φτάσει στο σοσιαλισμό μέσα από την αγροτική κοινότητα. Το έργο του «Ποιοι είναι οι φίλοι του λαού και πώς καταπολεμούν τους σοσιαλδημοκράτες» είναι σταθμός για τη διάδοση του μαρξισμού στη Ρωσία και την ανάπτυξη της επαναστατικής πάλης της εργατικής τάξης και, ταυτόχρονα, ένα αποτελεσματικό θεωρητικό όπλο ενάντια στο ναροντνικισμό.
Επίσης, το έργο του «Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία», που θεμελιώνει το ρόλο και τις σχέσεις των τάξεων στη Ρωσία και αναδεικνύει τη δυνατότητα της μικρής, αλλά συγκεντρωμένης εργατικής τάξης, να ηγηθεί της επανάστασης, ανοίγει το δρόμο για τη συνένωση της επαναστατικής θεωρίας με το επαναστατικό κίνημα στη Ρωσία.
«...δώστε μας μια οργάνωση επαναστατών...»
Συμμετέχοντας και καθοδηγώντας ένα μαρξιστικό όμιλο στην Πετρούπολη, καταπιάνεται με την ίδρυση επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης σε πανεθνική κλίμακα και σαν πρώτο βήμα συνενώνει τους μαρξιστικούς πυρήνες στην Πετρούπολη σε επαναστατική πολιτική οργάνωση, την «Ενωση πάλης για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης», το 1895. Ελεγε δε χαρακτηριστικά: «... δώστε μας μια οργάνωση επαναστατών - και θα αναποδογυρίσουμε τη Ρωσία!». Τρία χρόνια αργότερα, το Μάρτη του 1898, συνήλθε στο Μινσκ το πρώτο, ιδρυτικό Συνέδριο του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος, Ρωσίας (ΣΔΕΚΡ). Ο Λένιν βρίσκεται στην εξορία, αλλά συμμετέχει ενεργά ακόμη και απ' αυτές τις τρομερά δύσκολες συνθήκες στην οργάνωση πανεθνικού επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης. Συμφωνεί με τα κυριότερα σημεία του «μανιφέστου» του κόμματος. Αμέσως μετά το συνέδριο, πιάστηκε όλη η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος, και έτσι, ουσιαστικά, δεν προχώρησε η ενιαία οργάνωση του κόμματος. Αυτό έγινε κατορθωτό στα 1903, με το δεύτερο συνέδριο του ΣΔΕΚΡ, και υπό την καθοδήγηση του Λένιν ιδρύεται ουσιαστικά το μπολσεβίκικο κόμμα.
Ο Λένιν μελετώντας και αναπτύσσοντας παραπέρα το μαρξισμό στις συνθήκες του ανώτατου σταδίου του καπιταλισμού, παίρνοντας ο ίδιος άμεσα μέρος στην πρακτική δράση για την επαναστατική ανύψωση της εργατικής τάξης, επέμενε στην ίδρυση του δικού της κόμματος πάνω στις αρχές που ο ίδιος επεξεργάστηκε και, μάλιστα, σε διάκριση από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Δεύτερης Διεθνούς. Ετσι το μπολσεβίκικο κόμμα είναι το πρώτο με τις αρχές του «Κόμματος Νέου Τύπου» που έβαζε το ζήτημα της εξουσίας και του χαρακτήρα της ως «Δικτατορίας του προλεταριάτου». Είναι χαρακτηριστική η πάλη που διεξήγαγε στο δεύτερο συνέδριο του ΣΔΕΚΡ για το πρώτο άρθρο του καταστατικού, ενάντια στις οπορτουνιστικές αντιλήψεις που ήθελαν κάθε απεργό εργάτη και μέλος του κόμματος. Σ' αυτό αντέτασσε ότι το μέλος του κόμματος, πρέπει να ανήκει σε μια από τις οργανώσεις του και να πληρώνει τη συνδρομή του, συμφωνώντας με το πρόγραμμά του. Ηταν, επίσης, από την αρχή της ίδρυσης του κόμματος επίμονος και αποφασιστικός για δημιουργία κόμματος ενιαίου, σε πανεθνική κλίμακα, με κεντρικό καθοδηγητικό όργανο, που εφαρμόζει την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Με επικεφαλής τον Λένιν, το μπολσεβίκικο κόμμα μπαίνει μπροστάρης της ταξικής πάλης του προλεταριάτου και των άλλων καταπιεσμένων λαϊκών στρωμάτων, κυρίως της φτωχής αγροτιάς και των μισοπρολετάριων της Ρωσίας και οδηγεί ως τη νίκη με την κατάληψη της εξουσίας, την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, στη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση. Καθόρισε επίσης τον καθοδηγητικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος, όχι μόνο στην κατάληψη της εξουσίας, αλλά και στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού.
Ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού
Ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού και των προλεταριακών επαναστάσεων, της εποχής του περάσματος της ανθρωπότητας από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό και της οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Στα έργα του, ο Λένιν ανέπτυξε και συγκεκριμενοποίησε παραπέρα όλα τα συστατικά μέρη του μαρξισμού - τη φιλοσοφία, την πολιτική οικονομία και τον επιστημονικό κομμουνισμό. Οι θεωρητικές επεξεργασίες του για τον ιμπεριαλισμό, σαν ανώτατο και τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού, η στρατηγική και η τακτική για τη σοσιαλιστική επανάσταση αποτελεί ισχυρό όπλο για την πάλη της παγκόσμιας εργατικής τάξης στις σύγχρονες συνθήκες.
Ο Λένιν ήταν φανατικός πολέμιος κάθε αναθεωρητικής και ρεφορμιστικής διαστρέβλωσης της επαναστατικής θεωρίας. Ηταν φανατικός αντίπαλος στον οπορτουνισμό των Ρώσων μενσεβίκων και των ηγετών της Δεύτερης Διεθνούς, Κάουτσκι και Σία, που είχαν ουσιαστικά απαρνηθεί τις αρχές του μαρξισμού και κατόπιν έγιναν άσπονδοι εχθροί της σοσιαλιστικής επανάστασης και της σοβιετικής εξουσίας όταν αυτή είχε ήδη νικήσει στη Ρωσία. Ο ίδιος θεωρούσε ως έναν από τους πιο βασικούς όρους για τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης την αδιάλλακτη πάλη ενάντια στον οπορτουνισμό. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι με τη μελέτη του ιμπεριαλισμού, και το αναπόφευκτο των πολέμων στην εποχή του για το μοίρασμα του κόσμου, καθόρισε και την τακτική της μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου από την εργατική τάξη των εμπόλεμων ιμπεριαλιστικών κρατών, σε εμφύλιο πόλεμο για την ανατροπή της αστικής τάξης από την εξουσία. Τακτική, η οποία δικαιώθηκε με την Οχτωβριανή Επανάσταση. Τόλμησε, επίσης, και δικαιώθηκε, να αντιταχθεί στη Δεύτερη Διεθνή, ως την αποχώρηση των μπολσεβίκων και όλων των συνεπών επαναστατικών δυνάμεων απ' αυτήν, προκειμένου να ιδρυθούν στην πορεία επαναστατικά, κομμουνιστικά κόμματα, για να καθοδηγήσουν την ταξική πάλη της εργατικής τάξης, κόντρα στην παλιά σοσιαλδημοκρατία, που συμβιβάστηκε με την αστική τάξη και στην πορεία διαχειρίστηκε και τα συμφέροντά της ενάντια στους λαούς. Οι μπολσεβίκοι σήκωσαν ψηλά τη σημαία του διεθνισμού και με την καθοδήγηση του Λένιν έκαναν στη διάρκεια του πολέμου αποτελεσματική πάλη για τη συσπείρωση όλων των διεθνιστικών στοιχείων, για την ίδρυση της τρίτης Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Η Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση σήμανε τη γέννηση του νέου, του σοσιαλιστικού καθεστώτος. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το χωρισμό του κόσμου σε δυο ριζικά αντίθετα συστήματα. Και παρά το γεγονός ότι στην αρχή ήταν ακόμα αδύναμο από υλική και τεχνική άποψη, το σοσιαλιστικό σύστημα απέδειξε τις ενδογενείς δυνάμεις του νέου καθεστώτος, το οποίο γεννήθηκε με τη σοσιαλιστική επανάσταση, με τη δημιουργική δράση των λαϊκών μαζών.
Ο Λένιν επεξεργάστηκε τη δυνατότητα να σπάσει η αλυσίδα του ιμπεριαλισμού με την απόσπαση κρατών απ' αυτόν, αναπτύσσοντας τη θεωρία του αδύνατου κρίκου. Θεμελίωσε επιστημονικά τη δυνατότητα της νίκης του σοσιαλισμού αρχικά σε μια ή σε μερικές χώρες. Η Ρωσία το 1917 ήταν ακριβώς ο αδύνατος κρίκος στην αλυσίδα του διεθνούς ιμπεριαλισμού, στην περίοδο της γενικής κρίσης του καπιταλισμού.
Η επαναστατική διορατικότητα του Λένιν στηριγμένη πάνω στη βαθιά μαρξιστική του μόρφωση, σε συνδυασμό με την ικανότητά του να εκτιμά σωστά την κάθε φάση εξέλιξης του καπιταλισμού και των ταξικών κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων του έδιναν τη δυνατότητα ακόμη και στις πιο απότομες καμπές της Ιστορίας να προσεγγίζει σωστά τα ζητήματα στρατηγικής, να καθορίζει σωστά τα καθήκοντα του κόμματος έτσι που η επαναστατική διαδικασία να τραβά μπροστά. Αυτό φάνηκε και από τη θετική πείρα της Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία, όπου ο Λένιν με τις «Θέσεις του Απρίλη», αλλάζει την προγενέστερη στρατηγική επεξεργασία του Κόμματος των Μπολσεβίκων, που αφορούσε την περίοδο 1905 έως το Φλεβάρη του 1917, μέχρι τότε δηλαδή που υπήρχε ακόμα στη Ρωσία φεουδαρχική πολιτική εξουσία με τη μορφή της τσαρικής απολυταρχίας.
Σε αυτές τις συνθήκες, ο Λένιν είχε προσδιορίσει έναν ενδιάμεσο στόχο ανάμεσα στη φεουδαρχική και την εργατική και όχι ανάμεσα στην αστική και την εργατική εξουσία. Εναν ενδιάμεσο στόχο με τη μορφή της «Επαναστατικής Δημοκρατικής Δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς» ή μιας «προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης», κυρίως των αγροτών - μικροαστών, στην οποία δεν απέκλειε, υπό όρους, τη συμμετοχή εκπροσώπων (πληρεξουσίων) του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Η επανάσταση του Φλεβάρη έφερε στην εξουσία μια αστική κυβέρνηση, ενώ διατηρούνταν η επαναστατική κατάσταση, με την εργατική τάξη και την αγροτιά ένοπλα οργανωμένες στα σοβιέτ.
Με τις «Θέσεις του Απρίλη» (1917), ο Λένιν έθεσε άμεσα το στόχο της εργατικής εξουσίας, έτσι ώστε το Κόμμα των Μπολσεβίκων να προετοιμάσει και να πραγματοποιήσει με επιτυχία τη Σοσιαλιστική Επανάσταση στη Ρωσία. Ο Λένιν αξιοποίησε την άρνηση - αδυναμία της αστικής κυβέρνησης, από το Φλεβάρη 1917 και στη συνέχεια, να αντιμετωπίσει οξυμένα κοινωνικά προβλήματα, όπως του πολέμου και της επιβίωσης εκατομμυρίων φτωχών αγροτών και εργατών. Η επαναστατική εργατική εξουσία, η δικτατορία του προλεταριάτου - και όχι κάποια ενδιάμεση εξουσία - έλυσε τα προβλήματα της ειρήνης, της γης στους αγρότες, της ισοτιμίας των γυναικών, των εθνοτήτων, γενικά τα λεγόμενα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, ανοίγοντας ταυτόχρονα το δρόμο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Το ίδιο μπορούμε με σιγουριά να διαπιστώσουμε και στα ζητήματα οικοδόμησης του σοσιαλισμού, όπως φαίνεται μέσα από τα έργα του που ήταν οδηγός στη δράση της Σοβιετικής Εξουσίας.
Η σοσιαλιστική εξουσία δεν παραλαμβάνει έτοιμες τις κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής. Οι σοσιαλιστικές - κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής πρέπει να δημιουργηθούν. Πάνω σ' αυτό το κρίσιμο ζήτημα αναφέρεται το έργο«Η οικονομία και η πολιτική στην εποχή της δικτατορίας του προλεταριάτου», το οποίο αναφέρει: «Θεωρητικά ανάμεσα στον καπιταλισμό και στον κομμουνισμό υπάρχει μια ορισμένη μεταβατική περίοδος (...) Η μεταβατική αυτή περίοδος δεν μπορεί παρά να είναι περίοδος πάλης ανάμεσα στον καπιταλισμό που πεθαίνει και στον κομμουνισμό που γεννιέται ή με άλλα λόγια ανάμεσα στον καπιταλισμό που ηττήθηκε μα δεν εξοντώθηκε και στον κομμουνισμό που γεννήθηκε μα είναι ακόμα πολύ αδύνατος»1.
Τα άμεσα καθήκοντα
Το έργο «Κράτος και Επανάσταση» γράφτηκε λίγους μήνες πριν το Νοέμβρη του 1917, όμως εκδόθηκε μετά την επανάσταση. Το κείμενο εξετάζει από θεωρητική σκοπιά το κρίσιμο ζήτημα της δικτατορίας της εργατικής τάξης, το δημιουργικό της ρόλο στην οικοδόμηση των νέων σχέσεων παραγωγής και τις προϋποθέσεις που πρέπει να συντελεστούν, ώστε, περνώντας στην αναπτυγμένη κομμουνιστική κοινωνία, να απονεκρωθεί το κράτος. Στο κείμενο γίνεται διάκριση ανάμεσα στα χαρακτηριστικά των βαθμίδων ανάπτυξης της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Το έργα του «Τα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας» και «Για τα αριστερά παιδιαρίσματα και το μικροαστισμό» έχουν γραφτεί από το Μάρτη έως το Μάη 1918, την περίοδο που η επανάσταση είχε αρχικά σταθεροποιηθεί και δεν είχε ξεκινήσει ακόμα η ιμπεριαλιστική επέμβαση. Μεταξύ των καθηκόντων που αντιμετώπιζε το Κόμμα των Μπολσεβίκων ήταν το ζήτημα της καταγραφής και του ελέγχου της παραγωγής, του δυναμώματος της πειθαρχίας στην παραγωγή, της κομμουνιστικής στάσης απέναντι στην εργασία. Απέναντι σε αυτά τα ζητήματα «ζωής και θανάτου» για την επανάσταση εκφράστηκε η αντίδραση των «αριστερών κομμουνιστών», που εξέφραζαν τη μικροαστική αντίδραση των μικροπαραγωγών ως προς την εργασιακή πειθαρχία και την οργάνωση της παραγωγής σε μεγάλη κλίμακα.
Ενα από τα πιο σημαντικά του έργα είναι «Η Μεγάλη πρωτοβουλία. Για τον ηρωισμό των εργατών στα μετόπισθεν. Από αφορμή τα κομμουνιστικά Σάββατα». Γράφτηκε σε συνθήκες που είχε ξεκινήσει η ιμπεριαλιστική επέμβαση και αναδείχνει τη σημασία που έχει η πάλη των εργατών όχι μόνο στο πεδίο της μάχης, αλλά και στο πεδίο της οικονομικής οικοδόμησης. Ο Λένιν δίνει την κατεύθυνση για το ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την ολοκληρωτική κατάργηση των τάξεων, που αποτελεί στόχο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης: «Είναι φανερό ότι για την ολοκληρωτική κατάργηση των τάξεων πρέπει όχι μόνο να ανατραπούν οι εκμεταλλευτές, οι τσιφλικάδες και οι καπιταλιστές, όχι μόνο να καταργηθεί η ιδιοκτησία τους, πρέπει ακόμα να καταργηθεί και κάθε ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, πρέπει να εξαλειφθεί τόσο η διαφορά ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, όσο και η διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους της σωματικής και τους ανθρώπους της πνευματικής εργασίας»2.
Ο αναντικατάστατος ρόλος του κόμματος
Στην ίδια αυτή εργασία τονίζεται ο ηγετικός ρόλος της εργατικής τάξης στην οικοδόμηση και ο καθοδηγητικός ρόλος του κόμματός της, η δύναμη του προσωπικού παραδείγματος και της αυτοθυσίας των κομματικών μελών στην καθοδήγηση της εργατικής τάξης, στο τράβηγμα στη σοσιαλιστική οικοδόμηση εργατών με διαφορετικό επίπεδο συνείδησης.
Βασική εκτίμηση των μενσεβίκων και των σοσιαλδημοκρατών της Β' Διεθνούς ήταν πως η Ρωσική Επανάσταση ήταν ανώριμη, πρόωρη και δε θα μπορούσε να προχωρήσει στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, λόγω της μεγάλης καθυστέρησης της Ρωσίας.
Η άποψη αυτή όμως επέδρασε και μέσα στις γραμμές του κόμματος, λόγω της πίεσης από τις δυσκολίες κατά τα πρώτα χρόνια και από την καθυστέρηση που υπήρχε στην άμεση εμφάνιση θεαματικών αποτελεσμάτων. Αυτή την τάση εξέφραζαν ηττοπαθείς απόψεις, όπως του Τρότσκι, που υποστήριζε πως ο σοσιαλισμός δε θα μπορούσε να οικοδομηθεί στη Ρωσία αν δε δεχόταν εξωτερική κρατική βοήθεια. Στη βάση της ηττοπάθειας και της οπισθοχώρησης διαμορφώνονταν παρεκκλίσεις και ομαδοποιήσεις.
Το άρθρο «Νέοι καιροί, παλιά λάθη με νέα μορφή» γράφτηκε τον Αύγουστο του 1921. Διαβάζοντάς το, ο αναγνώστης μπορεί ν' αποκτήσει μια πλήρη και σύντομη σκιαγραφία των ρευμάτων που εναντιώθηκαν στον μπολσεβικισμό, είτε από «αριστερά» είτε από «δεξιά», καλλιεργούσαν την ηττοπάθεια, διακηρύσσοντας την ήττα της επανάστασης.
Ο αναντικατάστατος ρόλος του κόμματος πολεμήθηκε πολλές φορές μετά την επανάσταση. Κατά την αντεπαναστατική εξέγερση της Κρονστάνδης κωδικοποιήθηκε στο σύνθημα «Σοβιέτ χωρίς τους μπολσεβίκους».
Το έργο του «Για την ενότητα του Κόμματος και την Αναρχοσυνδικαλιστική Παρέκκλιση» αποτελείται από την εισήγηση και τον τελικό λόγο στο 10ο Συνέδριο του ΚΚ(μπ). Αφορά τις παρεκκλίσεις «εργατική αντιπολίτευση» και «ομάδα του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού», οι οποίες αγνοούσαν τη συνέχιση της ταξικής πάλης κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και το ρόλο του κράτους και του κόμματος της εργατικής τάξης σε αυτή, καθώς και στην ανάπτυξη της οικονομίας με βάση τον κεντρικό σχεδιασμό. Θέση αυτών των ομάδων ήταν πως «η οργάνωση και διεύθυνση της λαϊκής οικονομίας ανήκει στο πανρωσικό συνέδριο των παραγωγών, που ενώνονται σε παραγωγικά επαγγελματικά σωματεία, τα οποία εκλέγουν το κεντρικό όργανο που διευθύνει ολόκληρη τη λαϊκή οικονομία της Δημοκρατίας»3. Ο Λένιν, βλέποντας ακριβώς τη συνέχιση της ταξικής πάλης, αντέτεινε: «Ο Μαρξ και ο Ενγκελς πάλευαν αμείλικτα ενάντια στους ανθρώπους που ξεχνούσαν τη διαφορά ανάμεσα στις τάξεις, που μιλούσαν για παραγωγούς, για λαό, για εργαζόμενους γενικά. Δεν υπάρχουν εργαζόμενοι γενικά ή δουλευτάδες γενικά, αλλά υπάρχει είτε ο μικρονοικοκύρης κάτοχος μέσων παραγωγής, που όλη η ψυχολογία του και όλες οι συνήθειές του στη ζωή είναι καπιταλιστικές - και που δεν μπορούν να είναι διαφορετικές - είτε ο μισθωτός εργάτης με ολότελα διαφορετική ψυχολογία, ο μισθωτός εργάτης της μεγάλης βιομηχανίας, που βρίσκεται σε ανταγωνισμό, σε αντίθεση, σε πάλη με τους καπιταλιστές»4. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το 10ο Συνέδριο του ΚΚ(μπ) ήταν το συνέδριο που αποφάσισε την απαγόρευση κάθε φραξιονιστικής δραστηριότητας στις γραμμές του κόμματος.
Με τον πρωτοπόρο και καθοδηγητικό ρόλο του κόμματος στη σοσιαλιστική οικοδόμηση συνδέεται και το κείμενο του Λένιν με τίτλο «Πώς να αναδιοργανώσουμε την Εργατοαγροτική Επιθεώρηση», γραμμένο το Γενάρη του 1923, ως πρόταση προς το 12ο Συνέδριο του Κόμματος. Για την αντιμετώπιση των δυσκολιών στη λειτουργία της Εργατοαγροτικής Επιθεώρησης πρότεινε την άμεση στελέχωσή της με τους πιο πρωτοπόρους κομμουνιστές: «Πώς ενεργούσαμε στις πιο επικίνδυνες στιγμές του εμφυλίου πολέμου; Συγκεντρώναμε τις καλύτερες κομματικές μας δυνάμεις στον Κόκκινο Στρατό. Καταφεύγαμε στην επιστράτευση των καλύτερων εργατών μας (...) Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει λοιπόν να ψάξουμε για να βρούμε την πηγή για την αναδιοργάνωση της εργατοαγροτικής επιθεώρησης»5.
Μια δύσκολη πορεία με πολλές αντιθέσεις
Το κείμενο της μπροσούρας «Για το φόρο σε είδος (η σημασία της Νέας Πολιτικής και οι όροι της)» αφορά την περίοδο που η εργατική εξουσία στη Ρωσία έχει νικήσει στον εμφύλιο πόλεμο και έχει αποκρουστεί η ιμπεριαλιστική επέμβαση. Τα άμεσα καθήκοντα που έμπαιναν είναι η τροφοδοσία των πόλεων σε τρόφιμα, η άμεση λειτουργία της παραγωγής, ο εφοδιασμός της παραγωγής με καύσιμα και πρώτες ύλες, αλλά και το πολύ σημαντικό καθήκον της διατήρησης της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την τεράστια μάζα της αγροτιάς. Για το στέριωμα αυτής της συμμαχίας η εργατική εξουσία έπρεπε να έχει στα χέρια της τα απαραίτητα εφόδια που προέρχονται από τη βιομηχανία για την ανταλλαγή με τους αγρότες. Επίσης, για να προχωρήσει η ανάπτυξη της παραγωγικότητας στο χωριό (η συνεταιριστικοποίηση σε εκείνη τη φάση), απαιτούνταν η άνοδος της βιομηχανίας που θα τροφοδοτούσε, μέσω της σοσιαλιστικής παραγωγής, το χωριό με αγροτικά μηχανήματα, εργαλεία, λιπάσματα, αλλά και είδη ατομικής κατανάλωσης. Ετσι αποφασίστηκε η εφαρμογή της ΝΕΠ (Νέα Οικονομική Πολιτική), δηλαδή η εκχώρηση επιχειρήσεων σε πρώην καπιταλιστές της Ρωσίας ή σε ξένους καπιταλιστές, για να τις λειτουργήσουν για ένα χρονικό διάστημα, η προσέλκυση μέσω αυτών νέας τεχνολογίας και εξοπλισμού, η προσέλκυση αστών ειδικών στην παραγωγή.
Ολα αυτά, χωρίς να συνιστούν γενική νομοτέλεια της επανάστασης, σήμαιναν προσωρινή και χρονικά περιορισμένη υποχώρηση από τις σοσιαλιστικές σχέσεις, που σ' αυτές τις συνθήκες υπήρξε απαραίτητη. Στην αγροτική παραγωγή αντικαταστάθηκε η άμεση συγκέντρωση της παραγωγής με το «φόρο σε είδος». Η πάλη για τη στερέωση της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την αγροτιά ήταν μια δύσκολη πορεία με διάφορες αντιθέσεις. Στηριζόταν στην ανάγκη εξάλειψης των κουλάκων, στην ανάγκη της μελλοντικής ανάπτυξης των σοσιαλιστικών σχέσεων στην αγροτική παραγωγή. Η γραμμή των μπολσεβίκων αποτυπωνόταν ως εξής: «Σήμερα το προλεταριάτο (...) Καθοδηγεί την αγροτιά. Τι σημαίνει να καθοδηγείς την αγροτιά; Αυτό σημαίνει πρώτο να ακολουθείς τη γραμμή της εξάλειψης των τάξεων και όχι τη γραμμή του μικροπαραγωγού. Αν ξεστρατίζαμε από τη ριζική και βασική αυτή γραμμή, τότε θα παύαμε να είμαστε σοσιαλιστές και θα ξεπέφταμε στο στρατόπεδο των μικροαστών...»6.
Στο παραπάνω πνεύμα για τη συμμαχία εργατικής τάξης και αγροτιάς είναι τα κείμενα του Λένιν «Λόγος στο Ι Συνέδριο των γεωργικών Κομμούνων και των αγροτικών συνεταιρισμών», που χρονικά προηγείται (Δεκέμβρης 1919) και «Για το συνεταιρισμό», που ακολουθεί (Γενάρης 1923).
Το άρθρο «Η σημασία του χρυσού τώρα και ύστερα από την πλήρη νίκη του σοσιαλισμού» γράφτηκε το Νοέμβρη του 1921, στην περίοδο της ΝΕΠ και σε στιγμή που το άμεσο σύνθημα ήταν αυτό της ενίσχυσης του εμπορίου ως «μόνης δυνατής οικονομικής σύνδεσης ανάμεσα στα δεκάδες εκατομμύρια μικρογεωργούς και τη μεγάλη βιομηχανία». Στο ίδιο άρθρο προβάλλεται η προοπτική να καταργηθεί η εμπορευματική κυκλοφορία και το χρήμα ως γενικό ισοδύναμο εμπόρευμα με την πλήρη νίκη του σοσιαλισμού. Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του Λένιν για το χρυσό, μετά την κατάργηση του χρήματος: «Θα φτιάξουμε νομίζω από χρυσό δημόσια αποχωρητήρια στους δρόμους ορισμένων από τις μεγάλες πόλεις του κόσμου»7. Αναλυτικά για το πώς έμπαιναν τα πρακτικά καθήκοντα σε σχέση με την ανάπτυξη της ανταλλαγής ανάμεσα στην αγροτική παραγωγή και τη βιομηχανία, μπορεί να διαβάσει ο αναγνώστης και στο έργο «Εντολή του ΣΕΑ (Συμβουλίου Εργασίας και Αμυνας) προς τα τοπικά σοβιετικά όργανα» που είχε δημοσιευθεί το Μάη του 1921 σε ξεχωριστή μπροσούρα.
Το έργο του «Σχετικά με το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου» αποτελεί επιστολή του Λένιν προς τον Στάλιν, το Δεκέμβρη του 1922, για τη συζήτηση στην Ολομέλεια της ΚΕ. Ο Λένιν αντιπαρατίθεται με την άποψη του Μπουχάριν και προβάλλει την ανάγκη να συνεχιστεί η διεξαγωγή του εξωτερικού εμπορίου της ΕΣΣΔ αποκλειστικά από το κράτος και να απαγορεύεται η αντιπροσώπευση από άλλους οργανισμούς.
Ενα, επίσης, σημαντικό έργο του απαντάει από τη σκοπιά του επαναστατικού μαρξισμού σε όσους θεωρούσαν την Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση ανώριμη, το οποίο έχει διαχρονική σημασία για τη στρατηγική του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Είναι το έργο με τίτλο «Για την επανάστασή μας (Από αφορμή τα σημειώματα του Ν. Σουχάνοφ)», γραμμένο το Γενάρη του 1923, το οποίο ασκεί πολεμική στις απόψεις του μενσεβίκου Σουχάνοφ και σε όλους αυτούς που «ονομάζουν τον εαυτό τους μαρξιστή, καταλαβαίνουν όμως το μαρξισμό υπερβολικά σχολαστικά. Δεν κατάλαβαν καθόλου το κύριο στο μαρξισμό: Συγκεκριμένα την επαναστατική διαλεκτική του (...)
Προβάλλουν, λόγου χάρη, ένα απίθανα σχηματικό επιχείρημα, που το έχουν αποστηθίσει στο διάστημα της ανάπτυξης της δυτικοευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και που έγκειται στο ότι δεν ωριμάσαμε ακόμη για το σοσιαλισμό, ότι δεν έχουμε, όπως εκφράζονται οι διάφοροι "φωστήρες" απ' αυτούς τους κυρίους, τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό. Και δεν έρχεται σε κανενός το μυαλό να αναρωτηθεί: Μα δεν μπορούσε άραγε ένας λαός που βρέθηκε μπροστά σε μια επαναστατική κατάσταση, όπως αυτή που δημιουργήθηκε στον πρώτο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, δεν μπορούσε μήπως ο λαός αυτός, όταν επέδρασε πάνω του το αδιέξοδο της κατάστασής του, να ριχτεί σε μια τέτοια πάλη που θα του έδινε έστω και μια πιθανότητα να κατακτήσει όχι εντελώς συνηθισμένες συνθήκες για την ανάπτυξη του πολιτισμού του; (...)
Αν για τη δημιουργία του σοσιαλισμού απαιτείται ένα ορισμένο επίπεδο πολιτισμού (αν και κανένας δεν μπορεί να πει ποιο είναι ακριβώς αυτό το ορισμένο "επίπεδο πολιτισμού" γιατί κάθε δυτικοευρωπαϊκό κράτος έχει και διαφορετικό επίπεδο) τότε γιατί δεν μπορούμε ν' αρχίσουμε πρώτα από την κατάκτηση με επαναστατικό τρόπο των προϋποθέσεων γι' αυτό το ορισμένο επίπεδο και μετά πια, βασισμένοι στην εργατοαγροτική εξουσία και στο σοβιετικό καθεστώς, να προχωρήσουμε για να φτάσουμε τους άλλους λαούς;»8.
Σημειώσεις:
1. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 179.
2. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 161.
3. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 326.
4. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 327-328.
5. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 539.
6. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 454.
7. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 487.
8. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 531, 533.
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου