Στη ζαλάδα του «λαϊκο-ποπ»

Παλιά θυμάμαι, τότε που η ελεύθερη ραδιοφωνία δεν ήταν καν σπέρμα στη σκέψη των κυβερνώντων, διψάγαμε για μουσικές και ακούσματα, ακούγαμε τους πειρατικούς σταθμούς (ελάχιστους στον αριθμό) και αναρωτιόμασταν αν η μουσική γύμνια των ερτζιανών θα συνέχιζε για πολύ ακόμη. Σήμερα η μπάντα των FM κατακλύζεται από ένα σωρό σταθμούς που επιμένουν να μας βομβαρδίζουν με μουσικές κονσέρβες φρέσκο-ανοιγμένες και άμεσα προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις της καθημερινής μας έντασης. Όπου και να στρέψει κανείς τον ψηφιακό δείκτη του ραδιοφώνου του βρίσκει μουσικά σκουπίδια προσαρμοσμένα στη γρήγορη κίνηση και δράση που απαιτούν οι καθημερινοί ρυθμοί.

Σήμερα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι λείπει η μελωδία από τα τραγούδια. Χάνεται σιγά-σιγά η ψυχική ευχαρίστηση που προσφέρει ένα τραγούδι με μελωδία και αντικαθίσταται από την κίνηση, το ρυθμό και την έξαρση του beat. Ο τρόπος διασκέδασης αλλάζει και αυτός. Μεγάλες αίθουσες συνάθροισης ανθρώπων με χαμηλό φωτισμό και δυνατή -ίσως και εκκωφαντική- μουσική συνθέτουν το τοπίο μιας σαββατιάτικης εξόδου για πολλούς νεοέλληνες. Ακόμα και καλλιτέχνες που βρίσκονταν στη σφαίρα του ποιοτικού ελληνικού τραγουδιού ενδίδουν στον πειρασμό της μαζικής διασκέδασης και βγάζουν μια ολόκληρη μουσική σαιζόν σε μαγαζιά τέρατα. Καινούρια ορολογία εισάγεται στο μουσικό στερέωμα: το Λαϊκο-ποπ. Αυτού του είδους η μουσική, που δεν έχει καμία σχέση με λαϊκό τραγούδι, έρχεται να κουμπώσει στην καθημερινή εγρήγορση, παρέχοντας ελαφρόμυαλη διάθεση και ολίγον από αναισθησία. Πώς όμως επιβάλλεται μία τέτοια μουσική συμπεριφορά; Έχει να κάνει με τη διάθεσή μας, την εξέλιξή μας ως κοινωνία ή έχει να κάνει με την επιβολή προτύπων που σκοπό έχουν
τον πειθαναγκασμό σε «γρήγορες» λύσεις, στην επιθυμία για εγρήγορση και άμεση απόφαση, χωρίς καμία δόση ηρεμίας και νηφαλιότητας;

Αιτία 1η:

Ο τρόπος με τον οποίο πλασάρονται οι καινούριες μουσικές φόρμες με κύριο όχημα την τηλεόραση είναι άκρως αποτελεσματικές. Το νέο προϊόν συνδυάζει κίνηση, μουσική και ενίοτε αρκετό γυμνό (αντρικό ή γυναικείο) που τέρπει τον εγκέφαλο των ανθρώπων, συνδυάζοντας αρκετές αισθήσεις και ανεβάζοντας τις ορμόνες, όσο μπορεί αυτό να γίνει. Έτσι οι μουσικές φόρμες αποτυπώνονται πιο εύκολα, διανθίζονται και με το επιθυμητό «glamour» και σερβίρονται ως άκρως «in» καταστάσεις (προσέξτε ότι περάσαμε στην έννοια «κατάσταση-φάση» και αφήσαμε πίσω τον απλό και ταπεινό ήχο ενός τραγουδιού). Τελευταία, που η λογική της κλειδαρότρυπας εντάχθηκε σε μουσικά τηλεπαιχνίδια ξεπήδησαν από αυτά καλλιτεχνίσκοι πρόθυμοι να συμμετέχουν, πρόθυμοι να λαδώσουν καλά τα γρανάζια της μηχανής που έχει ήδη στηθεί. Μαζί με παλιές καραβάνες στροβιλίζονται όλοι στη δίνη της δημοσιότητας, χάνοντας πολλές φορές την υπόληψή τους χάριν της νέας τους δυνατότητας: να είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι. Αυτή την ανθρώπινη αδυναμία την έχει ενισχύσει υπέρμετρα η τηλεόραση. Παλιότερα ένας τέτοιος άνθρωπος θα θεωρούνταν από τη μεγαλύτερη πλειοψηφία του κόσμου τουλάχιστον ψώνιο και θα γινόταν γραφικός. Σε αυτό λοιπόν το σκηνικό που στήνεται, η ποιότητα δε χωράει. Χρειάζεται να υπάρχει ένα άμεσα καταναλώσιμο προϊόν, εύπεπτο, με όσο πιο σύντομη ημερομηνία λήξεως που να δίνει τη δυνατότητα της άμεσης αντικατάστασής του όσο πιο γρήγορα γίνεται. Εδώ πρέπει να αναφερθεί ο ρόλος των δισκογραφικών εταιριών που ο σκοπός του κέρδους με τον οποίο λειτουργούν επισκιάζει με βαρύ τρόπο τη μουσική δημιουργία. Το ράφι στα μουσικά καταστήματα πρέπει να ανανεώνεται, να αλλάζει συστηματικά ώστε να υπάρχει η πώληση. Η ποιότητα δεν χωράει σε αυτό το σκηνικό. Δεν πρέπει μία δισκογραφική δουλειά να μείνει στο ράφι περισσότερο από ένα χρονικό διάστημα. Μια καλή δουλειά μένει καιρό στο ράφι και πωλείται σιγά-σιγά. Μια κακή δουλειά με πολλή διαφήμιση μένει λίγο καιρό στο ράφι και πουλάει πολύ. Έτσι υπάρχει η πολυπόθητη ανανέωση του υλικού και ταυτόχρονα τα σημαντικά κέρδη της εταιρίας. Αναλογιστείτε τι έπαιζαν τα ραδιόφωνα και οι τηλεοράσεις πρόπερσι. Σκεφτείτε δύο-τρία τραγούδια που τα ακούγατε όλη τη μέρα. Προσπαθήστε τώρα να βρείτε κάποιο από αυτά στις μουσικές εκπομπές. Είναι σίγουρο ότι δε βρήκατε τίποτα γιατί δεν πρέπει να βρείτε απολύτως τίποτα. Αν είσαστε από τους δυστυχείς που αγοράσατε το προϊόν τους, τότε μάλλον θα νιώθετε ότι σας κορόιδεψαν.

Την ίδια δράση με την τηλεόραση έχει και ο κινηματογράφος ο οποίος πρώτος ξεκίνησε την αλλαγή των μουσικών προτύπων. Ο τρόπος ζωής και η ωραιοποίηση της κοινωνίας του πλούτου καλλιέργησαν το έδαφος και έδωσαν την ελπίδα στον καθένα ότι μπορεί να ζει με τον ίδιο τρόπο. Ταυτόχρονα, η παγκοσμιοποίηση της αγγλικής γλώσσας προλείανε την αισθητική για ακούσματα αυτού του είδους. Τα υπόλοιπα είναι απλά θέμα χρόνου. Έτσι γινόμαστε σιγά-σιγά ένα παγκόσμιο πολιτιστικό χωριό που οι δράσεις του πολιτισμού εκπορεύονται από τις ανάγκες και τις διαθέσεις μιας κάστας εταιριών που σκοπό έχουν αν μη τι άλλο το κέρδος και τη συσσώρευση χρήματος. Το δύστυχο είναι ότι η καθημερινή μας πρακτική μάς απομακρύνει από τον πλούτο της λαϊκής μουσικής. Όταν κάποτε θα τραγουδάμε την παγκόσμια μουσική και θα καταναλώνουμε την παγκόσμια σάλτσα από γαρίδες (και θα μας έχουν κάνει να νομίζουμε ότι είμαστε ευτυχισμένοι γι’ αυτό), τότε θα μπορούν να ελέγξουν πολύ εύκολα τις ανθρώπινες απόψεις, μιας και η διαφορετικότητα θα έχει σχεδόν εκλείψει.

Αιτία 2η:

Η δυναμική της κοινωνίας με την υπέρμετρη καταναλωτική της διάθεση δημιουργεί αποξενωτικές φυγόκεντρες τάσεις στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Υπάρχουμε για να καταναλώνουμε χωρίς αισθητική και χωρίς μέτρο. Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται όλη η φιλοσοφία της γρήγορης συμπεριφοράς. Γρήγορα, για να μην σκεφτόμαστε, διότι με αυτό τον τρόπο έχουμε χρόνο για να δουλέψουμε όλο και περισσότερο, να είμαστε πιο παραγωγικοί στον ίδιο χρόνο, άρα να φέρουμε περισσότερα κέρδη στο σύστημα που μας διαχειρίζεται. Χάνεται λοιπόν η διάθεση για ηρεμία, η διάθεση για τη μουσική που περιέχει μελωδική δομή. Αυτή η δυναμική βέβαια δεν αποκτιέται έτσι από μόνη της. Η διαφήμιση δημιουργεί τις ψευδαισθήσεις ότι όλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα και ας μην υπάρχει το αναγκαίο ρευστό, αρκεί να μπορείς να δανειστείς. Το αποτέλεσμα είναι ακόμη και άνθρωποι που δουλεύουν για μεροκάματο της πείνας να ξοδεύουν παράλογα ποσά σε διασκέδαση μιας νύχτας, αρκεί να δουν το ίνδαλμα που τόσο επίμονα του έχουν δημιουργήσει οι τηλεοπτικές παραστάσεις. Η λογική αυτή των πολλών και μικρών καταναλωτών που επιθυμούν σφόδρα να καταναλώσουν το προϊόν είναι η πιο επαίσχυντη μορφή παραπλάνησης. Αυτή ξεκινά πολύ νωρίς ακόμη με τη μουσική που επικρατεί στις νεαρές ηλικίες. Προσέξτε τη μουσική των video-games. Είναι η bitάτη μουσική που απαιτεί η εγρήγορση για τη σίγουρη νίκη στο video-game και είναι φυσικά η μουσική που ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί εύκολα να αποχωριστεί όταν πλέον μεγαλώνοντας πάει να διασκεδάσει. Σε οποιοδήποτε νεανικό πάρτι, σε οποιαδήποτε νεανική μάζωξη (και δεν αναφέρομαι στους έφηβους αλλά σε παιδιά των τάξεων του δημοτικού σχολείου) ακούγεται είναι η νέα ρυθμική, λαϊκό-ποπ μουσική με τα κοριτσάκια να το παίζουν Αννούλες, Καιτούλες, Δέσποινες και τα αγοράκια να το παίζουν Τσαλικαίοι, Πλουταρχαίοι και το υπόλοιπο καστ της δεσπόζουσας μουσικής σκηνής σήμερα. Αυτά τα παιδιά, εθισμένα στο ρυθμό, θα στραφούν αργότερα ως καταναλωτές ενήλικοι στη μουσική με απουσία μελωδίας, μιας και αυτή είναι πιο κοντά στα παιδικά τους ακούσματα και βιώματα, θα διασκεδάζουν σε μεγάλες πίστες και το όνειρό τους θα είναι μία θέση στην γκλαμουριά της δημοσιότητας. Την τάση αυτή τη δείχνουν και τα είδη των παιδικών παιχνιδιών που κυκλοφορούν σήμερα. Το λεγόμενο παιδικό karaoke που διαφημίζεται και πωλείται στα καταστήματα παιχνιδιών είναι σίγουρα ένα σημάδι ότι υπάρχουν πολλά παιδιά σήμερα που είναι υποψήφιοι καταναλωτές αυτής της διαμορφούμενης κουλτούρας.

Αιτία 3η:

Η έλλειψη παιδείας για την αντιμετώπιση της κατάστασης που διαμορφώνεται. Ο Νεοέλληνας δεν έχει το αναγκαίο πολιτιστικό υπόβαθρο για τη δημιουργία αντίστασης σε αυτή τη μουσική άποψη (αλλά και τρόπο ζωής) με αποτέλεσμα να δέχεται πειθήνια την ανάπτυξή της και μάλιστα να συμμετέχει στην εξάπλωσή της. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της ύπαρξης άσχετων ανθρώπων (να μην πω και ύποπτα άσχετων) που υπήρξαν και υπάρχουν στις κατά τόπους πολιτιστικές επιτροπές, καθώς και στον πολιτιστικό κεντρικό σχεδιασμό (αν υπάρχει κάτι τέτοιο). Οι λίγες κρατικές αίθουσες καθώς και η ελάχιστη χρησιμοποίησή τους για τη διάδοση της λαϊκής μουσικής έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει το αναγκαίο φράγμα. Στα σχολεία τα σφάλματα είναι τραγικά από εκπαιδευτικούς και μη. Τώρα που έρχονται οι απόκριες όλα τα παιδικά πάρτι (ή ίσως τα περισσότερα από αυτά) γίνονται με μουσική επένδυση χορού άσχετου με την ιδιοσυγκρασία μας (ή με αυτή τουλάχιστον που είχαν αναπτύξει οι πρόγονοί μας). Όταν εκφράζεις τη δυσαρέσκειά σου, απαντούν οι ιθύνοντες: Αφού αυτό αρέσει στα παιδιά τι να κάνουμε; Αυτή είναι έλλειψη οράματος και πρόχειρη αντιμετώπιση χωρίς να υπάρχει διαίσθηση των συνεπειών. Η αύξηση του βιοτικού επιπέδου του Νεοέλληνα τις δεκαετίες μετά τον πόλεμο δε συνοδεύτηκε από ανάλογη πρόοδο στις κοινωνικές δομές και στην πολιτιστική του κουλτούρα. Η μαζικοποίηση των αστικών κέντρων τον οδήγησε στην απομόνωσή του, με αποκορύφωμα την ωραία πολυθρόνα μπροστά στην τηλεόρασή του. Αυτό σιγά-σιγά έφερε και την απομόνωσή του όταν διασκεδάζει. Πρέπει να διατηρήσει την ανωνυμία του στο χώρο που διασκεδάζει, άρα ο χώρος αυτός πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο μεγάλος και αχανής. Δε θα ξεχάσω την προπέρσινή μου τραυματική εμπειρία, όταν από λάθος μου επέλεξα να διασκεδάσω σε ένα τέτοιο μαγαζί με κατά τα άλλα «ποιοτικούς» τραγουδιστές (που να ήξερα ο δυστυχής). Τελικά βρέθηκα στον εξώστη να βλέπω με το κιάλι τους καλλιτέχνες και μπροστά μου δύο-τρία νιαρούδια να κουνιούνται στους ρυθμούς του τσιφτετελιού (και μόνο σε αυτούς) στερώντας μου ακόμα και αυτή τη μικρή θέα που είχα. Παρόλα αυτά δε δίστασε ο «μαιτρ» να μου αφαιρέσει 150 ευρώ για την …υπέροχη βραδιά που πέρασα.

Όταν η παγκόσμια τάση είναι η ομοιομορφία, η δύναμη της αντίστασης επιβάλλεται να υπάρχει. Χρειάζεται όμως υπόβαθρο αισθητικής, πολιτιστικών ερεθισμάτων και βιώματα συγκεκριμένα για να αντιταχθείς στην ισοπέδωση. Όλα αυτά τα στοιχεία λείπουν από τους περισσότερους νεοέλληνες. Για το λόγο αυτό προελαύνει στην ελληνική κοινωνία η μουσική των δήθεν, δημιουργών μουσικά ασυνάρτητων που ο ένας αντιγράφει τον άλλο με απίστευτη καπατσοσύνη. Το συμπέρασμα είναι ΕΝΑ. Η διαμορφούμενη κατάσταση επιδεινώνεται καθημερινά και οι αντιστάσεις είναι λίγες. Οφείλουμε να κατανοήσουμε καλά την κατάσταση και να βρούμε λύσεις που να αφήνουνε ελεύθερες φωνές δημιουργίας. Γνωρίζω ότι οι πολλές φωνές είναι δύσκολο να υπάρξουν. Η καθημερινότητα κοιμίζει, βολεύει. Είναι δύσκολο να αντιτάσσεσαι και πιο εύκολο να παραβλέπεις τις σειρήνες της εύκολης πέψης των ελαφρών αυτών δημιουργιών με όλα τα συναφή περιτυλίγματά τους.

πηγη:www.klika.gr