ΑΝΑΠΤΥΞΗ με βάση τα «ευρά» ή τις λαϊκές ανάγκες;

Ιστορικά ξεπερασμένη η κοινωνία που συρρικνώνει την παραγωγή, καταστρέφει τα μέσα παραγωγής και πετάει τους εργαζόμενους στο δρόμο, επειδή η συνέχιση της παραγωγικής διαδικασίας δε συμφέρει τα αφεντικά

Η πολυπόθητη ανάπτυξη, για την οποία υποτίθεται ότι κόπτονται τα επιτελεία των αστών, σκοντάφτει, όπως υποστηρίζουν, στην έλλειψη των κατάλληλων όρων και επενδυτικών κινήτρων, που θα προσελκύσουν το μεγάλο κεφάλαιο να δώσει το «πράσινο φως», για να ξεκινήσει ένας καινούργιος οικονομικός κύκλος. Μέχρι τότε, που στην πραγματικότητα σημαίνει μέχρι να καταστραφεί το ...υπερβάλλον παραγωγικό δυναμικό, να κλείσουν δεκάδες χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις, ώστε να μπορούν οι εναπομείναντες μεγαλοεπιχειρηματίες να κερδίζουν περισσότερα και, μαζί, μέχρι να φτάσει η ανεργία στο απόγειό της και να παρθούν μέτρα για να γίνει ακόμα πιο συμφέρουσα - πιο φτηνή - για το κεφάλαιο η εργατική δύναμη, θα υπάρχει επενδυτική απραξία και συνεχής πτώση της παραγωγικής δραστηριότητας. Μετά ...βλέπουμε.

Στις κοινωνίες που τα πάντα αποτιμώνται σε νομισματικές μονάδες, στη δική μας την περίπτωση σε ευρώ, δε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Σε ευρώ, και μάλιστα σε ευρώ με τη μορφή του κέρδους, εκτιμώνται τα δεδομένα ολόκληρης της κοινωνίας. Μετατρέπουν τα πάντα σε μονάδες χρήματος και κάνοντας διάφορα αθροίσματα αποφαίνονται για την υπάρχουσα κατάσταση και τις μελλοντικές προοπτικές. Τόσα ευρώ το ΑΕΠ, τόσα ευρώ οι επενδύσεις, τόσα ευρώ τα εισοδήματα διαφόρων τάξεων και κοινωνικών ομάδων, τόσα τα ευρώ του πλεονάσματος ή του ελλείμματος και πάει λέγοντας. Και βεβαίως, όταν τα περισσότερα ευρώ ενθυλακώνονται από μια χούφτα μεγαλοκαπιταλιστές, μετά δεν υπάρχει δεκάρα για την πλειοψηφία του λαού. Και ενώ υπάρχει υπερπαραγωγή εμπορευμάτων, αντικειμένων κατανάλωσης και μέσων παραγωγής, το συσσωρευμένο από τα κέρδη κεφάλαιο δεν ξαναμπαίνει στην παραγωγή, δε γίνονται επενδύσεις, δε διευρύνεται η παραγωγή, γιατί δεν μπορούν να πουληθούν ούτε μέσα παραγωγής ούτε αντικείμενα κατανάλωσης, δηλαδή εκδηλώνεται η κρίση στην καπιταλιστική οικονομία.

Με βάση τα ευρώ και ανάλογα με το πώς εκδηλώνονται τα συγκυριακά συμφέροντα των διαφόρων ομάδων της οικονομικής ολιγαρχίας, διαμορφώνονται οι τάσεις και αναλογίες εξέλιξης ανάμεσα στους διάφορους τομείς και κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας.

Αναρχα και ...αυτιστικά

Βλέπουν, για παράδειγμα, οι καπιταλιστές ότι με βάση τα δεδομένα, υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες για την κερδοφορία στον Α ή τον Β κλάδο της οικονομίας. Τότε, αυτόματα, άναρχα και σχεδόν ...αυτιστικά, μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών σπεύδει να τοποθετήσει τα κεφάλαιά του σε αυτούς τους κλάδους. Αντίθετα, όταν διαπιστώνουν ότι σε κάποιους κλάδους υπάρχει κορεσμός, τότε αποσύρονται ομαδικά. Επειδή τα πάντα γίνονται για τα ...«ευρά», δηλαδή για το κέρδος, οι αναλογίες αυτές στην πραγματικότητα οδηγούν σε δυσαναλογίες, οι οποίες διαταράσσουν την όποια παραγωγική - οικονομική δραστηριότητα. Επιπλέον, δημιουργούνται ανισορροπίες, οι οποίες πολλές φορές αποδεικνύονται ανυπέρβλητες και αργά ή γρήγορα, στη βάση κυρίως των αδιεξόδων που δημιουργεί ο κοινωνικός χαρακτήρας της εργασίας και η ατομική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της παραγωγής από τους καπιταλιστές, προκαλούν το ξέσπασμα των οικονομικών κρίσεων.

Το αστικό κράτος, από την πλευρά του, έρχεται με τις εκάστοτε πολιτικές του επιλογές να στηρίξει τα συμφέροντα των διαφόρων επιχειρηματικών ομάδων, ταυτόχρονα όμως εξυπηρετώντας την άρχουσα τάξη συνολικά, παίρνει μέτρα που σε κάποιο βαθμό επιδιώκουν να αμβλύνουν μαζί με τις βασικές αντιθέσεις του συστήματος και τις δυσαναλογίες που δημιουργεί στη συνολική οικονομική δραστηριότητα η άναρχη κίνηση των κεφαλαίων.

Για παράδειγμα, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '60, στην Ελλάδα είχαν διαμορφωθεί οι όροι για υψηλή κερδοφορία σε κλάδους της βιομηχανικής παραγωγής, όπως ήταν η βιομηχανία τροφίμων, η κλωστοϋφαντουργία, το δέρμα, κ.ά. Το αναμενόμενο κέρδος λειτούργησε σαν μαγνήτης και το σημαντικότερο μέρος των ιδιωτικών κεφαλαίων κατευθύνθηκε προς αυτούς τους κλάδους. Απόρροια αυτής, της συνδεδεμένης με το επιχειρηματικό κέρδος, άναρχης κινητικότητας που επέδειξε το κεφάλαιο, ήταν παράλληλα με την ανάπτυξη των συγκεκριμένων κλάδων να παρατηρηθεί πλήρης υποβάθμιση των άλλων κλάδων της βιομηχανίας. Το γεγονός ότι στους εκπροσώπους του ιδιωτικού κεφαλαίου δεν «περίσσευαν» ευρώ, προκειμένου να τοποθετηθούν, για παράδειγμα, στη βιομηχανία επεξεργασίας του χαρτιού ή του ξύλου, επειδή εκεί τα αναμενόμενα κέρδη ήταν σαφώς χαμηλότερα, δημιουργούσε οπωσδήποτε δυσαναλογίες ανάμεσα στους διάφορους κλάδους της βιομηχανικής παραγωγής. Αυτό όμως δεν επηρέαζε σημαντικά τους βιομηχανικούς κλάδους που βρίσκονταν σε τροχιά ανάπτυξης. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλου είδους δυσαναλογίες - ανισορροπίες, οι οποίες επηρεάζουν άμεσα τους αναπτυσσόμενους κλάδους και στο βαθμό που δεν επιλυθούν άμεσα, απειλούν με κατάρρευση ολόκληρο το σύστημα της παραγωγικής διαδικασίας. Το παράδειγμα με τις αναγκαίες υποδομές είναι χαρακτηριστικό. Μπορεί λοιπόν να σημειώθηκε ραγδαία ανάπτυξη των κλάδων της βιομηχανίας που προαναφέρθηκαν, την ίδια στιγμή όμως η μεγάλη καθυστέρηση στη δημιουργία, ας πούμε, του αναγκαίου οδικού δικτύου για τη μεταφορά των παραγόμενων εμπορευμάτων, θα μπορούσε να απειλήσει άμεσα τις ίδιες τις προοπτικές των κλάδων αυτών. Απειλή θα μπορούσε να αποτελέσει επίσης η μη ικανοποίηση των αναγκών της βιομηχανίας για πρόσθετη ενεργειακή ισχύ ή για υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, κλάδοι ιδιαίτερα μεγάλης έντασης κεφαλαίου και χαμηλών προσδοκιών άμεσης κερδοφορίας.

Την απροθυμία του ιδιωτικού κεφαλαίου να ρίξει κάποια ευρώ σε αυτούς τους τομείς, απροθυμία που οδηγεί σε δυσαναλογίες που είναι δυνατόν να προκαλέσουν αρρυθμίες στη συνολική αναπαραγωγή του κεφαλαίου και άρα να απειλήσει ολόκληρο το σύστημα, έρχεται να την καλύψει το αστικό κράτος. Επειδή όμως και αυτό, εκπροσωπώντας τα συλλογικά συμφέροντα των αστών, λειτουργεί με κριτήριο την ικανοποίηση της συνολικής κερδοφορίας της άρχουσας τάξης, μπορεί να μπαλώνει κάποια κενά, ταυτόχρονα όμως δημιουργεί και αναπαράγει άλλα προβλήματα που και αυτά με τη σειρά τους παίζουν το δικό τους ρόλο στη διαδικασία συσσώρευσης των αντιθέσεων που οδηγούν σε κρίση.

Η κερδοφορία βλάπτει την ανάπτυξη

Ολοι οι υπολογισμοί που γίνονται με βάση τα ευρώ των καπιταλιστών, την κερδοφορία των επιχειρήσεων και τη συγκέντρωση των κεφαλαίων, έχουν τη βάση τους στον ίδιο το εκμεταλλευτικό χαρακτήρα των σχέσεων παραγωγής και στηρίζονται αποκλειστικά στο γεγονός ότι τα μέσα παραγωγής αποτελούν ατομική ιδιοκτησία και ανήκουν στους καπιταλιστές, οι οποίοι τελικά και επιλέγουν πότε είναι συμφέρουσα και πότε όχι η παραγωγική διαδικασία. Αλλά και όταν, με αυτούς τους όρους, υπάρχει αύξηση της παραγωγικής δραστηριότητας και οικονομική ανάπτυξη, όπως αρέσκονται να λένε οι αστοί, ακόμα και τότε τα οφέλη από αυτήν τα προσπορίζονται οι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης, ενώ οι εργαζόμενοι, αυτοί που κινούν τα γρανάζια της παραγωγής και της ανάπτυξης, δεν κερδίζουν απολύτως τίποτα. Το αντίθετο, μάλιστα. Ολοι ξέρουμε τι συνέβη τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στην Ελλάδα, η οποία υποτίθεται πως αποτέλεσε παράδειγμα δυναμικής ανάπτυξης, αλλά ενώ όλα αυτά τα χρόνια η κερδοφορία του κεφαλαίου πράγματι αυξήθηκε σε δυσθεώρητα ύψη και η συγκέντρωση κεφαλαίων ήταν πρωτοφανής, η θέση των εργαζομένων όχι μόνο χειροτέρευε συνεχώς, αλλά τέθηκαν και οι βάσεις των ανατροπών για το σύνολο των μεταπολεμικών κατακτήσεων της εργατικής τάξης.

Αυτή είναι η κοινωνία που τα πάντα μετρώνται σε ευρώ και επιχειρηματικά κέρδη.

Αλλά, τελικά, τι μπορεί να σημαίνει «επειδή δε συμφέρει εμένα τον κεφαλαιοκράτη», διακόπτω την παραγωγική διαδικασία, πετάω τους εργαζόμενους στο δρόμο, κατεβάζω τους διακόπτες των μηχανών, μετατρέπω τα εργοστάσια σε γήπεδα προς πώληση, δεν επενδύω, αφού δε θα έχω κέρδος, δηλαδή προκαλώ οικονομική κρίση; Σημαίνει ότι είναι μια κοινωνία ιστορικά ξεπερασμένη που πρέπει να ανατραπεί όσο γίνεται πιο γρήγορα.

Τι συμφέρον μπορεί να έχει η πλειοψηφία του λαού από μια κοινωνία που επιτρέπει να ανήκουν τα πάντα, και κυρίως τα μέσα παραγωγής, στους λίγους και αυτοί, ανάλογα με το δικό τους οικονομικό συμφέρον, να αποφασίζουν για την πορεία και την τύχη ολόκληρης της κοινωνίας και των εκατομμυρίων των εργαζομένων; Εργαζόμενοι που έχουν τη διάθεση, τη δυνατότητα και την ικανότητα να παράγουν όλα αυτά που χρειάζονται για να ζήσουν, αλλά την άδεια για κάτι τέτοιο πρέπει να την δώσει το αφεντικό - ο αφέντης στην ουσία;

Το δικό μας κεφάλαιο

Απέναντι σε όλα αυτά, υπάρχει και άλλος τρόπος, άλλη λογική, αποτίμησης των δεδομένων που έχει στη διάθεσή της μια κοινωνία. Ενας τρόπος που και είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα και ανταποκρίνεται άμεσα στις ανάγκες που έχει ο σύγχρονος εργαζόμενος. Εδώ υπολογίζεις τα δεδομένα, όπως ακριβώς τα βλέπεις και υπάρχουν! Εδώ δε μετράνε τα ευρώ κανενός.

Στη λαϊκή οικονομία μετράνε οι φυσικοί πόροι και πώς μπορούν να αξιοποιηθούν για το συμφέρον ολόκληρου του πληθυσμού. Μετράει πόσο εύφορη, πόσο καρποφόρα είναι η γη και πώς μπορεί να θρέψει το λαό. Μετράνε οι εργαζόμενοι με τις ικανότητές τους και τη δυνατότητα που έχουν να συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία. Μετράνε τα εργαλεία και τα μέσα παραγωγής. Μετράνε τα εργοστάσια και τα εργοτάξια. Μετράνε οι υποδομές. Μετράνε τα επιτεύγματα των επιστημών και της τεχνολογίας στην υπηρεσία της κοινωνικής ανάπτυξης.

Στη λαϊκή οικονομία αξία δεν έχουν τα ευρώ, με τα οποία μπορούν να αγοραστούν μηχανές και μαζί με τα ευρώ που θα δοθούν για την αγορά εργατικής δύναμης, να ξεκινήσει ένας παραγωγικός κύκλος, ώστε στο τέλος ο καπιταλιστής, πουλώντας το παραγόμενο προϊόν, να βρεθεί με περισσότερα ευρώ, από όσα είχε στην αρχή. Αυτό είναι σκέτη απάτη. Ούτε μπαίνει σε συζήτηση να συνεχίζεται ή να διακόπτεται η παραγωγική διαδικασία, ανάλογα με το αν βγαίνει κέρδος για τον λεγάμενο, τον συγκεκριμένο, ή όποιον άλλον.

Για τη λαϊκή οικονομία κοινωνικό όφελος σημαίνει να υπάρχουν οι όροι και οι προϋποθέσεις, ώστε να αξιοποιείται το σύνολο των εφεδρειών που διαθέτει η κοινωνία, με στόχο να ικανοποιούνται οι ανάγκες των μελών της, στο παρόν και το μέλλον. Στον τομέα της οικονομίας, να βρίσκεις τρόπους, να σχεδιάζεις και να παράγεις - και να παράγεις τόσο και άλλο τόσο - όσο χρειάζεται για να καλυφθούν οι καθημερινές απαιτήσεις της ζωής των εργαζομένων. Οχι το κέρδος των λίγων, αλλά οι ανάγκες των πολλών. Για παράδειγμα, όπως είναι αδιανόητο για μια κοινωνία, σαν τη δική μας, να διακόψει την παραγωγή του ψωμιού, για τη λαϊκή οικονομία είναι εξίσου απαράδεκτο να σταματάει ή να μειώνει την παραγωγή σταριού και αλεύρων, ως συστατικών στοιχείων για την παρασκευή του ψωμιού. `Η, αντίστοιχα, όσο ο κόσμος εξακολουθεί και χρησιμοποιεί είδη κλωστοϋφαντουργίας, αποτελεί παραλογισμό να κλείνουν εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας. Το ίδιο εγκληματικό είναι να περιστέλλεται η παραγωγική διαδικασία σε μια σειρά τομείς της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής, που καλύπτουν καθημερινές ανάγκες των εργαζομένων, κάτι που η λαϊκή οικονομία θα το αντιμετωπίσει μέσα στο πλαίσιο της σχεδιοποιημένης ανάπτυξης και του καθορισμού συγκεκριμένων αναλογιών για την ολόπλευρη ανάπτυξη όλων των τομέων και κλάδων της παραγωγικής και γενικότερα οικονομικής δραστηριότητας.

Με βάση τις κοινωνικές ανάγκες

Κάνοντας, λοιπόν, μια απογραφή των προοπτικών που έχει μια κοινωνία όχι σε νομισματικές μονάδες, αλλά σε δυνατότητες κατηγοριοποιημένες στη φυσική τους μορφή και γνωρίζοντας παράλληλα τις κοινωνικές ανάγκες, αποφασίζεις πώς θα εκμεταλλευθείς τις πλουτοπαραγωγικές πηγές, θεσπίζοντας ταυτόχρονα αυστηρότατες αρχές και νόμους για την ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος, πώς θα αξιοποιήσεις τις πρώτες ύλες, πώς θα διατάξεις το εργατικό δυναμικό, πώς θα αναπτύξεις διάφορους τομείς της οικονομίας, πώς θα εξασφαλίσεις τέτοιες αναλογίες ανάμεσα στους διάφορους τομείς και κλάδους, ώστε να σου αποδίδουν όσο γίνεται πιο παραγωγικά και αποτελεσματικά, με έναν και μοναδικό στόχο: Τη συνεχή αύξηση της παραγωγικότητας και της ίδιας της παραγωγικής διαδικασίας σε τέτοια επίπεδα που θα ικανοποιούν τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες του πληθυσμού. Σε αυτήν την περίπτωση δεν μοιράζεις στους διάφορους κλάδους ευρώ, έτσι που κάποια στιγμή να διαπιστώσεις ότι δεν υπάρχουν, επειδή κανένας καπιταλιστής δεν αποφασίζει να κάνει επενδύσεις. Αποφασίζεις, με βάση τον ολοκληρωμένο κεντρικό σχεδιασμό για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, ποια κτίρια θα παραχωρήσεις, πόσες μηχανές θα χορηγήσεις, πόσους εργαζόμενους των αναγκαίων ειδικοτήτων θα διαθέσεις, ώστε να εκπληρώσεις τα σχετικά πλάνα σου.

Ενα ακόμα παράδειγμα: Το ζήτημα της στέγασης των λαϊκών νοικοκυριών, ένα πρόβλημα που ο καπιταλισμός όχι μόνο δεν μπορεί να λύσει, αλλά το έχει μετατρέψει σε έναν Γολγοθά ληστείας και εκμετάλλευσης των εργαζομένων, από τον οποίο απομυζούν κέρδη δισεκατομμυρίων ένα σωρό εκπρόσωποι του κεφαλαίου, από αυτούς που (από το πουθενά) βρέθηκαν να διαχειρίζονται τεράστιες εκτάσεις γης, μέχρι τους τραπεζίτες, τους μεγαλοκατασκευαστές, τις βιομηχανίες εξόρυξης ορυκτών και όλους τους κλάδους που εμπλέκονται με την οικοδομή κ.λπ.

Η κάλυψη των βασικών αναγκών στέγασης των σύγχρονων οικογενειών των εργαζομένων, στα πλαίσια της λαϊκής οικονομίας, της οικονομίας, δηλαδή, που θα είναι απαλλαγμένη από την ατομική ιδιοκτησία στα βασικά μέσα παραγωγής, μπορεί και είναι ρεαλιστικό να λυθεί, και μάλιστα με άμεσο τρόπο. Γιατί, όταν σήμερα μας λένε ότι για την κατασκευή εργατικών κατοικιών, απαιτούνται πολλά κεφάλαια, τα οποία η κοινωνία δεν μπορεί να διαθέσει, αυτό που έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους είναι ότι: Η εμπορευματοποιημένη γη είναι πανάκριβη. Οι πολυεθνικές βιομηχανίες δομικών υλικών δίνουν τσιμέντο, χαλίκι και άμμο μόνο στο βαθμό που εξασφαλίζουν υπερκέρδη. Οι κατασκευαστικές εταιρείες πρέπει να κερδίζουν ολοένα και περισσότερα κ.ο.κ. Στην κοινωνία όμως της λαϊκής εξουσίας και λαϊκής οικονομίας, η γη και ο ορυκτός της πλούτος θα ανήκουν στην κοινωνία, κοινωνικοποιημένες θα είναι οι κατασκευαστικές εταιρείες, στο λαό θα ανήκουν και οι κλάδοι της βιομηχανίας που εμπλέκονται με τις κατασκευές και την οικοδομή.

Με αυτήν την έννοια το κράτος, που θα ελέγχεται από το λαό και θα απολογείται άμεσα σε αυτόν, θα αναλάβει την ευθύνη για τον άμεσο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός προγράμματος κατασκευής σύγχρονων, άνετων και λειτουργικών εργατικών κατοικιών. Με τρόπο, μάλιστα, που η παραγωγική διαδικασία στους κλάδους που θα συμβάλουν για τη μαζική οικοδόμηση εργατικών κατοικιών, θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά για την ανάπτυξη της παραγωγικής δραστηριότητας συνολικά. Οπως ακριβώς θα συμβαίνει με την ανάπτυξη όλων των κλάδων της οικονομίας, αφού η πορεία τους θα είναι σχεδιοποιημένη και εκ των προτέρων εξασφαλισμένη η συνεχής παραγωγική διαδικασία, η πλήρης απασχόληση όλων των εργαζομένων, η ολική απορρόφηση του παραγόμενου προϊόντος.

Μια τέτοια προσέγγιση της λειτουργίας της οικονομίας, της λαϊκής οικονομίας, όπου αφέντης θα είναι ο ίδιος ο λαός, ούτε από κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων θα κινδυνεύει, ούτε από τις κρίσεις υπερπαραγωγής. Γιατί, ενώ στην κοινωνία των χρηματικών αποτιμήσεων και της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, που κινητήρια δύναμη είναι το επιχειρηματικό κέρδος τα μέσα παραγωγής πάντα υπολειτουργούν και πάντα υπάρχουν ...περισσευούμενοι εργάτες και στρατιές ανέργων, στην κοινωνία που θα είναι απαλλαγμένη από την εξουσία των καπιταλιστών και τα μέσα παραγωγής θα ανήκουν στο λαό, τα παραγωγικά μέσα, αλλά και τα εργατικά χέρια θα αξιοποιούνται πλήρως, ώστε να εκπληρωθούν οι μακρόπνοοι σχεδιασμοί και τα οράματα της λαϊκής εξουσίας.

Του Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ