IOΒΕ και… τρία αβγά Τουρκίας.

Ο τσαρλατανισμός του ΙΟΒΕ για τα “κλειστά επαγγέλματα”

[Aναδημοσίευση] από Techie Chan

πηγή : Σχολιαστές Χωρίς Σύνορα

Ο πρωτοχρονιάτικος “μποναμάς” της κυβέρνησης προς την κοινωνία θα έρθει με τη μορφή ενός ακόμη νομοσχεδίου-σκούπα, για τα περίφημα “κλειστά επαγγέλματα”, που ούτε ακριβώς κλειστά είναι, ούτε -συχνά- απλώς επαγγέλματα. Η επικοινωνιακή φαρέτρα είναι για μία ακόμη φορά ενισχυμένη με μπόλικο δηλητήριο, καθώς οι θιγόμενοι κλάδοι βαπτίζονται “ευνοημένες συντεχνίες”, “καλοβολεμένες ομάδες”, “τζάκια”, “ρετιρέ” και λοιπά… (επ)οικοδομητικά. Από τα συρτάρια της κυβέρνησης ξαναβγήκε η έρευνα-πατσαβούρα του αμαρτωλού ΙΟΒΕ και περιφέρεται από κανάλι σε κανάλι για να πείσει το πόπολο που διψά για αίμα (σ.σ. αν ήξεραν ποιων, δε θα ήταν τόσο χαζοχαρούμενοι). Η εν λόγω πατσαβούρα έχει αποδομηθεί πλήρως το καλοκαίρι και επανέρχεται σήμερα με ακόμη πιο αυθαίρετα νούμερα και συμπεράσματα. Κουτόχορτο ευρείας κατανάλωσης…

ΙΟΒΕ: 13,2 μου βγήκε. Να το αφήσω, μαντάμ;

Με μία ακόμα βαρυσήμαντη έκθεση για την ελληνική οικονομία, μας φιλοδώρησε το ΙΟΒΕ για τα χριστούγεννα. Μέσα στην έκθεση συνεχίζεται η προσπάθεια του οργανισμού να αναλύσει την ελληνική οικονομία, με εργαλεία βγαλμένα κατευθείαν από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών του μεγάλου οικονομολόγου Tolkien. Προσπάθεια που εκτιμάται από όλους τους ευπρεπείς κύκλους της πολιτικής ζωής της χώρας. Είναι γνωστό άλλωστε πως η υπόθεση των “ορθολογικών προσδοκιών” (rational expectations) είχε τεράστια επιτυχία στην ανεύρεση του δαχτυλιδιού από τον γερο-Γκάνταλφ.

Δυστυχώς δεν θα μπορέσω να ασχοληθώ με όλες τις βαρυσήμαντες αναλύσεις της ΜΚΟ ΙΟΒΕ, καθώς ο χρόνος είναι περιορισμένος και ο χιονάνθρωπος που φτιάχνω στο πάρκο θα λιώσει. Θα σταθούμε όμως σε ένα αγαπημένο σημείο που είχαμε ασχοληθεί παλιότερα και παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Στη σελίδα 8 (κεφ. Αναπτυξιακή διάσταση: 10ετής ορίζοντας, τρομάρα τους) αναφέρεται πως “το άνοιγμα των επαγγελμάτων και των αγορών… μπορούν να επιφέρουν (εφάπαξ) αύξηση του ΑΕΠ άνω του 17% μακροπρόθεσμα, και περίπου 10% σε ορίζοντα πενταετίας”. Εδώ βλέπουμε πως ο ΙΟΒΕ έχει προχωρήσει σε μια αναθεώρηση των αρχικών προβλέψεών του που ήταν αύξηση του ΑΕΠ κατά 13,2%. Αν και αυτή η μείωση της πρόβλεψης κατά 24,242424% δεν αιτιολογείται στην έκθεση, θα αποτολμήσω μια ερμηνεία.

Τον Αύγουστο είχαμε δείξει (Ο Τσαρλατανισμός του ΙΟΒΕ), πως η μεθοδολογία που οδήγησε τον ΙΟΒΕ σε αυτή την πρόβλεψη ήταν της λογικής “εάν η γιαγιά μου είχε καρούλια και ήταν πατίνι, τι τελική θα έπιανε το πατίνι στην κατηφόρα”. Άρα είναι λογικό να υποθέσουμε πως και η καινούργια αναθεωρημένη εκτίμηση, θα βασίζεται σε κάποιο πρόβλημα του συστήματος πέδησης του πατινιού (λαϊκά: βάρεσαν μπιέλα τα φρένα στα καρούλια).

Ενώ η Ελλάδα βυθίζεται σε μια κατάσταση που μέχρι πριν λίγα χρόνια βλέπαμε μόνο σε περιοχές του τρίτου κόσμου που θα δυσκολευόμασταν να τοποθετήσουμε στο χάρτη, μαγαζάκια σαν τον ΙΟΒΕ συνεχίζουν να παίζουν τσιγκολελέτα, προσφέροντας αισθησιακά πρωτοσέλιδα στα περισσότερα ΜΜΕ. Συγχωρέστε με για την οξύτητα, αλλά η αρχή της λύσης του ελληνικού δράματος θα έρθει όταν σταματήσουμε να ασχολούμαστε με όλον αυτό τον αδιάφορο συρφετό που διαμορφώνει την επίπλαστη ατζέντα της επικαιρότητας (με πρώτη και πιο αδιάφορη την κυβέρνηση). Μέχρι τότε επιτρέψτε μου να συνεχίσω να παίζω με τον χιονάνθρωπό μου. Είμαι σίγουρος πως κατανοεί πολύ καλύτερα τον ζόφο που ζούμε, από τους περισσότερους “σοβαρούς” αναλυτές.

Ο τσαρλατανισμός δια της “επιστημονικής δακτυλοσκοπήσεως”

Υπάρχουν διάφορες στιγμές που νιώθω απελπιστικά καφενόβιος. Ειδικά όταν τσαλαβουτώ σε πράγματα που δεν αποτέλεσαν ποτέ μέρος της εργασιακής μου εμπειρίας. Και πολύ θα ήθελα κάποιον από πάνω, να μου λέει εάν κάτι που γράφω είναι σωστό ή λάθος. Δυστυχώς αυτό δεν γίνεται πάντα και μένεις μ’ ένα συναίσθημα αβεβαιότητας. Που κάποιες στιγμές σε κάνει να παραλύεις.

Κάτι τέτοιες στιγμές, είναι που ανατρέχω στους “καθεστωτικούς” οικονομολόγους για έμπνευση και ενθάρρυνση. Διότι ξανά και ξανά τα τελευταία χρόνια, αυτοί που ορίζουν τις οικονομικές μας τύχες, έχουν αποδειχθεί τσαρλατάνοι. Και όχι δεν είμαι καθόλου υπερβολικός, διότι κάπως έτσι παίρνω κι εγώ το θάρρος να συνεχίσω. Τουλάχιστον είμαι λίγο λιγότερο καραγκιόζης από αυτούς.

Η τελευταία μου τέτοια καταβύθιση έγινε σε μια στιγμή βαρεμάρας στον ήλιο, χαζεύοντας το πάρκο παρέα με μια μπύρα. Από τις αρχές του χρόνου βομβαρδιζόμαστε από τα ΜΜΕ για τις αναπτυξιακές προοπτικές που φέρνει το άνοιγμα των “κλειστών” επαγγελμάτων. Όλοι αναφέρουν μια μελέτη του ΙΟΒΕ (Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών), όπου ισχυρίζεται πως η εθνική οικονομία θα ωφεληθεί κατά 13% στην πενταετία (συγκεκριμένα αύξηση του ΑΕΠ κατά 13,2%). Τα ίδια προπαγανδίζει και η κυβέρνηση. Κι έτσι αναρωτήθηκα κι εγώ. Πως σκατά υπολογίζουν αυτό το 13,2%?

Το κυνήγι του αυτονόητου

Και τι πιο αυτονόητο από το να ψάξεις την πηγή. Έτσι ανακάλυψα πως σε αυτήκαι αυτή τη σελίδα του ΙΟΒΕ, αναφέρονται οι συνθήκες της συγκεκριμένης έρευνας. Μέσα λοιπόν στο πρώτο pdf (σελ91 και μετά) διαβάζουμε πως πρόκειται για ένα μοντέλο γενικής ισορροπίας GIMF (Global Integrated Monetary and Fiscal Model ), που καταρτίστηκε πρόσφατα στο ΔΝΤ και του οποίου την αποτελεσματικότητα δεν γνωρίζω. Είναι καλό να πούμε εδώ πως τα διάφορα μοντέλα, έχουν πάντα μια σχετική απόκλιση από την “πραγματικότητα”, τόσο λόγω των ενγενών αδυναμιών τους να την εξηγήσουν, όσο και λόγω της ασάφειας των στατιστικών δεδομένων που τους εισάγουμε. Το παραδέχονται και οι ίδιοι οι συντάκτες (σημ42, σελ 94) “Η διαμέτρηση των εθνικολογιστικών μεγεθών έγινε στους μέσους όρους της περιόδου 2000-2007 και σε ορισμένες περιπτώσεις έγιναν και αξιολογικές προσαρμογές. ” Στην καλύτερη περίπτωση λοιπόν, τέτοια μοντέλα να μας δώσουν κάποιες ενδείξεις. Επ’ ουδενί όμως δεν αποτελούν μπούσουλα ή ακριβή πρόβλεψη του μελλούμενων πιο αξιόπιστη από το διάβασμα του καφέ (με λίγα λόγια το κόμμα δύο τους μάρανε στο 13%).

Ειλικρινά όμως δεν έχουμε καμία πρόθεση να σας μπλέξουμε με οικονομομετρικές λεπτομέρειες, διότι η χοντράδα του ΙΟΒΕ είναι πολύ εμφανής ακόμα και στον απλό αναγνώστη. Μετά την εισαγωγή των στοιχείων, οι ερευνητές του ΙΟΒΕ διαπίστωσαν πως τα περιθώρια στην αγορά των μη εμπορεύσιμων αγαθών (που περιλαμβάνει και τις υπηρεσίες στις οποίες ανήκουν τα περισσότερα “κλειστά” επαγγέλματα) είναι ανεβασμένα περίπου κατά 15% σε σχέση με την υπόλοιπη ΕΕ.

Και μετά έκαναν τον εξής εντυπωσιακό ακροβατισμό. Έθεσαν, πως εάν απελευθερωθούν τα κλειστά επαγγέλματα, ο ανταγωνισμός θα οξυνθεί και τα περιθώρια θα πέσουν ως αποτέλεσμα αυτής της απελευθέρωσης και θα πλησιάσουν αυτά της ΕΕ. Συγκεκριμένα έθεσαν ως αποτέλεσμα αυτής της απελευθέρωσης μια πτώση των περιθωρίων κατά 15% μέσα στην τετραετία και μετά “έτρεξαν” το μοντέλο με αυτά τα καινούργια δεδομένα, που οι ίδιοι έβγαλαν από το μυαλό τους. Έτσι προέκυψε σύμφωνα με το μοντέλο, πως εάν τα περιθώρια υποχωρήσουν κατά 15%, το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 13,2% (και η ιδιωτική κατανάλωση θα αυξηθεί κατα 15% και ο πραγματικός μισθός κατά 10% και η Μήδεια θα πάει για πικνικ στην παραλία).

Όπως βλέπουμε λοιπόν, δεν χρειάζεται καν να εκτιμήσουμε την αποτελεσματικότητα του μοντέλου, διότι ο τσαρλατανισμός έχει γίνει στην εισαγωγή δεδομένων. Ο ερευνητής, έβγαλε το δάκτυλό του στον αέρα και έθεσε -με περίσσια θεολογική παρρησία- πως απελευθέρωση=πτώση περιθωρίων. Μετά είδε πόση διαφορά έχουν οι τιμές στην ελλάδα και την ΕΕ και είπε οκ 15% χρειάζεται να πέσουν. Και την ευχή του την ονόμασε δεδομένο. Και μετά όλο αυτό το ονόμασε επιστημονική έρευνα που αναμεταδίδεται κάθε τρεις και λίγο ως “αλήθεια” από τα ΜΜΕ.

Priceless

Και για απόδειξη των παραπάνω, θα αφήσω τους ίδιους τους συντάκτες να μιλήσουν, διότι δεν υπάρχει καλύτερη διαπόμπευση από τα ίδια τους τα λόγια. Σελ.94 (η έμφαση δική μου)

“Με άλλα λόγια, το ερώτημα που τίθεται μπορεί να διατυπωθεί ως εξής:αν στην ελληνική οικονομία εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η αγορά των μη εμπορευσίμων αγαθών και υπηρεσιών, γίνει περίπου τόσο εύκαμπτη όσο και οι αντίστοιχες αγορές της Ευρωζώνης, τότε ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στο προϊόν, την απασχόληση, τις τιμές κλπ; ”

Με άλλα λόγια εάν η γιαγιά μου είχε καρούλια και ήταν πατίνι, τι τελική ταχύτητα θα επιτύγχανε?  Προσέξτε τώρα με ποιο τρόπο υπολογίζουν την τελική της γιαγιάς. Σελ 94 πάλι και λίγο από 95

“Στη συνέχεια προσομοιώνεται το υπόδειγμα, ενώ παράλληλα προσαρμόζονται ταυτόχρονα τα περιθώρια (mark- ups) της αγοράς των μη εμπορευσίμων αγαθών και υπηρεσιών, ώστε σταδιακά, σε διάστημα τεσσάρων ετών, να υποχωρήσουν κατά 15% από τις αρχικές τους τιμές, προσεγγίζοντας τις αντίστοιχες τιμές στη ζώνη του ευρώ….. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παρούσα εργασία δεν εξετάζει ποιες ακριβώς είναι εκείνες οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε αυτή τη συγκεκριμένη μείωση των περιθωρίων. ”

Ή για να το θέσω πιο επιστημονικά, 2 + Χ = 5 , άρα x=3. Εάν όμως -με κάποιο μαγικό τρόπο που δεν εξετάζει η παρούσα εργασία- το x ήταν 8, πόσο θα ήταν το αποτέλεσμα? Αυτή ακριβώς την πράξη έκαναν θεωρώντας αυθαίρετα πως τα περιθώρια θα υποχωρήσουν κατά 15% από τις αρχικές τιμές τους. Κι έτσι η γιαγιά-πατίνι (ΑΕΠ) έπιασε την τελική του 13,2% στην τετραετία.

Όπως βλέπετε δεν χρειάζεται να ψάξεις πολύ για να βρεις τις βρώμικες λεπτομέρειες, κι αυτό δείχνει επιπλέον τη ρηχότητα και την κενότητα όχι μόνο της “επιστημονικής” οικονομικής έρευνας (ποιος θα ξεχάσει τον κ. Καθηγητή της ΑΣΟΟΕ κ. Αλογοσκούφη), αλλά και του δημόσιου διαλόγου στην ελλάδα. Πώς κανείς εδώ και 9 μήνες δεν αμφισβήτησε την εγκυρότητα αυτού του αριθμού που επαναλαμβάνουν συνεχώς τόσα και τόσα ΜΜΕ?

Η αρχή της απροσδιοριστίας των μοντέλων

Προσέξτε για παράδειγμα το κόλπο με τα νούμερα. Τα περισσότερα ΜΜΕ, στρογγυλοποιούσαν την αύξηση του ΑΕΠ στο 13,5%, καθώς αφού το βγάλαμε που το βγάλαμε από την κοιλιά μας, είναι καραγκιοζιά να μην το στρογγυλοποιήσουμε. Αλλά δυστυχώς ακόμα και το επίπεδο της προπαγάνδας των ΜΜΕ είναι εξαιρετικά φθηνό και αμόρφωτο.

Λάθος που δεν κάνει ο ερευνητής του ΙΟΒΕ. Διότι ο κανόνας του μάρκετινγκ της επιστημονικής “έρευνας” λέει πως τα νούμερα πρέπει να έχουν πάντα δεκαδικά, διότι έτσι φαίνονται περισσότερα έγκυρα. Πχ είναι άλλο να λες “τρώω 3 σουβλάκια κατά μέσο όρο την εβδομάδα”, κι άλλο να λες “τρώω 2,68 σουβλάκια κατά μέσο όρο την εβδομάδα”.

Γιαυτό και ο συντάκτης της έρευνας ερμηνεύει ακόμα και τις μικρότερες διακυμάνσεις ως να ήταν σημαντικά στοιχεία. Αφού δηλαδή έβαλε τα νούμερα από την κοιλιά του, μας πληροφορεί περισπούδαστα πως ο λόξυγγας που βλέπουμε στο γράφημα της αγοράς εργασίας σημαίνει πως “…βραχυχρόνια υπάρχουν κάποιες περιορισμένες θετικές επιδράσεις που αντισταθμίζουν την αρχική αρνητική επίδραση” (στην παρουσίαση του power point, slide 24) . Κι όλα αυτά από έναν λόξυγγα σ’ ένα γράφημα ενός κατά προσέγγιση μοντέλου, με εξίσου κατά προσέγγιση δεδομένα και εντελώς τυχαίες και ευχολογικές υποθέσεις εργασίας. Μπροστά σε αυτόν τον ακροβατισμό, το ανέκδοτο για φυσικούς με το μοντέλο “του σφαιρικού αλόγου υπό κενό” ως μέθοδος πρόβλεψης του νικητή του ιπποδρόμου, είναι για νόμπελ φυσικών επιστημών.

Οι φορτηγατζήδες, τα καρτέλ και το κράτος των νεοφιλελευθέρων

Δεν αμφισβητώ πως -το ορισμένο από το κράτος- καρτέλ των φορτηγών Δ.Χ., είναι μία πελατειακή μονοπωλιακή ραντιέρικη παραχώρηση του κράτους προς μια ομάδα συμφερόντων που εκμεταλλεύεται τη θέση της για να αποκομίσει κέρδη από το κοινωνικό σύνολο. Παρόλαυτά η ελλάδα είναι γεμάτη καρτέλ, ολιγοπώλια και ντεφάκτο μονοπώλια που ορίζονται όχι από το κράτος, αλλά από την “ελεύθερη” αγορά. Οι αγορές των γαλακτοκομικών και της μπύρας είναι θεωρητικά ελεύθερες αν και ξεδιάντροπο καρτέλ. Η “απελευθερωμένη” (από κάθε εποπτεία και όριο τιμών) ακτοπλοΐα, οι “απελευθερωμένες” (από τον ανταγωνισμό) αερομεταφορές, το ντεφάκτο μονοπωλιακό πετρέλαιο, το σχεδόν επίσημο καρτέλ στην κινητή τηλεφωνία (συντόμως και η σταθερή), είναι μερικές μόνο από τις αγορές, που παρότι “ελεύθερες” και “ανοιχτές” (σύμφωνα με τη νεοφιλελεύθερη θεολογία), αποτελούν καρτέλ ή ντεφάκτο μονοπώλια και επίσης ορίζουν τιμές, πολύ υψηλότερες από την υπόλοιπη Ευρώπη.

Με λίγα λόγια, δεν αμφισβητώ πως πρέπει να ανοίξει το επάγγελμα των μεταφορών, αμφισβητώ τον τρόπο με τον οποίο το δρομολογεί η κυβέρνηση και τα αποτελέσματα που θα έχει ο τρόπος αυτός στην αγορά και στο κοινωνικό σύνολο. Και μπορεί η λογική μου να έχει κενά, πάντως η λογική της έρευνας του ΙΟΒΕ είναι ανύπαρκτη και τσαραλτάνικη. Κι αυτό είναι σημαντικό να το θυμόμαστε κάθε φορά που ένα κουστουμάτο golden boy θέλει να μας υποδείξει με “επιστημονικό” τρόπο το τι πρέπει να γίνει. Όπως πριν από μερικές μέρες, όταν ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ κ. Στουρνάρας δήλωνε στο ελληνοαμερικανικό επιμελητήριο πως το όφελος στο ΑΕΠ μόνο από την “απελευθέρωση” των χερσαίων μεταφορών θα είναι 10% (χμμ πως να το υπολόγισε άραγε. Σίγουρα με αντίστοιχα “επιστημονικό” τρόπο).

Η απελευθέρωση

Άρα όταν αυτή η κυβέρνηση μιλά για απελευθέρωση, στην ουσία μιλά για την αλλαγή σκυτάλης ανάμεσα στο καρτέλ που κατείχε μέχρι τώρα το τσιφλίκι των μεταφορών και το καρτέλ που θα αναλάβει μετά την “απελευθέρωση”. Όπως έγινε και στην ακτοπλοΐα, μετά από ένα σύντομο και θνησιγενές διάστημα ανταγωνισμού, η “συγκέντρωση του κλάδου” -όπως θα μας πληροφορήσουν οι οικονομικές εφημερίδες- θα δημιουργήσει οικονομίας κλίμακας και πτώση του κανιβαλισμού. Με λίγα λόγια η συγκέντρωση του κλάδου σε λίγα πάλι χέρια, θα ξαναδημιουργήσει το καρτέλ που θα αρχίσει να χρεώνει ολοένα και υψηλότερες τιμές.

Η κυβέρνηση θα συστήσει αυτοσυγκράτηση και εκτός των μικροφώνων θα λέει στους δημοσιογράφους, πως δεν μπορεί να κάνει τίποτα σε μια ελεύθερη αγορά. Το καρτέλ με τη σειρά του θα προσπαθήσει να μειώσει τα επιπλέον μονοπωλιακά κέρδη του. Όχι μειώνοντας τις τιμές -αυτές θα αυξάνονται διαρκώς- αλλά αυξάνοντας τα “έξοδα”. Μεγάλη διαφήμιση, χορηγίες σε πολιτιστικές εκδηλώσεις και “χορηγίες” σε ΜΜΕ, πολιτικούς και “ανεξάρτητες” αρχές, προκειμένου να διατηρηθεί το καρτέλ, επιπλέον διοικητικά έξοδα, παροχές προς το διοικητικό συμβούλιο και τα μεγάλα στελέχη, καινούργιες “επενδύσεις” σε αμφίβολης απόδοσης επιχειρηματικά πλάνα.

Άλλωστε σε ένα καρτέλ δεν υπάρχουν κακές επενδύσεις, διότι απλά θα αυξήσουν τις τιμές. Αγοράστηκε ένα τεράστιο πλοιο που δεν γεμίζει ποτέ και κοστίζει ένα παπόρι χρήματα κάθε μέρα που περνά? Αυτό δεν σημαίνει πως είναι ασύμφορο καθώς μπορούμε πάντα να αυξήσουμε τις τιμές για το “πολυτελές” ταξίδι. Αγοράστηκαν 5 καταμαράν για τις Σπέτσες και η τιμή του ναύλου είναι απαγορευτική? Αφαιρούμε από το δρομολόγιο το “φθηνό” συμβατικό πλοίο έτσι ώστε να αναγκαστείς να πάρεις ή το “λιγότερο ακριβό” δελφίνι, ή το πολυτελές και γρήγορο καταμαράν που δεν κουνάει. Ανέβηκαν οι τιμές του γάλακτος? Ακριβαίνει το γιαούρτι. Έπεσαν οι τιμές του γάλακτος? Δεν πειράζει το γιαούρτι στη λιανική θα παραμείνει σταθερό. Για την ακρίβεια οι 4-5 “ανταγωνιστές” θα πουλάνε με διαφορά 5 λεπτών μεταξύ τους και ο έκτος θα προσφέρει υποτιθέμενα φθηνό “επιδόρπιο γιαουρτιού” με φυτικά λίπη και ζελατίνη. Κάνουμε τις πιο αστείες επενδύσεις με τεράστιο κόστος και μηδενικό αποτέλεσμα σ’ ένα κακό δίκτυο 3G? Αυξάνουμε την τιμή του SMS για να βγάλουμε τα σπασμένα και κρατάμε την “εμπειρία” του mobile internet περιχαρακωμένη σε μια ντουζίνα site συμβεβλημένα με την εταιρία για τα επόμενα 4 χρόνια. Ο χρήστης πληρώνοντας εξωφρενικά ποσά θα έχει τη δυνατότητα να βλέπει το ωροσκόπιο του και τα αποτελέσματα των αγώνων του ισλανδικού πρωταθλήματος. Κι αν γκρινιάξει πολύ του “επιδοτούμε τη συσκευή που θα την πληρώσει διπλή και τριπλή με τον μηνιαίο λογαριασμό του. Στην “ελεύθερη” αγορά δεν υπάρχουν αδιέξοδα 

Κορφολογώντας τα καρτέλ

Και μερικά χοντρικά παραδείγματα που θα μπορούσαν να υποψιάσουν τους ερευνητές του ΙΟΒΕ για τις συνέπειες της “απελευθέρωσης” στην ελληνική αγορά. Οι τιμές της “απελευθερωμένης” ακτοπλοΐας έχουν αυξηθεί 55% στη δεκαετία (γενάρης 2000-γενάρης 2010) σύμφωνα με την  ΕΛΣΤΑΤ (τη στατιστική υπηρεσία). Οι τιμές των “απελευθερωμένων” αερομεταφορών έχουν αυξηθεί 42% στη δεκαετία την ίδια περίοδο που στην ευρώπη έχουν καταρρεύσει λόγω του ανταγωνισμού από τις χαμηλού κόστους αεροπορικές εταιρίες . Κι αυτή η αύξηση δεν περιλαμβάνει τις τελευταίες εξελίξεις, όπου Ολυμπιακή και Aegean συγχωνεύτηκαν και δημιούργησαν μονοπώλιο στις αερομεταφορές του εσωτερικού, την τιμολογιακή επίπτωση του οποίου θα φάμε στα επόμενα εξάμηνα.

Όσο για την αγαπημένη δικαιολογία αυτών των κλάδων (τις τιμές του πετρελαίου δηλαδή), αυτές έχουν ανέβει μόλις 39% (σε ευρώ) στο ίδιο διάστημα. Και φυσικά το κόστος του πετρελαίου, δεν είναι το μοναδικό κόστος τους, άρα η επίδραση του στη συνολική τιμή θα έπρεπε να είναι πολύ πολύ μικρότερη του 39%. Άλλωστε οι υπόλοιπες αεροπορικές εταιρίες στην ευρώπη, την ίδια στιγμή έριχναν τις τιμές τους.

Το ίδιο συμβαίνει και στην κινητή τηλεφωνία όπου οι τιμές έχουν αυξηθεί κατά 10% από το 2005, ένα μόλις χρόνο δηλαδή αφότου οι εταιρίες αποδέχθηκαν το status quo και σταμάτησαν να ανταγωνίζονται η μία την άλλη. Ίσα ίσα που προχωράνε σταθερά σε εναρμονισμένες αυξήσεις τιμών. Που φυσικά η ΕΕΤΤ κάνει τα στραβά μάτια, ή επιβάλει διάτρητα πρόστιμα (όπως το 2006 με την αύξηση των SMS από 9 σε 10 λεπτά) που καταπέφτουν στα δικαστήρια. (και που ακόμα κι αν τα πλήρωναν οι εταιρίες, τα πρόστιμα ισοδυναμούσαν με τα κέρδη από την παραπάνω χρέωση για την περίοδο των γιορτών του 2007-08). Σύμφωνα μάλιστα με το “καλάθι” που χρησιμοποιεί η κομισιόν για να μετρά το κόστος των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, είμαστε σχεδόν 40% ακριβότεροι από τονευρωπαϊκό μέσο όρο (2008). Για το 2009 η κομισιόν αποφάσισε να μη συμπεριλάβει αναλυτικά διαγράμματα (σε περίπτωση που τα έχασα μπορεί κάποιος να τσεκάρει εδώ, αλλά εγώ μόνο μέσους όρους βρήκα). Πάντως από το  2008 όπως μας λέει και η ελληνική στατιστική υπηρεσία οι τιμές ανέβηκαν. Παρά τις “προσφορές” τύπου απεριόριστα.

Κι αυτά όλα είναι μέσοι όροι από τη στατιστική υπηρεσία, που σημαίνει πως οι τιμοληψίες είναι σταθμισμένες και άρα στρογγυλεμένες και δεν μπορούν να αντικατοπτρίσουν την πραγματική αύξηση των κερδών των εταιριών που είναι πολύ μεγαλύτερη. Κυρίως διότι κάθε καρτέλ γνωρίζει που μπορεί να “χτυπήσει” τις τιμές, την ίδια στιγμή που μπορεί να κάνει προσφορές σε άλλες με μικρότερη χρήση. Αλλά το τελικό αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι φυσικά η αύξηση των κερδών, ανεξάρτητα από τις προσφορές.

Ποια θα είναι αλήθεια η επίπτωση στην κατανάλωση, την αγοραστική δύναμη και το ΑΕΠ, εάν τα υψηλά περιθώρια των συγκεκριμένων καρτέλ έρθουν στα επίπεδα της υπόλοιπης ευρώπης? Σόρυ παιδιά δεν είμαι τόσο τσαρλατάνος για να σας πω ότι μπορεί να υπολογιστεί με οποιαδήποτε ακρίβεια. Αυτά τα αφήνω στους σοβαρούς επιστήμονες. Εσείς απλά να θυμάστε πως είστε τα κορόιδα.

Ο γόρδιος δεσμός και τα ποπκόρν

Από την αρχή αυτής της διαμάχης μεταξύ φορτηγατζήδων και κυβέρνησης λέω δεν με απασχολεί το αποτέλεσμα. Όποιος κι αν χάσει θα είναι εξίσου ευχάριστο. Κι ανάποδα, όποιος κι αν κερδίσει θα είναι εξίσου καταστροφικό. Γι’ αυτό και κάθομαι στη γωνία με τα ποπκόρν μου. Διότι το διακύβευμα αυτής τη μάχης θα είναι εναντίον του κοινωνικού συνόλου, ανεξάρτητα από το νικητή. Όπως ήταν μέχρι σήμερα.

Τι θα έκανε μια κυβέρνηση που θα είχε στο μυαλό της το κοινωνικό συμφέρον? Φυσικά θα απελευθέρωνε το κλειστό επάγγελμα. Ταυτόχρονα όμως θα έθετε και μια πολύ αυστηρή εποπτεία πάνω στους παίκτες, αλλάζοντας κατά το δοκούν τις “αμοιβές” αυτής της αγοράς, προκειμένου να διατηρηθεί ο ανταγωνισμός. Κάθε φορά που θα έβλεπε να προκύπτει “συγκέντρωση” και μείωση του ανταγωνισμού, θα άπλωνε το ραβδί και θα την έκοβε από τη ρίζα. Με αυτόν τον τρόπο η “αγορά” θα εκπαιδευόταν να μην προσπαθεί να δημιουργήσει καρτέλ. Ταυτόχρονα θα επέβλεπε τις “αμοιβές” μην επιτρέποντας να δημιουργηθούν υπερβολικές χρεώσεις. Στόχος της επιτροπής δεν θα είναι να περιορίσει τον ανταγωνισμό, ούτε να θέτει τις τιμές διοικητικά κατά το παλιό και μάλλον δύσκολο να εφαρμοστεί πρότυπο. Στόχος της θα είναι να βοηθά την ατελή αγορά να παραμένει ανταγωνιστική. Διότι ο ελεύθερος πλήρης ανταγωνισμός, είναι ένα ανύπαρκτο φάντασμα που δεν υπάρχει σε σταθερή μορφή, παραμόνο στα βιβλία. Κι ας βρεθεί έστω κι ένας καθηγητής να σας δείξει μια σταθερή αγορά σε πλήρη ανταγωνισμό χωρίς παρέμβαση.

Αλλά αυτό προϋποθέτει εποπτεία με αρχίδια κι όχι αρχίδια εποπτεία, έτσι όπως έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε τόσες και τόσες αγορές στην ελλάδα. Όπου τα μέλη και οι υπάλληλοι της εποπτεύουσας αρχής είναι στην καλύτερη περίπτωση ανίκανοι και στην χειρότερη έμμισθοι υπάλληλοι των παικτών του καρτέλ.

Επίσης προϋποθέτει μια κυβέρνηση που έχει κατανοήσει τις ενγενείς αντιφάσεις της αγοράς και την απόλυτα εύθραυστη και θνησιγενή φύση του ανταγωνισμού στον καπιταλισμό. Μη φανταστείτε τίποτα σπουδαίο δηλαδή, πράγματα που γνωρίζουμε ήδη από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα από τις ΗΠΑ. Αλλά τι να κάνουμε που η κυβέρνηση μας αποτελείται από διάφορους θεολόγους της “ελεύθερης” αγοράς, τρίτης κλάσης και ακόμα χειρότερης επάρκειας, που τσιτάρουν τις παπάρες που έμαθαν στις θεολογικές σχολές των νεο-κλασσικών οικονομικών.

Άρα το σχέδιο μου είναι εντελώς ανεφάρμοστο στο πολιτικό και κοινωνικό κλίμα της σημερινής ελλάδας. Κι αν ακούγομαι πάλι τόσο οργισμένος και έξτρα πικρόχολος, είναι και διότι για πρώτη φορά σήμερα (μετά από προτροπή ενός άρθρου του Ιου της Κυριακής γιαυτόν τον γκόλια) άνοιξα την πρώτη σε κυκλοφορία κυριακάτικη εφημερίδα της ελλάδας, το “πρώτο θέμα”. Και μετά το σοκ που έπαθα -βλέποντας μια εσπρέσο να είναι η πρώτη κυριακάτικη- συνειδητοποίησα πως για μια ακόμη φορά βρίσκομαι στο συννεφάκι μου. Και πως όλοι μας στη δύση λίγο πολύ, έχουμε τις κυβερνήσεις και την κόλαση που μας αξίζουν.

ΥΓ για όποιον υποστηρίζει τον αγώνα των φορτηγατζήδων και των υπόλοιπων “κλειστών” επαγγελμάτων, η θέση μου είναι πολύ κοντά σε αυτό το εξαιρετικό κείμενο του GreekRider. Είμαι κατά της φεουδαρχικής λογικής των σχέσεων πατρωνίας, από όπου κι αν προέρχονται