Αλήθειες και ψέματα για τον Στάλιν: Συνέντευξη με τον καθηγητή Grover Furr

Συ­νέ­ντευ­ξη – Επι­μέ­λεια: Νίκος Μότ­τας //

Με την ευ­και­ρία της συ­μπλή­ρω­σης 140 χρό­νων από τη γέν­νη­ση του Ιωσήφ. Β. Στά­λιν μι­λή­σα­με με τον Grover Furr, κα­θη­γη­τή στο Πα­νε­πι­στή­μιο Montclair του Νιού Τζέρ­σι, γνω­στό για τις με­λέ­τες και το συγ­γρα­φι­κό του έργο πάνω στην ιστο­ρία της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης και ιδιαί­τε­ρα για την πε­ρί­ο­δο της ηγε­σί­ας του Ι.Β.Στά­λιν. Από τα πλέον γνω­στά βι­βλία του είναι το “Khrushchev Lied” (Ο Χρου­στσόφ είπε ψέ­μα­τα) ενώ έχει συγ­γρά­ψει πλη­θώ­ρα ερευ­νη­τι­κών πο­νη­μά­των, με­τα­ξύ άλλων για τη δο­λο­φο­νία του Σερ­γκέι Κιρόφ, τις Δίκες της Μό­σχας και την υπό­θε­ση της «σφα­γής στο Κατίν». Το 2007 το όνομα του Grover Furr συ­γκα­τα­λέ­χθη­κε από συ­ντη­ρη­τι­κούς κύ­κλους των ΗΠΑ στον κα­τά­λο­γο των «101 πιο επι­κίν­δυ­νων ακα­δη­μαϊ­κών στην Αμε­ρι­κή».

* * *  

-Εξή­ντα-πέ­ντε χρό­νια μετά το θά­να­το του Στά­λιν, το όνομα του πα­ρα­μέ­νει στο επί­κε­ντρο του αντι­κομ­μου­νι­σμού. Η αστι­κή ιστο­ριο­γρα­φία και οι πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις της αστι­κής τάξης συ­νε­χί­ζουν την συ­κο­φά­ντη­ση του, απο­κα­λώ­ντας τον «δι­κτά­το­ρα» και «αι­μο­στα­γή τύ­ραν­νο» που- όπως ισχυ­ρί­ζο­νται- «σκό­τω­σε δε­κά­δες εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πους». Γιατί οι αντι­κομ­μου­νι­στές εστιά­ζουν ακόμη και σή­με­ρα τις επι­θέ­σεις τους στον Στά­λιν και ποιες είναι οι κύ­ριες πηγές των ισχυ­ρι­σμών τους;

Ο κα­θη­γη­τής Grover Furr.

Οι υπε­ρα­σπι­στές του κα­πι­τα­λι­σμού χρειά­ζε­ται να πα­ρου­σιά­σουν τον κομ­μου­νι­σμό ως κάτι απαί­σιο! Γι’ αυτό, εκτός απ’ το να κρύ­βουν την φρίκη του κα­πι­τα­λι­σμού και του ιμπε­ρια­λι­σμού, χρειά­ζο­νται έναν «μπα­μπού­λα» στον οποίο να εστιά­ζουν, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας τον σαν την επι­το­μή των «κακών» του κομ­μου­νι­σμού. Ο Στά­λιν υπήρ­ξε ο ηγέ­της της ΕΣΣΔ και του διε­θνούς κομ­μου­νι­στι­κού κι­νή­μα­τος κατά την πε­ρί­ο­δο των με­γα­λύ­τε­ρων τους θριάμ­βων και επο­μέ­νως κατά την πε­ρί­ο­δο της με­γα­λύ­τε­ρης απει­λής ενά­ντια στον κα­πι­τα­λι­σμό. Ως εκ τού­του, ο Στά­λιν είναι φυ­σι­κό να απο­τε­λεί στόχο σε κάθε πε­ρί­πτω­ση. 

Υπάρ­χουν, όμως, του­λά­χι­στον άλλοι δύο λόγοι. Ο πρώ­τος είναι ο Λέων Τρό­τσκι, ο οποί­ος είπε ψέ­μα­τα για τον Στά­λιν σε όλα όσα έγρα­ψε από το 1928 έως τη δο­λο­φο­νία του το 1940. Τα γρα­πτά του Τρό­τσκι, από το 1929 και έπει­τα, απο­τέ­λε­σαν την πρώτη βα­σι­κή πηγή ψε­μά­των και συ­κο­φα­ντιών ενά­ντια στον Στά­λιν και την ΕΣΣΔ. Ο δεύ­τε­ρος είναι ο Νι­κί­τα Χρου­στσόφ. Η «μυ­στι­κή ομι­λία» του στις 25 Φλε­βά­ρη 1956 στο 20ο Συ­νέ­δριο [του ΚΚΣΕ] ήταν ένα ολέ­θριο πλήγ­μα για το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα. Απο­τέ­λε­σε δε ένα ανε­κτί­μη­το δώρο για τους αντι­κομ­μου­νι­στές όλου του κό­σμου! 

Έπει­τα από το 22ο Συ­νέ­δριο του Κόμ­μα­τος τον Οκτώ­βρη του 1961, όταν ο Χρου­στσόφ και οι συ­νερ­γά­τες του επι­τέ­θη­καν ακόμη πιο άγρια στον Στά­λιν, με ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρα ψέ­μα­τα, ο Χρου­στσόφ και το ΚΚΣΕ στή­ρι­ξαν την έκ­δο­ση εκα­το­ντά­δων βι­βλί­ων και άρ­θρων που επι­τί­θο­νταν και ψευ­δο­λο­γού­σαν ενά­ντια στον Στά­λιν. Επί­σης, υπό την αι­γί­δα του Χρου­στσόφ, εκ­δό­θη­καν εκα­το­ντά­δες βι­βλία και άρθρα με επι­θέ­σεις και ψέ­μα­τα ενά­ντια στο Λα­βρέ­ντι Μπέ­ρια, τη δο­λο­φο­νία του οποί­ου ορ­γά­νω­σε ο ίδιος ο Χρου­στσόφ στις 26 Ιούνη 1953. Ο Μπέ­ρια δεν είναι τόσο ση­μα­ντι­κή φυ­σιο­γνω­μία στην σο­βιε­τι­κή ιστο­ρία όσο ο Στά­λιν. Αλλά ο Χρου­στσόφ και οι συ­νερ­γά­τες του συ­κο­φά­ντη­σαν τον Μπέ­ρια το ίδιο αγρί­ως- αν όχι και πε­ρισ­σό­τε­ρο- όπως έπρα­ξαν με τον Στά­λιν. Και αυτοί που είχαν υπάρ­ξει πιο κοντά στον Στά­λιν – οι Μό­λο­τοφ, Μα­λέν­κοφ, Κα­γκα­νό­βιτς- υπο­στή­ρι­ξαν τον Χρου­στσόφ σε αυτήν την αδί­στα­κτη επί­θε­ση ενα­ντί­ον του, όπως και στην δο­λο­φο­νία του Μπέ­ρια.

Άμεσο απο­τέ­λε­σμα της αντι­στα­λι­νι­κής εκ­στρα­τεί­ας του Χρου­στσόφ ήταν ο μισός πε­ρί­που αριθ­μός των κομ­μου­νι­στών διε­θνώς- εκτός του σο­σια­λι­στι­κού μπλοκ – να εγκα­τα­λεί­ψουν τα κόμ­μα­τα τους. Κά­ποιοι εξ’ αυτών πέ­ρα­σαν κυ­ριο­λε­κτι­κά στο απέ­να­ντι πε­ζο­δρό­μιο και έγι­ναν μέλη τρο­τσκι­στι­κών κομ­μά­των! Σε ότι αφορά τα ψέ­μα­τα του Χρου­στσόφ για τον Στά­λιν και την Σο­βιε­τι­κή ιστο­ρία, πρέ­πει να θυ­μό­μα­στε πως, την εποχή εκεί­νη, ελά­χι­στοι άν­θρω­ποι αντι­λή­φθη­καν πραγ­μα­τι­κά πως ήταν ψέ­μα­τα. Κα­νείς δεν μπο­ρού­σε να απο­δεί­ξει ότι ήταν ψέ­μα­τα, μιας και ο Χρου­στσόφ ου­δέ­πο­τε δη­μο­σί­ευ­σε κα­νέ­να απο­δει­κτι­κό στοι­χείο. Ούτε ο Χρου­στσόφ, ούτε οι διά­δο­χοι του, επέ­τρε­ψαν την πρό­σβα­ση – ακόμη και σε ιστο­ρι­κούς του Κόμ­μα­τος- σε βα­σι­κά ντο­κου­μέ­ντα των αρ­χεί­ων. 

Οι ψευ­δο­λο­γί­ες του Χρου­στσόφ και των εκα­το­ντά­δων γρα­φιά­δων του έγι­ναν δε­κτές με εν­θου­σια­σμό από αντι­κομ­μου­νι­στές της Δύσης και ανα­δεί­χθη­καν σε βα­σι­κή πηγή αντι­στα­λι­νι­κών ψε­μά­των για όλους τους αντι­κομ­μου­νι­στές συγ­γρα­φείς και «ακα­δη­μαϊ­κούς» που ακο­λού­θη­σαν, μέχρι και σή­με­ρα. Κά­ποια απ’ τα σο­βιε­τι­κά αντι­κομ­μου­νι­στι­κά έργα της επο­χής του Χρου­στσόφ δη­μο­σιεύ­θη­καν στο δυ­τι­κό κόσμο και γνώ­ρι­σαν ευ­ρεία δη­μο­σιό­τη­τα από τους κα­πι­τα­λι­στές. Ανά­με­σα σε αυ­τούς τους συγ­γρα­φείς πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται οι Αλε­ξά­ντρ Σολ­ζε­νί­τσιν, Ρόι Με­ντ­βέ­ντεφ και Αλε­ξά­ντρ Νέ­κριτς. 

Πολλά έργα δυ­τι­κών «ει­δη­μό­νων» περί της ΕΣΣΔ βα­σί­στη­καν σε με­γά­λο βαθμό στις ψευ­δο­λο­γί­ες της χρου­στσο­φι­κής πε­ριό­δου. Ση­μα­ντι­κά πα­ρα­δείγ­μα­τα αυτών είναι τα έργα του Ρό­μπερτ Κόν­κου­εστ και η βιο­γρα­φία του Μπου­χά­ριν από τον αμε­ρι­κα­νό ιστο­ρι­κό Στί­βεν Κοέν. Κατά την διάρ­κεια της ηγε­σί­ας του Μπρέζ­νιεφ και των δια­δό­χων του, του Αντρό­ποφ και Τσερ­νιέν­κο, τα αντι­στα­λι­νι­κά πο­νή­μα­τα και άρθρα σχε­δόν εξα­λεί­φθη­καν. Ο Μπρέζ­νιεφ και οι άλλοι σο­βιε­τι­κοί ηγέ­τες αντι­λή­φθη­καν τη με­γά­λη ζημιά που ο Χρου­στσόφ – και τα εμπνευ­σμέ­να από τον Χρου­στσόφ έργα – προ­κα­λού­σαν στην Σο­βιε­τι­κή Ένωση και το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα. Είναι, όμως, ση­μα­ντι­κό να ση­μειώ­σου­με ότι αυτοί οι με­τα-χρου­στσο­φι­κοί ηγέ­τες ου­δέ­πο­τε απο­κή­ρυ­ξαν τα ψέ­μα­τα του Χρου­στσόφ για τον Στά­λιν και την στα­λι­νι­κή πε­ρί­ο­δο. Θα μπο­ρού­σαν να το έχουν πρά­ξει. Τόσο οι ίδιοι, όσο και οι ερευ­νη­τές τους, είχαν πρό­σβα­ση σε όλα τα απο­δει­κτι­κά στοι­χεία, σε όλο το αρ­χεια­κό υλικό. Ήξε­ραν, ασφα­λώς, ότι ο Χρου­στσόφ είχε πει ψέ­μα­τα. Όμως δεν απέρ­ρι­ψαν κα­νέ­να από αυτά τα ψέ­μα­τα. 

Προ­κύ­πτει, λοι­πόν, ένα ερώ­τη­μα: Γιατί ο Χρου­στσόφ έκανε ότι έκανε; Ανά­με­σα στους λό­γους είναι σί­γου­ρα το γε­γο­νός ότι ο Χρου­στσόφ και η υπό­λοι­πη ηγε­σία του Κόμ­μα­τος είχε εγκα­τα­λεί­ψει την ιδέα του κομ­μου­νι­σμού. Ήθε­λαν μια Σο­βιε­τι­κή Ένωση που να ήταν ισχυ­ρή οι­κο­νο­μι­κά, στρα­τιω­τι­κά και πο­λι­τι­κά. Δεν ήθε­λαν όμως να προ­χω­ρή­σει η ΕΣΣΔ προς την κα­τεύ­θυν­ση μιας αλη­θι­νά κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας. Ο Στά­λιν το ήθελε! Το πέ­ρα­σμα στο επό­με­νο στά­διο [της σο­σια­λι­στι­κής οι­κο­δό­μη­σης] προς τον κομ­μου­νι­σμό ήταν το θέμα του 19ου Συ­νε­δρί­ου του Κόμ­μα­τος το 1952. Πρό­κει­ται για το ΜΟ­ΝΑ­ΔΙ­ΚΟ κομ­μα­τι­κό συ­νέ­δριο στην ιστο­ρία της ΕΣΣΔ τα πρα­κτι­κά του οποί­ου ου­δέ­πο­τε δη­μο­σιεύ­θη­καν. Υπάρ­χουν πολλά πε­ρισ­σό­τε­ρα που μπο­ρούν να ει­πω­θούν για την προ­ώ­θη­ση, εκ μέ­ρους του Στά­λιν, της κομ­μου­νι­στι­κής προ­ο­πτι­κής, όπως και για τις απο­τυ­χη­μέ­νες από­πει­ρες πε­ραι­τέ­ρω εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης, όμως κάτι τέ­τοιο δεν μπο­ρεί να ανα­λυ­θεί στο πλαί­σιο μιας συ­νέ­ντευ­ξης.

Ένα χρόνο και πλέον από τότε που έγινε Γε­νι­κός Γραμ­μα­τέ­ας του ΚΚΣΕ, ο Μι­χα­ήλ Γκορ­μπα­τσόφ ξε­κί­νη­σε μια εκ­στρα­τεία ψε­μά­των και συ­κο­φα­ντιών για τον Στά­λιν και ευ­ρύ­τε­ρα για την σο­βιε­τι­κή ιστο­ρία που έκανε ακόμη και την αντί­στοι­χη κα­μπά­νια του 1962-1964 επί Χρου­στσόφ να μοιά­ζει με­τριο­πα­θής! Για άλλη μια φορά, εκα­το­ντά­δες βι­βλία και χι­λιά­δες άρθρα γρά­φτη­καν, επι­τι­θέ­με­να στον Στά­λιν, πα­ρου­σιά­ζο­ντας την ΕΣΣΔ της στα­λι­νι­κής πε­ριό­δου ως πεδίο τε­ρα­τω­δών εγκλη­μά­των και τον ίδιο τον Στά­λιν ως αρ­χιε­γκλη­μα­τία. Και πάλι δεν υπήρ­χαν απο­δεί­ξεις, μο­νά­χα επα­νά­λη­ψη των ψε­μά­των της πε­ριό­δου του Χρου­στσόφ αλλά και ανα­κά­λυ­ψη κι’ άλλων ψευ­δο­λο­γιών. Αυτή η αντι­στα­λι­νι­κή, αντι­κομ­μου­νι­στι­κή επί­θε­ση βο­ή­θη­σε ιδε­ο­λο­γι­κά στο να στρω­θεί ο δρό­μος για την επι­στρο­φή στον κα­πι­τα­λι­σμό και την διά­λυ­ση της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης. Διότι, άπαξ και έχεις εγκα­τα­λεί­ψει τον προ­λε­τα­ρια­κό διε­θνι­σμό, σε τι χρειά­ζε­ται ένα πο­λυ­ε­θνι­κό, πο­λυ­φυ­λε­τι­κό κρά­τος όπως η ΕΣΣΔ; 

Τα ψέ­μα­τα επί επο­χής Χρου­στσόφ και Γκορ­μπα­τσόφ ανα­φο­ρι­κά με τον Στά­λιν και την στα­λι­νι­κή πε­ρί­ο­δο απο­τε­λούν τη βα­σι­κή πηγή της αντι­κομ­μου­νι­στι­κής προ­πα­γάν­δας σε όλο τον κόσμο. Πρό­κει­ται για ψευ­δο­λο­γί­ες πολύ χρή­σι­μες για τους κα­πι­τα­λι­στές και τους αντι­κομ­μου­νι­στές για την συ­κο­φά­ντη­ση του κομ­μου­νι­σμού. Τόσο χρή­σι­μες που είναι αδύ­να­το για έναν ιστο­ρι­κό να βρει δου­λειά ως κα­θη­γη­τής σο­βιε­τι­κής ιστο­ρί­ας εάν δεν απο­δέ­χε­ται ως αλή­θειες τα αντι­κομ­μου­νι­στι­κά ψέ­μα­τα της πε­ριό­δου του Χρου­στσόφ και του Γκορ­μπα­τσόφ. Για πα­ρά­δειγ­μα, είναι απα­γο­ρευ­μέ­νο να δη­λώ­νεις ότι ο Χρου­στσόφ είπε ψέ­μα­τα στη «μυ­στι­κή ομι­λία» του, παρ’ ότι οι ακα­δη­μαϊ­κοί ερευ­νη­τές της σο­βιε­τι­κής ιστο­ρί­ας γνω­ρί­ζουν πολύ καλά ότι ο Χρου­στσόφ ψεύ­δο­νταν. Αλλά το να το πα­ρα­δε­χτείς ότι ο ίδιος και οι συ­νερ­γά­τες του είπαν ψέ­μα­τα – όπως είπαν ο Γκορ­μπα­τσόφ και οι δικοί του συ­νερ­γά­τες – είναι σα να γκρε­μί­ζεις και να απορ­ρί­πτεις όλη την αντι­κομ­μου­νι­στι­κή ιστο­ριο­γρα­φία του­λά­χι­στον τριών γε­νε­ών «ακα­δη­μαϊ­κών». Αυτό απα­γο­ρεύ­ε­ται. Αυτά τα ψέ­μα­τα ήταν και συ­νε­χί­ζουν να είναι εξαι­ρε­τι­κά χρή­σι­μα για τους αντι­κομ­μου­νι­στές και τους κα­πι­τα­λι­στές ώστε να τα εγκα­τα­λεί­ψουν!

Φυ­σι­κά και ο Τρό­τσκι είπε ψέ­μα­τα. Ελά­χι­στοι του έδω­σαν ση­μα­σία μέχρι τη «μυ­στι­κή ομι­λία» του Χρου­στσόφ. Τότε, ο Τρό­τσκι έμοια­ζε σαν «προ­φή­της», ως «ο μόνος αλη­θι­νός κομ­μου­νι­στής», όπως ο ίδιος και οι οπα­δοί του πά­ντο­τε ισχυ­ρί­ζο­νταν. Μετά την ομι­λία Χρου­στσόφ ο τρο­τσκι­σμός ξα­να­γεν­νή­θη­κε. Ο τρο­τσκι­σμός μπο­ρεί να συ­νε­χί­ζει να υπάρ­χει δια­δί­δο­ντας αντι­στα­λι­νι­κά και αντι­κομ­μου­νι­στι­κά ψεύδη! Γι’ αυτό σή­με­ρα οι τρο­τσκι­στές προ­ω­θούν όλα τα αντι­στα­λι­νι­κά ψέ­μα­τα – αυτά του Τρό­τσκι, του Χρου­στσόφ και των συγ­γρα­φέ­ων της πε­ριό­δου του, των δυ­τι­κών αντι­κομ­μου­νι­στών όπως ο Κόν­κου­εστ, ο Ρό­μπερτ Τάκερ και τόσων άλλων, του Γκορ­μπα­τσόφ, των με­τα­σο­βιε­τι­κών αντι­κομ­μου­νι­στών ψευ­δο­λό­γων όπως οι Όλεγκ Χλεβ­νιούκ, Γιοργκ Μπα­μπε­ρόφ­σκι, Νί­κο­λας Γου­έρθ, Αν­δρέα Γρα­τσιό­ζι και Τί­μο­θι Σνάϊ­ντερ που είναι ιδιαί­τε­ρα γνω­στοί στην Ευ­ρώ­πη. Ο τρο­τσκι­σμός δια­θέ­τει κά­ποιο κύρος σε αν­θρώ­πους που βλέ­πουν μέσα από το μαρ­ξι­σμό και τον κομ­μου­νι­σμό την απε­λευ­θέ­ρω­ση από τον κα­πι­τα­λι­σμό, αλλά που έχουν εμπο­τι­στεί βαθιά από τα αντι­στα­λι­νι­κά ψέ­μα­τα που προ­ω­θού­νται πα­ντού από το 1956.

Επο­μέ­νως, ο τρο­τσκι­σμός απο­τε­λεί μια ση­μα­ντι­κή δύ­να­μη, η οποία ωστό­σο βα­σί­ζε­ται εξ’ ολο­κλή­ρου σε ψεύδη. Πρό­κει­ται για ένα είδος «δόγ­μα­τος». Καμία κρι­τι­κή δεν επι­τρέ­πε­ται για τον «με­γά­λο ηγέτη». 

Ένα εύ­λο­γο συ­μπέ­ρα­σμα είναι ότι κα­νέ­νας αντι­κομ­μου­νι­στής, από τον Τρό­τσκι και τον Χρου­στσόφ μέχρι τους πιο δια­βα­σμέ­νους, σύγ­χρο­νους «ει­δι­κούς» του αντι­κομ­μου­νι­σμού, δε μπο­ρεί να απο­δεί­ξει ούτε ένα πραγ­μα­τι­κό έγκλη­μα που να διέ­πρα­ξε ο Στά­λιν. Διότι δεν υπήρ­ξε κα­νέ­να! Το λέω αυτό με σι­γου­ριά διότι, εάν υπήρ­χαν τέ­τοια εγκλή­μα­τα, οι αφο­σιω­μέ­νοι αυτοί αντι­κομ­μου­νι­στές ακα­δη­μαϊ­κοί θα τα είχαν σί­γου­ρα απο­κα­λύ­ψει και δη­μο­σιο­ποι­ή­σει σε όλο τον κόσμο. Δεν έχουν βρει όμως κα­νέ­να αλη­θι­νό έγκλη­μα! Γι’ αυτό και ανα­γκά­ζο­νται να πουν ψέ­μα­τα, να επι­νο­ή­σουν πράγ­μα­τα, να πλα­στο­γρα­φή­σουν…

-Ένα από τα πλέον συ­νη­θι­σμέ­να επι­χει­ρή­μα­τα που χρη­σι­μο­ποιού­νται ενά­ντια στον Στά­λιν είναι ότι «σύ­να­ψε συμ­μα­χία με την χι­τλε­ρι­κή Γερ­μα­νία», με το γερ­μα­νο­σο­βιε­τι­κό σύμ­φω­νο μη-επί­θε­σης Ρί­μπε­ντροπ-Μο­λό­τοφ που υπο­γρά­φτη­κε στις 23 Αυ­γού­στου 1939. Αυτός ο ισχυ­ρι­σμός απο­τε­λεί έναν από τους πυ­λώ­νες της αντι­δρα­στι­κής θε­ω­ρί­ας «των δύο άκρων» που επι­χει­ρεί την εξί­σω­ση του κομ­μου­νι­σμού με το να­ζι­σμό και το φα­σι­σμό. Ποια είναι η ιστο­ρι­κή αλή­θεια για το σύμ­φω­νο Ρί­μπε­ντροπ-Μο­λό­τοφ; 

Όλα αυτά τα ανα­λύω με όλα τα σχε­τι­κά ντο­κου­μέ­ντα στα κε­φά­λαια 7 και 8 του βι­βλί­ου μου “Blood Lies”. Η ΕΣΣΔ επι­χεί­ρη­σε να δη­μιουρ­γή­σει μια συμ­μα­χία – μια αμοι­βαία αμυ­ντι­κή συμ­φω­νία ενά­ντια στη να­ζι­στι­κή Γερ­μα­νία – με τη Με­γά­λη Βρε­τα­νία, τη Γαλ­λία και την Πο­λω­νία. Οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις κο­ρυ­φώ­θη­καν τον Αύ­γου­στο του 1939, όταν βρε­τα­νοί και γάλ­λοι απε­σταλ­μέ­νοι βρέ­θη­καν στη Μόσχα για συ­νο­μι­λί­ες. Ωστό­σο, οι απε­σταλ­μέ­νοι-εκ­πρό­σω­ποι της Βρε­τα­νί­ας και της Γαλ­λί­ας δεν είχαν δι­καιο­δο­σία να υπο­γρά­ψουν οποια­δή­πο­τε συμ­φω­νία. Η πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση αρ­νή­θη­κε ακόμη και να σκε­φτεί το εν­δε­χό­με­νο να επι­τρέ­ψει την πα­ρου­σία σο­βιε­τι­κών δυ­νά­με­ων στο έδα­φος της. Ήταν επο­μέ­νως ξε­κά­θα­ρο στους σο­βιε­τι­κούς ότι η Με­γά­λη Βρε­τα­νία και η Γαλ­λία δεν ήθε­λαν πραγ­μα­τι­κά μια συμ­φω­νία συλ­λο­γι­κής ασφά­λειας που θα τις δέ­σμευε να αντε­πι­τε­θούν στη να­ζι­στι­κή Γερ­μα­νία σε πε­ρί­πτω­ση που οι γερ­μα­νοί επι­τί­θο­νταν πρώ­τοι σε οποια­δή­πο­τε απ’ αυτές τις χώρες (η Πο­λω­νία ήταν ο πιο προ­φα­νής στό­χος της Γερ­μα­νί­ας). Η Βρε­τα­νία και η Γαλ­λία χρη­σι­μο­ποιού­σαν τις συ­νο­μι­λί­ες ώστε να πιέ­σουν τη Γερ­μα­νία, με την οποία ήθε­λαν πράγ­μα­τι να κά­νουν κά­ποια συμ­φω­νία. 

Αυτή τους η στάση ήταν συ­νε­πής με τη δι­πλω­μα­τία που ασκού­σαν τα προη­γού­με­να χρό­νια, ιδιαί­τε­ρα με την συμ­φω­νία του Μο­νά­χου, με την οποία Βρε­τα­νία και Γαλ­λία πα­ρέ­δω­σαν τμήμα της Τσε­χο­σλο­βα­κί­ας στον Χί­τλερ χωρίς καν να ρω­τή­σουν την τσέ­χι­κη κυ­βέρ­νη­ση. Οι βρε­τα­νοί και οι γάλ­λοι ήθε­λαν να εν­θαρ­ρύ­νουν τον Χί­τλερ να επι­τε­θεί στην ΕΣΣΔ. Αλλά αυτό σή­μαι­νε πως θα άφη­ναν τη Γερ­μα­νία να υπο­τά­ξει την Πο­λω­νία, μιας και η Γερ­μα­νία δεν είχε σύ­νο­ρα με την ΕΣΣΔ. Και αυτό ήταν που στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα η Με­γά­λη Βρε­τα­νία και η Γαλ­λία έπρα­ξαν. Υπέ­γρα­ψαν αμοι­βαίο αμυ­ντι­κό σύμ­φω­νο με την Πο­λω­νία αλλά αρ­νή­θη­καν να επι­τε­θούν στη Γερ­μα­νία ακόμη κι’ όταν η Πο­λω­νία είχε ητ­τη­θεί κατά κρά­τος τις πρώ­τες μέρες μετά τη γερ­μα­νι­κή ει­σβο­λή.

Όταν το πο­λω­νι­κό κρά­τος κα­τέρ­ρευ­σε, ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός κα­τέ­λα­βε την ανα­το­λι­κή Πο­λω­νία. Όμως, η «ανα­το­λι­κή Πο­λω­νία» απο­τε­λού­σε τμήμα της σο­βιε­τι­κής Ρω­σί­ας μέχρι που η ιμπε­ρια­λι­στι­κή πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση το άρ­πα­ξε δια της βίας στον Ρω­σο-Πο­λω­νι­κό πό­λε­μο του 1919-1921. Οι πο­λω­νοί ου­δέ­πο­τε ήταν πλειο­ψη­φία στην πε­ριο­χή εκεί­νη. Ακόμη και το με­τα­σο­σια­λι­στι­κό αντι­δρα­στι­κό κα­θε­στώς της Πο­λω­νί­ας ου­δέ­πο­τε έχει διεκ­δι­κή­σει τα εδάφη αυτά μέχρι σή­με­ρα. 

Το σύμ­φω­νο Ρί­μπε­ντροπ-Μο­λό­τοφ δεν συ­νι­στού­σε «συμ­μα­χία». Ήταν ένα σύμ­φω­νο μη-επί­θε­σης με­τα­ξύ της ΕΣΣΔ και της Γερ­μα­νί­ας. Πε­ριε­λάμ­βα­νε μια απόρ­ρη­τη ρήτρα στην οποία ο Χί­τλερ ανα­γνώ­ρι­ζε την σο­βιε­τι­κή δι­καιο­δο­σία στο ανα­το­λι­κό τμήμα της Πο­λω­νί­ας, τις χώρες της Βαλ­τι­κής και την Φιν­λαν­δία. Αυτή η ρήτρα κρα­τού­σε τα γερ­μα­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα εκα­το­ντά­δες χι­λιό­με­τρα μα­κριά από τα σο­βιε­τι­κά σύ­νο­ρα. Όταν ο Χί­τλερ επι­τέ­θη­κε στην ΕΣΣΔ αυτή η επι­πλέ­ον από­στα­ση που ο γερ­μα­νι­κός στρα­τός είχε να δια­σχί­σει, συ­νέ­βα­λε στο να απο­σο­βη­θεί η κα­τά­λη­ψη και η κα­τα­στρο­φή της Μό­σχας και του Λέ­νιν­γκραντ.

-Εί­ναι γνω­στό ότι έχετε ερευ­νή­σει εκτε­νώς την υπό­θε­ση της «σφα­γής του Κατίν» η οποία σύμ­φω­να με την αστι­κή ιστο­ριο­γρα­φία ήταν ενα έγκλη­μα που διέ­πρα­ξε η Σο­βιε­τι­κή Ένωση. Σε επί­ση­μη ανα­κοί­νω­ση που εξέ­δω­σε τον Απρί­λη του 1990 η κυ­βέρ­νη­ση Γκορ­μπα­τσόφ εξέ­φρα­σε την «ει­λι­κρι­νή της θλίψη για την τρα­γω­δία του Κατίν», απο­κα­λώ­ντας την «ένα από τα χει­ρό­τε­ρα εγκλή­μα­τα του στα­λι­νι­σμού». Ένας αριθ­μός «απο­χα­ρα­κτη­ρι­σθέ­ντων» ρω­σι­κών κρα­τι­κών εγ­γρά­φων έχουν πα­ρου­σια­στεί ως από­δει­ξη της- υπο­τι­θέ­με­νης- ενο­χής του Στά­λιν για τη μα­ζι­κή σφαγή στο Κατίν. Κά­νο­ντας μια σύ­νο­ψη των ευ­ρη­μά­των της έρευ­νας σας, ποιος είναι ο πραγ­μα­τι­κός ένο­χος για το έγκλη­μα στο Κατίν και ποια είναι τα ση­μεία-κλει­διά της υπό­θε­σης;

Οι γερ­μα­νοί σκό­τω­σαν τους πο­λω­νούς. Τα απο­δει­κτι­κά στοι­χεία δεν αφή­νουν πε­ρι­θώ­ριο για κα­νέ­να άλλο συ­μπέ­ρα­σμα. Στα τέλη του 1991, ο Γκορ­μπα­τσόφ πα­ρέ­δω­σε στο Γέλ­τσιν τα έγ­γρα­φα που ανα­φέ­ρα­τε, τα οποία είναι γνω­στά ως «Κλει­στό Πα­κέ­το 1». Αυτά τα ντο­κου­μέ­ντα, εάν ήταν αλη­θι­νά, θα απο­δεί­κνυαν την σο­βιε­τι­κή ενοχή στην σφαγή του Κατίν. Ωστό­σο, το 2010, το μέλος της Δούμα, βου­λευ­τής του ΚΚ της Ρω­σι­κής Ομο­σπον­δί­ας Βί­κτορ Ιλιού­χιν πα­ρου­σί­α­σε δη­μο­σί­ως ισχυ­ρά απο­δει­κτι­κά στοι­χεία σύμ­φω­να με τα οποία τα έγ­γρα­φα του «Κλει­στού Πα­κέ­του 1» ήταν πλα­στο­γρα­φη­μέ­να. 

Το 2012, σε έκ­θε­ση ενός πο­λω­νού αρ­χαιο­λό­γου, όπου συ­νο­ψί­ζο­νται τα ευ­ρή­μα­τα κοι­νής πο­λω­νο-ου­κρα­νι­κής ανα­σκα­φής σε το­πο­θε­σία μα­ζι­κών εκτε­λέ­σε­ων στο Βο­λι­ντί­μιρ-Βο­λίν­σκι (Ου­κρα­νία), ανα­φέ­ρε­ται ότι βρέ­θη­κε σε μα­ζι­κό τάφο το δια­κρι­τι­κό σήμα ενός πο­λω­νού αστυ­νο­μι­κού. Ο εν λόγω αστυ­νο­μι­κός είναι ένας απ’ τους πο­λω­νούς που φέ­ρο­νται να δο­λο­φο­νή­θη­καν από τους σο­βιε­τι­κούς την άνοι­ξη του 1940 και να τά­φη­καν κοντά στο Τβερ (τέως Κα­λί­νιν), εκα­το­ντά­δες χι­λιό­με­τρα μα­κριά. Ένα χρόνο πριν τη δη­μο­σιο­ποί­η­ση της αυτής της έκ­θε­σης, το δια­κρι­τι­κό ενός άλλου πο­λω­νού αστυ­νο­μι­κού – που επί­σης υπο­τί­θε­ται πως δο­λο­φο­νή­θη­κε από τους σο­βιε­τι­κούς στο Τβερ την άνοι­ξη του ’40 – είχε επί­σης βρε­θεί στον ίδιο μα­ζι­κό τάφο. Το θέμα συ­ζη­τή­θη­κε στα πο­λω­νι­κά και ου­κρα­νι­κά ΜΜΕ, αν και η ανα­κά­λυ­ψη αυτή είχε πα­ρα­λη­φθεί από το πό­ρι­σμα του πο­λω­νού αρ­χαιο­λό­γου. 

Η πο­λω­νι­κή έκ­θε­ση ση­μεί­ω­νε επί­σης ότι τα θύ­μα­τα του μα­ζι­κού τάφου είχαν αδιαμ­φι­σβή­τη­τα δο­λο­φο­νη­θεί από τους γερ­μα­νούς του 1941. Ωστό­σο, στο σχε­τι­κό πό­ρι­σμα των ου­κρα­νών αρ­χαιο­λό­γων δεν ανα­φέ­ρο­νταν ούτε η εύ­ρε­ση των δύο [αστυ­νο­μι­κών] δια­κρι­τι­κών που ανή­καν σε υπο­τι­θέ­με­να θύ­μα­τα του Κατίν, ούτε τα ευ­ρή­μα­τα που απο­δεί­κνυαν ότι οι άν­θρω­ποι είχαν δο­λο­φο­νη­θεί από τους γερ­μα­νούς. Ενας δε ου­κρα­νός αρ­χαιο­λό­γος δή­λω­σε πως ήταν λάθος του πο­λω­νού συ­να­δέλ­φου του να ανα­φέ­ρει τα σχε­τι­κά ευ­ρή­μα­τα, καθώς κάτι τέ­τοιο θα μπο­ρού­σε να «εγεί­ρει αμ­φι­βο­λί­ες» για την σφαγή στο Κατίν.

Το 2013 δη­μο­σί­ευ­σα σχε­τι­κό άρθρο για τις ανα­κα­λύ­ψεις αυτές που, από μόνες τις, εγεί­ρουν σο­βα­ρό­τα­τες αμ­φι­βο­λί­ες για τα περί σο­βιε­τι­κής ενο­χής στο Κατίν. Ήξερα όμως ότι έπρε­πε να ψάξω πε­ρισ­σό­τε­ρο την υπό­θε­ση. Με­τα­ξύ 2015 και 2018 διε­ξή­γα­γα με­γά­λης κλί­μα­κας έρευ­να για την υπό­θε­ση Κατίν. Απο­φά­σι­σα να προ­σεγ­γί­σω το Κατίν ως μυ­στή­ριο, χωρίς κά­ποια προ­κα­τά­λη­ψη σχε­τι­κά με το ποια πλευ­ρά – γερ­μα­νοί ή σο­βιε­τι­κοί – είναι ένοχη. Στο βι­βλίο μου “The Mys­tery of the Katyn Mas­sacre: The Ev­i­dence, The So­lu­tion”, που δη­μο­σιεύ­θη­κε τον Ιούλη του 2018, ανα­φέ­ρω όλα τα απο­δει­κτι­κά στοι­χεία που πι­θα­νό­τα­τα δε μπο­ρούν να αμ­φι­σβη­τη­θούν. 

Το απο­τέ­λε­σμα είναι ολο­φά­νε­ρο, όσο και απρό­σμε­νο. ΌΛΑ τα αδιαμ­φι­σβή­τη­τα έγκυ­ρα απο­δει­κτι­κά στοι­χεία δεί­χνουν γερ­μα­νι­κή ενοχή. ΚΑ­ΝΕ­ΝΑ απ’ αυτά δεν συ­νη­γο­ρεί ως προς την ενοχή των σο­βιε­τι­κών.

Ασφα­λώς, αυτό το συ­μπέ­ρα­σμα δεν είναι «απο­δε­κτό», απο­τε­λεί «τα­μπού». Έχω ήδη γίνει δέ­κτης πάρα πολ­λών πα­ρε­νο­χλή­σε­ων από πο­λω­νούς εθνι­κι­στές αλλά και από ακα­δη­μαϊ­κούς ει­δι­κούς στον τομέα της σο­βιε­τι­κής ιστο­ρί­ας. Θε­ω­ρεί­ται απλώς αδια­νό­η­το να συ­μπε­ραί­νει κά­ποιος πως οι σο­βιε­τι­κοί δεν ήταν ένο­χοι και… ποιος νοιά­στη­κε για απο­δεί­ξεις! 

Η σφαγή του Κατίν, λοι­πόν, που υπο­τί­θε­ται πως είναι το πλέον καλά τεκ­μη­ριω­μέ­νο «έγκλη­μα του Στά­λιν» είναι ένα ψέμα! 

-Αστοί ιστο­ρι­κοί θε­ω­ρούν τις «Δίκες της Μό­σχας» ως σκευω­ρί­ες με στόχο την ενο­χο­ποί­η­ση αθώων κα­τη­γο­ρού­με­νων και πως ο Στά­λιν κα­τα­σκεύ­α­σε τις κα­τη­γο­ρί­ες. Ποια είναι η αλή­θεια; Ήταν πράγ­μα­τι οι κα­τη­γο­ρού­με­νοι (τρο­τσκι­στές, ζι­νο­βιε­φι­κοί, «μπλοκ των δε­ξιών», κλπ) αθώοι;

Δεν έχει υπάρ­ξει, ου­δέ­πο­τε, καμία από­δει­ξη ότι οι Δίκες της Μό­σχας, όπως και η υπό­θε­ση Του­χα­τσέφ­σκι τον Ιούνη του 1937, ήταν «σκευω­ρί­ες» και πως οι κα­τη­γο­ρού­με­νοι βα­σα­νί­στη­καν, απει­λή­θη­καν, κλπ, ώστε να προ­βούν σε ψευ­δείς ομο­λο­γί­ες. Στα πρώτα 12 κε­φά­λαια του βι­βλί­ου μου Trot­sky’s Amal­gams (2015) εξε­τά­ζω και δια­σταυ­ρώ­νω όσες πε­ρισ­σό­τε­ρες δη­λώ­σεις των κα­τη­γο­ρού­με­νων μπό­ρε­σα. Νω­ρί­τε­ρα φέτος δη­μο­σί­ευ­σα μια επι­και­ρο­ποι­η­μέ­νη έκ­δο­ση της έρευ­νας αυτής ως ξε­χω­ρι­στό βι­βλίο (The Moscow Tri­als As Ev­i­dence).

Έχου­με συ­ντρι­πτι­κές απο­δεί­ξεις ότι οι κα­τη­γο­ρού­με­νοι στις Δίκες της Μό­σχας ήταν ένο­χοι το λι­γό­τε­ρο για τα εγκλή­μα­τα που οι ίδιοι ομο­λό­γη­σαν. Σε ορι­σμέ­νες δε πε­ρι­πτώ­σεις, όπως επί πα­ρα­δείγ­μα­τι του Νι­κο­λάι Μπου­χά­ριν, γνω­ρί­ζου­με πλέον ότι οι κα­τη­γο­ρού­με­νοι ήταν ένο­χοι εγκλη­μά­των τα οποία ου­δέ­πο­τε ομο­λό­γη­σαν. Έχου­με επί­σης πλη­θώ­ρα απο­δει­κτι­κών στοι­χεί­ων που επι­βε­βαιώ­νουν ότι ο Τρό­τσκι συ­νερ­γά­στη­κε πράγ­μα­τι με τη να­ζι­στι­κή Γερ­μα­νία και την φα­σι­στι­κή Ιτα­λία, όπως κα­τη­γο­ρή­θη­κε στις Δίκες της Μό­σχας. 

-Ο ιτα­λός μαρ­ξι­στής Ντο­μέ­νι­κο Λο­ζούρ­ντο- που πέ­θα­νε φέ­τος- είχε γρά­ψει ότι «υπάρ­χουν δυο κρί­σι­μα χρο­νι­κά ση­μεία που δια­μόρ­φω­σαν την σύγ­χρο­νη άποψη που υπάρ­χει για τον Στά­λιν: η έναρ­ξη του Ψυ­χρού Πο­λέ­μου το 1947 και το 20ο Συ­νέ­δριο του ΚΚΣΕ». Συμ­φω­νεί­τε με την εκτί­μη­ση αυτήν;

Συμ­φω­νώ με τον κα­θη­γη­τή Λο­ζούρ­ντο, ο θά­να­τος του οποί­ου απο­τε­λεί με­γά­λη απώ­λεια για όλους εμάς που ψά­χνου­με την αλή­θεια για την πα­γκό­σμια ιστο­ρία και την ιστο­ρία του κομ­μου­νι­στι­κού κι­νή­μα­τος του 20ου αιώνα. Κοι­τώ­ντας πίσω στο πα­ρελ­θόν, ο Ψυ­χρός Πό­λε­μος ήταν ανα­πό­φευ­κτος. Παρ’ όλα αυτά, για πολ­λούς εντός του κομ­μου­νι­στι­κού κι­νή­μα­τος, δεν έδει­χνε ανα­πό­φευ­κτος. Με το που ξε­κί­νη­σε, όλη η αντι­στα­λι­νι­κή αντι­κομ­μου­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα μπήκε πολύ γρή­γο­ρα σε εφαρ­μο­γή.

-Πως εκτι­μά­τε την συ­νο­λι­κή συμ­βο­λή του Ιωσήφ Στά­λιν στην οι­κο­δό­μη­ση του σο­σια­λι­σμού στην Σο­βιε­τι­κή Ένωση;

Κάτω από την ηγε­σία του Στά­λιν στην Σο­βιε­τι­κή Ένωση οι­κο­δο­μή­θη­κε η σο­σια­λι­στι­κή κοι­νω­νία. Ο φα­σι­σμός ητ­τή­θη­κε. Το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα διέ­δω­σε τη θε­ω­ρία του Μαρ­ξι­σμού-Λε­νι­νι­σμού σε όλο τον κόσμο. 

Ο ιμπε­ρια­λι­σμός δέ­χθη­κε θα­νά­σι­μο πλήγ­μα στο οποίο συ­νέ­βα­λαν, με την αφο­σιω­μέ­νη βο­ή­θεια τους, μια σειρά κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα. Ωστό­σο, ο σο­σια­λι­σμός της ΕΣΣΔ δεν εξε­λί­χθη­κε στα­θε­ρά προς την κα­τεύ­θυν­ση του κομ­μου­νι­σμού, παρά το γε­γο­νός ότι ακρι­βώς αυτό ήταν που ήθελε ο Στά­λιν και που πί­στευε πως θα συμ­βεί. Αντί­θε­τα, την πε­ρί­ο­δο του θα­νά­του του, στις 5 Μάρτη 1953, ο ίδιος ήταν πο­λι­τι­κά απο­μο­νω­μέ­νος στην ηγε­σία του ΚΚΣΕ.

Ο δρό­μος προς τον κομ­μου­νι­σμό εγκα­τα­λεί­φθη­κε. Ο Χρου­στσόφ αντι­κα­τέ­στη­σε την ιδέα ότι η επα­νά­στα­ση ήταν ανα­γκαία για την ανα­τρο­πή του κα­πι­τα­λι­σμού με την λαν­θα­σμέ­νη θε­ω­ρία του «ει­ρη­νι­κού αντα­γω­νι­σμού» (σ.σ: ει­ρη­νι­κής συ­νύ­παρ­ξης) με τον κα­πι­τα­λι­σμό. Σύμ­φω­να μ’ αυτήν την θε­ω­ρία ήταν οι εκλο­γές, αντί της επα­νά­στα­σης, που θα έφερ­ναν τη νίκη του κομ­μου­νι­σμού. Αυτό σή­μαι­νε απόρ­ρι­ψη της ερ­γα­τι­κής τάξης ως ηγέ­τι­δας δύ­να­μης της ιστο­ρί­ας. Όμως η ερ­γα­τι­κή τάξη ήταν και συ­νε­χί­ζει να είναι ικανή να πα­ρε­μπο­δί­σει την κα­πι­τα­λι­στι­κή πα­ρα­γω­γή και, στο βαθμό που είναι ορ­γα­νω­μέ­νη από ένα επα­να­στα­τι­κό κόμμα, να κάνει την επα­νά­στα­ση, να ανα­τρέ­ψει τον κα­πι­τα­λι­σμό και να κα­τα­κτή­σει την εξου­σία. 

Υπό την ηγε­σία του Στά­λιν η Σο­βιε­τι­κή Ένωση έκανε πράξη τη λε­νι­νι­στι­κή θε­ω­ρία του σο­σια­λι­σμού. Αυτό δεν ση­μαί­νει ότι η θε­ω­ρία του Λένιν και του Στά­λιν για τον σο­σια­λι­σμό δεν εμπε­ριεί­χε μοι­ραία λάθη. Από την έρευ­να μου συ­μπε­ραί­νω ότι η θε­ω­ρία των Λέ­νιν-Στά­λιν για τον σο­σια­λι­σμό δια­τή­ρη­σε υπερ­βο­λι­κά πολλά στοι­χεία της θε­ω­ρί­ας που ανα­πτύ­χθη­κε από την Δεύ­τε­ρη Σο­σια­λι­στι­κή Διε­θνή πριν τον Πρώτο Πα­γκό­σμιο πό­λε­μο. Από τη μια πλευ­ρά, «σο­σια­λι­σμός» σή­μαι­νε ένα είδος κα­πι­τα­λι­σμού με ισχυ­ρό ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα βα­σι­σμέ­νο στα ερ­γα­τι­κά συν­δι­κά­τα, αρ­κε­τά ισχυ­ρό πο­λι­τι­κά ώστε να ανα­γκά­ζει τις κα­πι­τα­λι­στι­κές κυ­βερ­νή­σεις να προ­βαί­νουν σε ση­μα­ντι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις ώστε να γί­νε­ται λι­γό­τε­ρο ανυ­πό­φο­ρη η ζωή των ερ­γα­ζό­με­νων: υψη­λό­τε­ρη μι­σθοί και μια σειρά κοι­νω­νι­κές πα­ρο­χές. 

Από την άλλη πλευ­ρά, ο «σο­σια­λι­σμός» έφτα­σε στο ση­μείο να ση­μαί­νει μια πλή­ρως βιο­μη­χα­νο­ποι­η­μέ­νη κοι­νω­νία στην οποία ο κα­πι­τα­λι­σμός είχε ανα­τρα­πεί και η πο­λι­τι­κή εξου­σία είχε πε­ριέλ­θει στην ερ­γα­τι­κή τάξη μέσω του κομ­μου­νι­στι­κού κόμ­μα­τος. Η ατο­μι­κή ιδιο­κτη­σία στα μέσα πα­ρα­γω­γής είχε κα­ταρ­γη­θεί. Τα σο­βιέτ ήταν ο μη­χα­νι­σμός που διοι­κού­σε την κοι­νω­νία προς όφε­λος της ερ­γα­τι­κής τάξης. Οι ερ­γά­τες και οι αγρό­τες- όχι οι κα­πι­τα­λι­στές- ήταν οι προ­νο­μιού­χοι. Αυτή είναι η λε­νι­νι­στι­κή θε­ω­ρία του σο­σια­λι­σμού. 

Ωστό­σο, στο πλαί­σιο αυτής της θε­ω­ρί­ας, οι σχέ­σεις πα­ρα­γω­γής πα­ρέ­μει­ναν αρ­κε­τά όμοιες με τις αντί­στοι­χες που επι­κρα­τού­σαν επί κα­πι­τα­λι­σμού. Το χρήμα συ­νέ­χι­ζε να κα­θο­ρί­ζει την κα­τα­νο­μή των αγα­θών και των υπη­ρε­σιών. Ήταν βέ­βαια αδύ­να­το να συσ­σω­ρεύ­σει κά­ποιος προ­σω­πι­κό πλού­το και οι ερ­γά­τες μαζί με τους αγρό­τες απο­λάμ­βα­ναν πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρες κοι­νω­νι­κές πα­ρο­χές και δι­καιώ­μα­τα σε σχέση με οποια­δή­πο­τε κα­πι­τα­λι­στι­κή χώρα. Ωστό­σο, οι κα­πι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις πα­ρα­γω­γής, η συ­νε­χι­ζό­με­νη δια­φο­ρο­ποί­η­ση με­τα­ξύ πόλης και υπαί­θρου, η δια­φο­ρά πνευ­μα­τι­κής και χει­ρω­να­κτι­κής ερ­γα­σί­ας, συ­νέ­χι­ζαν να υπάρ­χουν. Αυτές οι αδυ­να­μί­ες απο­δεί­χθη­καν ισχυ­ρό­τε­ρες από την πο­λι­τι­κή θέ­λη­ση να προ­χω­ρή­σει μπρο­στά η προ­ο­πτι­κή της πραγ­μά­τω­σης μιας κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας. 

Η ιστο­ρία της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης την πε­ρί­ο­δο του Στά­λιν είναι μια με­γά­λη απο­θή­κη μα­θη­μά­των, ένα «βι­βλίο» το οποίο μπο­ρού­με και πρέ­πει να με­λε­τή­σου­με, ώστε να αντλή­σου­με μα­θή­μα­τα, τόσο θε­τι­κά όσο και αρ­νη­τι­κά, για το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα του 20ου αιώνα. Πρέ­πει να δι­δα­χθού­με από όσα σωστά και ηρω­ι­κά έκα­ναν οι σο­βιε­τι­κοί και – υπό την ηγε­σία αυ­τών- η Κο­μι­ντέρν, προς την κα­τεύ­θυν­ση της κομ­μου­νι­στι­κής προ­ο­πτι­κής. Όπως πρέ­πει να μά­θου­με να ξε­χω­ρί­ζου­με όσα λάθη έγι­ναν τα οποία στα­δια­κά απο­μά­κρυ­ναν την Σο­βιε­τι­κή Ένωση και το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα από την ανά­πτυ­ξη του κομ­μου­νι­σμού, οδη­γώ­ντας πίσω στον λη­στρι­κό κα­πι­τα­λι­σμό.

Χάρη στις κο­σμοϊ­στο­ρι­κές προ­σπά­θειες των κομ­μου­νι­στών του 20ου αιώνα, ιδιαί­τε­ρα κατά την πε­ρί­ο­δο της ηγε­σί­ας του Στά­λιν, μπο­ρού­με να με­λε­τή­σου­με αυτήν την εκ­πλη­κτι­κή κλη­ρο­νο­μιά. Στη­ρι­ζό­με­νοι στους ώμους γι­γά­ντων μπο­ρού­με να δούμε μα­κρύ­τε­ρα απ’ όσο μπό­ρε­σαν αυτοί, χάρη στην εμπει­ρία που μας πα­ρεί­χαν, προς την κα­τεύ­θυν­ση του κομ­μου­νι­στι­κού μέλ­λο­ντος της ισό­τη­τας και της ελευ­θε­ρί­ας για το οποίο η αν­θρω­πό­τη­τα πα­σχί­ζει.