ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

Η ευρωπαϊκή διάσταση του σύγχρονου οπορτουνισμού και η πάλη του κομμουνιστικού κινήματος

Σήμερα τίθεται η ανάγκη αντιμετώπισης του οπορτουνισμού που αναπτύσσεται στις γραμμές ορισμένων ΚΚ. Δε φτάνει η υπεράσπιση του κομμουνιστικού ονόματος και των συμβόλων για να ανακοπεί η μετάλλαξη. Η υπεράσπισή τους είναι ανάγκη να συνοδεύεται από την αδιάκοπη πάλη για τη διαμόρφωση επαναστατικής στρατηγικής. Είναι ανάγκη, δηλαδή, να συνειδητοποιηθεί βαθύτερα ότι μια αποτελεσματική πάλη ενάντια στον οπορτουνισμό προϋποθέτει ξεκάθαρη στρατηγική με στόχο το σοσιαλισμό, αποτιμώντας επιστημονικά, με εργαλείο το μαρξισμό - λενινισμό, τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα, υπερασπίζοντας την προσφορά και τις κατακτήσεις του. Η πείρα έχει δείξει ότι ο συμβιβασμός και η συνδιαλλαγή με τον οπορτουνισμό δυσκολεύουν την αντιμετώπισή του. Η όποια οργανωτική ενότητα προϋποθέτει την ιδεολογική και πολιτική ενότητα, διαφορετικά ο συμβιβασμός με τον οπορτουνισμό οδηγεί σε εγκατάλειψη των κομμουνιστικών αρχών και χαρακτηριστικών, σε παραίτηση από την πάλη για το σοσιαλισμό.
Γι' αυτό και υποστηρίζονται συστηματικά ο οπορτουνισμός και οι σχηματισμοί του από αστικούς θεσμούς σε συνδυασμό με τον αντικομμουνισμό και με όλων των ειδών τα μέσα για την περιθωριοποίηση των συνεπών ΚΚ, την αναχαίτιση της δυναμικής τους στην πάλη για αμφισβήτηση και αποσταθεροποίηση της αστικής εξουσίας.
Γι' αυτό, παρά την εκλογική ενίσχυση κομμάτων, όπως η «Αριστερά» της Γερμανίας ή το «Μπλόκο» της Πορτογαλίας, η στόχευση παραμένει για υποταγή των ΚΚ στη στρατηγική της ενσωμάτωσης. Στη δε Γερμανία, η «Αριστερά» ως πολιτικό εγχείρημα έχει σημασία ευρωπαϊκών διαστάσεων, παρόλο που δεν έχει σήμερα απέναντί της ένα ισχυρό ΚΚ. Ομως, σε ελάχιστο μετεκλογικό χρόνο επιβεβαιώθηκε ο πραγματικός της ρόλος. Σε συνέχεια της κυβερνητικής συνεργασίας της με τη σοσιαλδημοκρατία στο κρατίδιο του Βερολίνου εξέφρασε και μετεκλογικά την προθυμία σύμπραξης τόσο σε κρατιδιακό όσο και σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
Να θυμηθούμε, επίσης, στη χώρα μας ότι ακόμα και την περίοδο της τεχνητής δημοσκοπικής διόγκωσης του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στο 20%, όλα τα σφυριά χτυπούσαν στην προσέλκυση του ΚΚΕ και ασκούνταν ακόμα μεγαλύτερη πίεση, στη λογική μιας «μεγάλης αριστερής πλειοψηφικής τάσης που διαμορφωνόταν» για την ανάδειξη κυβερνητικής λύσης με φιλολαϊκό πρόσωπο, αλλά χωρίς να θίγεται η εξουσία του κεφαλαίου.
Σε αυτή την κατεύθυνση επιχειρήθηκε και η αθροιστική ερμηνεία του εκλογικού αποτελέσματος για τα «κόμματα της Αριστεράς». Η προσπάθεια αυτή βρήκε έδαφος δεδομένου και του αμβλυμένου μετώπου στον οπορτουνισμό που έχουν ορισμένα ΚΚ. Ο «πόνος» για το «συνολικό αποτέλεσμα της αριστεράς» συνδυάζεται με τον «πόνο» για τη μείωση της εκλογικής επιρροής του ΚΚΕ, με μοναδικό σκοπό να εγκαταλείψει τη συνεπή αντιιμπεριαλιστική - αντιμονοπωλιακή γραμμή συμμαχιών και τη στρατηγική του σοσιαλισμού.
Παρόμοιες πιέσεις ασκούνται και στην Πορτογαλία και στην Ιταλία. Μέσα στο καλοκαίρι η Κομμουνιστική Επανίδρυση μαζί με το Κόμμα των Ιταλών Κομμουνιστών και μια σοσιαλδημοκρατική ομάδα προχώρησαν τη διαδικασία για την ίδρυση μιας λεγόμενης «αριστερής εναλλακτικής ομοσπονδίας». Οι θυελλώδεις ως τώρα διεργασίες προχωρούν ολοταχώς προς τη σταδιακή διάλυση των κομμουνιστικών κομμάτων και στη συγχώνευσή τους σε ένα «αριστερό» συνασπισμό, ο οποίος θα συγκλίνει στην κατεύθυνση δημιουργίας ενός κόμματος τύπου «Αριστεράς» Γερμανίας.
Παρά τις όποιες επιφυλάξεις μπορούν να υπάρχουν για την τελική κατάληξη αυτής της κατάστασης, αφού υπάρχουν δυνάμεις που βάζουν ζήτημα υπεράσπισης της κομμουνιστικής ταυτότητας και θέτουν ως απαράβατο όρο τη διατήρηση του κομμουνιστικού κόμματος, οι εξελίξεις στη γειτονική χώρα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές.
Σε άρθρο σχολιασμού των ευρωπαϊκών εκλογών σε ιταλική εφημερίδα, τα στελέχη της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης Γκράσι και Στέρι σημειώνουν: «Προτείνουμε μια συμμαχία με προϋπόθεση μια αποτελεσματική απάντηση στην καπιταλιστική κρίση, κοινωνική σύγκρουση και προστασία της εργατικής τάξης (...) διαπιστώνουμε επίσης ότι το ευρωπαϊκό σενάριο προσφέρει μια σειρά από πιθανές λύσεις για να συνυπάρξει η αριστερά. Δε μιλάμε κατ' ανάγκη για ένα μόνο κόμμα, αλλά για τη συνύπαρξη διαφόρων σχηματισμών. Πρέπει ωστόσο να είναι σαφής η διαφοροποίηση σε σχέση με την κουλτούρα και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, εδώ είναι που βλέπουμε και την ουσιαστική αναμόρφωση του Δημοκρατικού Κόμματος»11.
Πόσο πιο απλά και εκλαϊκευτικά, άραγε, θα μπορούσαν να μας περιγράψουν ότι από τη στιγμή που οι κομμουνιστές υποστείλουν την πολεμική και την αντιπαράθεσή τους με τον οπορτουνισμό, ακολουθώντας την οδό της «συνύπαρξης» μαζί του, είτε στα πλαίσια του ίδιου κόμματος είτε σε συνεργασία με τον οργανωμένο πολιτικό του φορέα, αυτό οδηγεί στην απεμπόληση των κομμουνιστικών χαρακτηριστικών τους και δεν υπάρχει άλλη πορεία από αυτή της σοσιαλδημοκρατικοποίησης. Τα αυξημένα ποσοστά δεν αποτελούν τεκμήριο φιλολαϊκής πολιτικής. Εχει αποδειχτεί ότι δυνάμεις αστικές και οπορτουνιστικές μπορούν με μεγαλύτερη ευκολία να αποσπάσουν τη στήριξη ή την ανοχή της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων που δεν έχουν συνειδητοποιήσει την ταξική τους θέση, τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα του καπιταλισμού, την αναγκαιότητα της πάλης για την εξουσία. Κι αυτό γιατί γνωρίζουν καλά πως η επιλογή τους δεν προϋποθέτει καμιά σύγκρουση με την αστική τάξη.
Οι οπορτουνιστικές δυνάμεις στην Ευρώπη αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου αξιοποιούν τις αδυναμίες του κομμουνιστικού κινήματος, εκμεταλλεύονται το αδύνατο ιδεολογικοπολιτικό μέτωπο και την ανεπαρκή πάλη με τις δυνάμεις του οπορτουνισμού. Εκμεταλλεύονται προβλήματα που έχουν ΚΚ σε ζητήματα στρατηγικής και τακτικής, ελλείψεις στους δεσμούς με την εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα, τη νεολαία (π.χ. Γερμανία). Η όποια σύμπραξη, στήριξη σε αυτά τα κόμματα έχει και θα έχει ολέθριες συνέπειες για τα ΚΚ.
Ο εγκλωβισμός των τελευταίων σε ξεπερασμένες διαχωριστικές γραμμές παλιών δεκαετιών, που αναμασούν το κενό γράμμα της έννοιας «αριστερά», είναι βούτυρο στο ψωμί των κομμάτων τύπου ΚΕΑ.
Βήματα στην κοινή πάλη των ΚΚ με τον οπορτουνισμό
Καμιά ανοχή και συνύπαρξη από μεριάς των κομμουνιστών δεν μπορεί να υπάρξει με τον οπορτουνισμό και τη σοσιαλδημοκρατία. Το κομμουνιστικό κίνημα θα πρέπει να ενισχύσει το ιδεολογικό του μέτωπο απέναντι στην επίθεση για δήθεν εκσυγχρονιστική προσαρμογή του με απόρριψη των «κομμουνιστικών ιδεοληψιών του υπαρκτού σοσιαλισμού», κλπ. Πρέπει να ενισχυθεί η πάλη με τον οπορτουνισμό, με το ΚΕΑ, με τις δυνάμεις του σε κάθε χώρα.
Στο έδαφος αυτής της συζήτησης είναι θετικό βήμα η Κοινή Διακήρυξη 21 Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων χωρών της ΕΕ για τις ευρωεκλογές του Ιούνη του 2009. Η συγκεκριμένη Διακήρυξη εξέφρασε κοινές θέσεις που ανταποκρίνονται στο χαρακτήρα της ΕΕ και στο περιεχόμενο της αντιπαράθεσης που πρέπει να γίνει με αυτή σε όλη την Ευρώπη.
Πρόσθετο θετικό στοιχείο, που εκφράστηκε την ίδια περίοδο, ήταν η αποχώρηση του Ουγγρικού Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος από το ΚΕΑ. Οπως τονίζει άλλωστε το ίδιο στην επιστολή αποχώρησής του, «είμαστε πεισμένοι ότι αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι ένας "νέος ευρωπαϊκός πολιτικός πολιτισμός", αλλά συνεπής πάλη ενάντια στον καπιταλισμό, για τα δικαιώματα των εργαζόμενων μαζών. Δεν πρέπει μόνο να ασκούμε κριτική στον καπιταλισμό, αλλά πρέπει και να οργανώνουμε την καθημερινή πάλη των εργατών.
Θέλουμε να εξαλείψουμε τον καπιταλισμό. Η Ευρωπαϊκή Αριστερά θέλει να τον βελτιώσει (...). Προσπαθήσαμε να επηρεάσουμε και να αλλάξουμε αυτές τις διεργασίες, αλλά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο. Η πολιτική γραμμή των βασικών κομμάτων μελών του ΚΕΑ και του ίδιου του ΚΕΑ στρέφεται προς μια κατεύθυνση που παραβιάζει τα βασικά συμφέροντα της εργατικής τάξης, του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Θεωρούμε πως ο ρεβιζιονισμός και ο οπορτουνισμός αποτελούν τώρα το μεγαλύτερο κίνδυνο που απειλεί το κομμουνιστικό κίνημα. Είναι άσχημο που είμαστε φτωχοί και που δεν έχουμε χρήματα. Αλλά θα τα χάσουμε όλα αν παραιτηθούμε από τις καθαρές ιδεολογικές μας πεποιθήσεις, αν παραιτηθούμε από το μαρξισμό - λενινισμό»12.
Αποτελεί ανάγκη σήμερα να αναδειχτεί με ακόμα μεγαλύτερη ευκρίνεια ότι η συμμετοχή στο ΚΕΑ είναι ασύμβατη με την εκπλήρωση της επαναστατικής αποστολής ενός ΚΚ, να οργανώσει δηλαδή την εργατική τάξη σε γραμμή σύγκρουσης με την αστική εξουσία.
Η κοινή δράση, η αλληλεγγύη και ο συντονισμός που αναπτύχθηκε τους προηγούμενους μήνες μπροστά στις ευρωεκλογές ανάμεσα στα Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα της Ευρώπης αποτελεί σημαντική κατάκτηση. Βοηθά στον προσανατολισμό της ανάπτυξης του κομμουνιστικού κινήματος σε κάθε χώρα, για να ατσαλώνεται η δράση των κομμουνιστών σε συνθήκες μεγάλης ιδεολογικοπολιτικής επίθεσης και ωμού αντικομμουνισμού. Δοκιμάστηκε με επιτυχία και στη σκληρή και εξαρχής δύσκολη αναμέτρηση που έδωσε ο ιρλανδικός λαός στο πρόσφατο δημοψήφισμα που παρά την επικράτηση του «ναι», ένα σημαντικό κομμάτι του, το 33%, εκφράστηκε με το «όχι» ως μια δύναμη αντίστασης. Το κάλεσμα αλληλεγγύης Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων στον ιρλανδικό λαό με ταξικό προσανατολισμό αναδείκνυε την ανάγκη απόρριψης της ευρωσυνθήκης, ανοίγοντας μέτωπο στην αντίληψη του ΚΕΑ και των συνοδοιπόρων του ότι μπορεί να υπάρξει και φιλολαϊκή εκδοχή της. Αναδείχτηκε και από τη δραματική υποχώρηση ως και εξαφάνιση οπορτουνιστικών αλλά και αστικών σχημάτων - ιδιαίτερα στη Σκανδιναβία και τη Βόρεια Ευρώπη - που ζητούσαν διαπραγμάτευση για μια καλύτερη Συνθήκη ή εξαιρέσεις από τη γενική αντεργατική γραμμή της ΕΕ (π.χ. σχήματα ενάντια στην ευρωσυνθήκη στη Σκανδιναβία, το κόμμα Libertas στην Ιρλανδία κ.ά.). Τέτοιοι σχηματισμοί που από κοινού με τα συμβιβασμένα συνδικάτα και την ένωσή τους, την ETUC, καλούσαν σε πάλη για πρωτόκολλα εξαίρεσης στην αντεργατική λαίλαπα είτε αποδυναμώθηκαν αισθητά είτε και διαλύθηκαν.
Η ΕΕ όμως και στο πρόσφατο δημοψήφισμα δεν έμεινε στο «ναι» ή «όχι» της ευρωσυνθήκης. Στο επίκεντρο της προπαγάνδας της έθεσε όλη τη στρατηγική της. Εκανε καθαρό στον ιρλανδικό λαό ότι το «όχι» στη Συνθήκη σημαίνει «όχι» στην ΕΕ συνολικά. Οταν ο αντίπαλος λοιπόν επιστρατεύει το σύνολο της στρατηγικής του, ένας λόγος παραπάνω οι κομμουνιστές να θέσουν στον αντίποδα τη δική τους στρατηγική, ν' αναδείξουν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της, την εξουσία των μονοπωλίων που υπηρετεί, την ανάγκη ανατροπής της. Ν' ανοίξουν ιδεολογικοπολιτικό μέτωπο στις δυνάμεις που ζητούν ορισμένα μόνο μερεμέτια, που αργά ή γρήγορα οδηγούν ριζοσπαστικές δυνάμεις στην αποστράτευση και στην απογοήτευση και τις λαϊκές δυνάμεις στο συμβιβασμό.
Στην Ελλάδα το ΚΚΕ ασκεί με συνέπεια πολεμική στο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, στο ΚΕΑ και συνολικά στον οπορτουνισμό. Η επεξεργασμένη στρατηγική του, η πρόσφατη απόφαση για το σοσιαλισμό αποτελούν ακλόνητη πυξίδα για να μην πιάσουν τόπο οι πολύμορφες μεθοδεύσεις τόσο των αστών όσο και των οπορτουνιστών. Γι' αυτό η δύναμη και η εξαιρετική αντοχή που επιδεικνύει το ΚΚΕ δεν είναι συμπτωματική.
Σήμερα μπορεί και πρέπει το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα να βγάλει συμπεράσματα, να γενικεύσει τη θετική αλλά και την αρνητική πείρα του από τη για δεκαετίες αναμέτρησή του με τον οπορτουνισμό. Αυτό που είναι αναγκαίο ως προϋπόθεση για να έχει βάθος, συνέχεια και προοπτική αυτή η αναμέτρηση, είναι η αποφασιστική δρομολόγηση ενιαίας επαναστατικής στρατηγικής των ΚΚ απέναντι στον ιμπεριαλισμό.
Το ΚΚΕ, μαζί με μια σειρά από ΚΚ, είναι δυνατό το επόμενο διάστημα να σημειώσουν αποφασιστικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.


(Από άρθρο του Κώστα Παπαδάκη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ και του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων, που δημοσιεύθηκε στο 6ο τεύχος της ΚΟΜΕΠ, το 2009).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
11. Εφημερίδα «Il Manifesto», 6 Οκτώβρη 2009.
12. Ανακοίνωση του Ουγγρικού ΚΕΚ για την αποχώρησή του από το ΚΕΑ.