Η ανθρωπότητα έχει δύο εναλλακτικές λύσεις: `Η θα ξεπεράσει τον καπιταλισμό, δηλαδή θα τον ανατρέψει, ή θα καταστραφεί.

Ο Ενγκελς αναφέρει ότι

«στον καπιταλισμό κάθε βήμα προς την άμβλυνση της κρίσης,

προετοιμάζει την επόμενη φάση της κρίσης».

Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα στον καπιταλιστικό κόσμο. Αυτό ακριβώς, με βιωματικό τρόπο, το διαπιστώνουμε στην περίπτωση της Ελλάδας των αστικών κυβερνήσεων, της λιτότητας, των μνημονίων και της τρόικας.

*

Οσα μέτρα έχουν ληφθεί για την αντιμετώπιση - υποτίθεται - της κρίσης, αντί να οδηγήσουν σε ελάφρυνσή της, την έχουν επιβαρύνει ακόμα περισσότερο. Κι όταν κάποια στιγμή αυτή η πολυπόθητη «έξοδος από την κρίση» εμφανιστεί, με δεδομένο τον πρόσκαιρο και αναιμικό χαρακτήρα της «ανάκαμψης» που θα ακολουθήσει, δεν θα αφορά τα λαϊκά στρώματα.

Θα πρόκειται για την απόδραση και την έξοδο από την κρίση των ισχυρότερων μερίδων του κεφαλαίου, η οποία θα έχει συντελεστεί πάνω σε σωρούς κοινωνικών ερειπίων.

*

Η επιβεβαίωση της επιστημονικής ανάλυσης του μαρξισμού είναι απόλυτη:

Ελπίδα διεξόδου του λαού από την κρίση, με τα εργαλεία του καπιταλισμού, δεν πρόκειται να υπάρξει.

***

Το παραπάνω συμπέρασμα προκύπτει αναπόδραστα εφόσον εξετάσει κανείς την καπιταλιστική κρίση στην ουσία της και θέσει το εξής απλό ερώτημα, το οποίο έχει απαντηθεί ιστορικά δεκάδες φορές:

Μπορεί ένα σύστημα που γεννά κρίσεις να τις υπερβεί - και πολύ περισσότερο να τις «καταργήσει» - διά της αναπαραγωγής του;

Μπορεί να υπάρξει φιλολαϊκή διέξοδος από την κρίση μέσω της αναπαραγωγής του συστήματος που γεννά την κρίση και που φορτώνει τα βάρη της στους λαούς;...

*

Μιλώντας κανείς για την ουσία και τα αίτια της καπιταλιστικής κρίσης, δεν μπορεί να μη διαπιστώσει το εξής ολοφάνερο:

Ζούμε σε μια κοινωνία που τα έχει όλα, αλλά η ίδια αυτή κοινωνία που έχει και διαθέτει απ' όλα, δεν τα έχει και δεν τα διαθέτει για όλους.

Στην κοινωνία που έχει απ' όλα, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων έχει από ελάχιστα έως τίποτα.

Ποιος, λοιπόν, μπορεί πραγματικά να διαφωνήσει ότι πιο παρανοϊκό και σπάταλο σύστημα δεν υπήρξε και δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ στην ιστορία;

Εχουμε όλων των ειδών τις μουστάρδες, μόνο που οι άνθρωποι ψάχνουν στους σκουπιδοτενεκέδες στην Αθήνα για ένα κομμάτι ψωμί. Υπάρχει αναρχία στην κατανομή της εργατικής δύναμης, υπάρχει έλλειψη χεριών σε μια σειρά τομείς, αλλά ταυτόχρονα έχουμε έκρηξη ανεργίας. Υπάρχει υπερπληθώρα μέσων παραγωγής και προϊόντων, αλλά ταυτόχρονα η παραγωγή πέφτει και τα προϊόντα μένουν απούλητα.

Γιατί;

Η απάντηση δεν είναι ούτε η «κρίση χρέους», ούτε οι «διαταραχές στο χρηματοπιστωτικό σύστημα», ούτε οι «φούσκες», ούτε τίποτα από όλα όσα συνιστούν παράγωγα, επιφαινόμενα και μορφές εκδήλωσης της κρίσης.

Η απάντηση στην αιτία της κρίσης κρύβεται σε δυο λέξεις:

«Υπερσυσσώρευση κεφαλαίου».

***

Είναι χαρακτηριστικό:

Το 2007, παραμονές εμφάνισης της κρίσης, σύμφωνα με την Εκθεση του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη,

τα πάγια κεφάλαια των θυγατρικών των πολυεθνικών εταιρειών ισοδυναμούσαν με το 125% της παγκόσμιας οικονομίας!

*

Αν θέλουμε να προσεγγίσουμε σχηματικά και «γεωμετρικά» το μέγεθος της υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου που έχει συντελεστεί, δεν έχουμε παρά να φανταστούμε όλη την υδρόγειο, η οποία πια μοιάζει πολύ μικρή για να «χωρέσει» το μέγεθος των κεφαλαίων που έχουν συσσωρευτεί σε ελάχιστα χέρια.

Επαναλαμβάνουμε:

Η κρίση εκδηλώθηκε τη στιγμή που τα συσσωρευμένα κεφάλαια είχαν υπερχειλίσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να ξεπερνούν σε «μάζα» ολόκληρο το μέγεθος της Γης!

Το ανθρώπινο μυαλό δυσκολεύεται, επομένως, ακόμα και να φανταστεί το μέγεθος της υπερσυσσώρευσης για την οποία μιλάμε.

Οταν, λοιπόν, το κεφάλαιο έχει συσσωρευτεί σε τέτοιο βαθμό - χωρίς εδώ να προστίθενται τα πλασματικά κεφάλαια - τότε είναι σαφές ότι δεν υπάρχει κενό σημείο σε αυτόν τον πλανήτη ώστε το κεφάλαιο να «επενδυθεί» και να επιτελέσει την αποστολή του: Μέσω της αγοράς να γυρίσει πίσω στον καπιταλιστή ως κέρδος.

Οταν όμως συμβαίνει αυτό, και μάλιστα μετά από μια 30ετή πορεία πτώσης του ποσοστού κέρδους, τότε πια το κεφάλαιο δεν μπορεί να λειτουργήσει ως κεφάλαιο.

Από τη στιγμή που ο καπιταλισμός εισέλθει σε αυτή τη φάση, από τη στιγμή που αδυνατεί να γυρίσει πίσω στον καπιταλιστή ως κέρδος - αντίθετα κάποιες φορές φέρνει πίσω χασούρα - κι αφού, τελικά, δεν υλοποιείται η υπεραξία, τότε χωρίς αυτήν ο καπιταλισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει ως καπιταλισμός.

Και τότε ακριβώς, το σύστημα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, στην προσπάθειά του να αναπαραχθεί, δεν διστάζει να πάρει κανιβαλικά χαρακτηριστικά.

Τι σημαίνει αυτό, αρκεί κανείς να το καταλάβει ρίχνοντας μια και μόνο ματιά, όχι στον Τρίτο Κόσμο, αλλά εδώ, στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, στην Ισπανία, δηλαδή στον «Πρώτο Κόσμο», της... πολιτισμένης και αναπτυγμένης Ευρώπης.

Σίγουρα είναι κουραστικό να μιλάς για πολιτική οικονομία.

Ο Μαρξ, μάλιστα, αστειευόταν λέγοντας ότι είναι το δεύτερο κουραστικότερο πράγμα. Το πρώτο - όπως έλεγε αυτοσαρκαζόμενος - είναι να... γράφεις για πολιτική οικονομία.

Εντούτοις, και ειδικά λόγω του ορυμαγδού της αντιεπιστημονικότητας στην οποία επιδίδεται η αστική προπαγάνδα για να συγκαλύψει τις αιτίες της κρίσης, παρά το κουραστικό και το βαρετό του πράγματος, πρέπει να κρατήσουμε αυτό το βασικό συμπέρασμα:

Οταν μιλάμε για τη σημερινή κρίση, μιλάμε για υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και την συνακόλουθη αδυναμία του να λειτουργήσει ως κεφάλαιο.

Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο στην περίπτωση που έχει συσσωρευτεί τόσο κεφάλαιο που δεν μπορεί πια να αναπαραχθεί μέσα στα δικά του όρια.

Δηλαδή στα όρια των στενών παραγωγικών σχέσεων που ορίζει η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, η οποία, με τη σειρά της, καθορίζει την καπιταλιστική ιδιοποίηση του παραγόμενου προϊόντος.

*

Με άλλα λόγια:

Δεν αντέχεται, εκατομμύρια άνθρωποι να δουλεύουν την ίδια στιγμή για να παράξουν το ίδιο προϊόν το οποίο, όμως, με τη μορφή του εμπορεύματος ανήκει στον έναν, τον καπιταλιστή.

Αυτή είναι η αξεπέραστη αντίφαση.

Και από εδώ προκύπτει η ανάγκη για διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας. Αρα για διαφορετικό τρόπο παραγωγής και διανομής του παραγόμενου προϊόντος.

Αυτή είναι και η ιστορική απάντηση που προβάλλει μπροστά στην κρίση που ζούμε.

Αυτήν την ιστορική απάντηση προσπαθεί να την εμποδίσει ο καπιταλισμός να γίνει κτήμα των λαϊκών μαζών, να γίνει συνείδηση και ιστορικο-πολιτική δράση.

***

Στην κρίση, ο καπιταλισμός είχε και έχει πάντα μια επιλογή:

Την καταστροφή του κεφαλαίου. Εκείνου του κεφαλαίου που περισσεύει και που πρέπει «να βγει από τη μέση» έτσι ώστε να ξαναπάρει το σύστημα μπροστά για να έρθει η ανάπτυξη.

Τι είδους «ανάπτυξη», όμως, μπορεί να είναι μια ανάπτυξη που έχει ως προϋπόθεση την καταστροφή;

*

Για να απαντήσουμε πρέπει να δούμε τι σημαίνει καταστροφή κεφαλαίου:

Σημαίνει καταστροφή μέσων παραγωγής και εργατικής δύναμης, αφού κι αυτή - η εργατική δύναμη - είναι (μεταβλητό) κεφάλαιο που συμμετέχει στην παραγωγική διαδικασία.

Για τον καπιταλιστή, όμως, τα μέσα παραγωγής, τα δικά του μέσα, προφανώς και δεν πιστεύει ότι είναι αυτά που περισσεύουν και άρα ποτέ δεν θα συναινέσει οικειοθελώς στην καταστροφή τους.

Οι κεφαλαιοκράτες, πασχίζοντας για τη σωτηρία τους, οργανώνουν την καταστροφή του κεφαλαίου έτσι ώστε αυτή η καταστροφή να αφορά πρώτα και κύρια το κεφάλαιο - εργατική δύναμη.

Ο καπιταλιστής, λοιπόν, καταρχάς στρέφεται ενάντια στην εργατική δύναμη.

*

Τι προκύπτει από αυτό; Το εξής:

Αφού το πρώτο και σταθερό θύμα της καπιταλιστικής κρίσης είναι η εργατική δύναμη, άρα η αντιμετώπιση της κρίσης από την σκοπιά των απειλούμενων με καταστροφή, των εργαζομένων, δεν μπορεί να είναι παρά ζήτημα ταξικής πάλης.

Δηλαδή τίθεται το «απλό» ζήτημα:

Πώς οι εργαζόμενοι θα σταθούν ως τάξη απέναντι σε αυτούς - τους καπιταλιστές - που θέλουν να τους καταστρέψουν για να διασωθούν οι ίδιοι.

***

Οι καπιταλιστές, λοιπόν, σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο, βάζουν το σύνολο της ανθρωπότητας μπροστά στον κίνδυνο ενός παγκόσμιου κατακλυσμού.

Από εδώ προβάλλει ότι ο καπιταλισμός είναι ο πρώτος και κύριος εχθρός του ανθρώπινου είδους και της συνέχειάς του. Πρόκειται γι' αυτό που έγραφε ο Ενγκελς, στο Αντι-Ντίρινγκ:

Οτι, δηλαδή, η ανθρωπότητα έχει δύο εναλλακτικές λύσεις: `Η θα ξεπεράσει τον καπιταλισμό, δηλαδή θα τον ανατρέψει, ή θα καταστραφεί.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ